Provënz Lëtzebuerg

Provënz Lëtzebuerg
Provënz Lëtzebuerg
Land	Belsch
Regioun	Wallounien
Communautéit	Franséisch Communautéit; vun der Belsch
Chef-lieu	Arel
ISO 3166-2	BE-WLX
Awunner	296.008 (1. Januar 2025)
Fläch	4.459,25 km²
Arrondissementer	Arel; Baaschtnech; Marche-en-Famenne; Neufchâteau; Virton
Websäit	https://www.province.luxembourg.be

D'Provënz Lëtzebuerg (fr.: Province de Luxembourg; wa.: Province do Lussimbork) ass eng vun de 5 Provënzen an der Regioun Wallounien, am Südoste vun der Belsch. De Chef-lieu ass Arel.

Geschicht

Den haitege Grand-Duché vu Lëtzebuerg an déi belsch Provënz Lëtzebuerg hunn tëscht 1815 an 1839 eng Eenheet gebilt, an zwar de Grand-Duché, sou wéi e vum Wiener Kongress geschaf gi war. Nodeem awer d'Belsch sech vum Vereenegte Kinnekräich vun den Nidderlanden onofhängeg gemaach hat, gouf de 14. Oktober 1831 zu London eng Konferenz aberuff, déi d'Grenze vun deem neie Staat sollt festleeën. D'Groussmuechten hunn do ënner anerem beschloss, Lëtzebuerg ze deelen: dee westlechen, frankophonen Deel sollt belsch ginn an nëmmen deen ëstleche, germanophone géif dem hollännesche Kinnek Wëllem I. gelooss ginn, dee jo (a Personalunioun) Groussherzog vu Lëtzebuerg war. Dobäi ass allerdéngs d'Grenz e bëssen zu Gonschte vun der Belsch gezu ginn, sou datt d'Regioun vun Arel, d'Areler Land, derbäi koum, obschonns se deemools nach ganz däitschsproocheg war (oder, wat dat selwecht heescht, lëtzebuergeschsproocheg). Definitiv gouf d'Deelung dunn den 19. Abrëll 1839 am Traité vu London festgehalen.

Gouverneure vun der Provënz Lëtzebuerg

1830 - 1836: Jean-Baptiste Thorn
1836 - 1841: Victorin de Steenhault
1841 - 1842: Joseph de Riquet de Caraman et de Chimay
1843 - 1857: Jean Baptiste Smits
1862 - 1884: Charles Vandamme
1884 - 1891: Paul de Gerlache
1891 - 1901: Édouard Orban de Xivry
1902 - 1932: Emmanuel de Briey
1932 - 1940: Fernand Van den Corput
1940 - 1944: René Greindl
1944 - 1945: Fernand Van den Corput
1946 - 1953: Pierre Clerdent
1961 - 1965: Désiré Lamalle
1965 - 1976: Maurice Brasseur
1976 - 1996: Jacques Planchard
1996 - 2016: Bernard Caprasse
2016 - haut: Olivier Schmitz

Geographie

D'Provënz Lëtzebuerg ass mat 4.459,25 km² déi gréisst belsch Provënz. Si huet 296.008 (1. Januar 2025)^[2] an ass a 5 Arrondissementer an 43 Gemengen agedeelt. Zwou grouss Landschafte leien do: d'Gaume an d'Ardennen. Den héchste Punkt mat 652 m ass d'Baraque de Fraiture.

Gemengen

D'Provënz Lëtzebuerg huet 43 Gemengen.

Arel (Arlon) (Stad) Atert (Attert) Éibeng (Aubange) (Stad) Baaschtnech (Bastogne) (Stad) Bertrix Bouillon (Stad) Chiny (Stad) Daverdisse Durbuy (Stad) Érezée Étalle Fäteler (Fauvillers) Florenville (Stad) Gäilech (Gouvy) Habay Herbeumont Hotton Haufelescht (Houffalize) (Stad) La Roche-en-Ardenne (Stad) Léglise Libin Libramont-Chevigny Manhay Marche-en-Famenne (Stad) Maartel (Martelange) Meix-devant-Virton Miezeg (Messancy) Musson Nassogne Neufchâteau (Stad) Paliseul Rendeux Rouvroy Sainte-Ode Saint-Hubert (Stad) Saint-Léger-en-Gaume (Saint-Léger) Tellin Tenneville Tintigny Vaux-sur-Sûre Vielsalm Virton (Stad) Wellin

Demographesches

D'Informatioune an der Tabell hei drënner ginn automatesch vu Wikidata agebonnen.

Arrondissement	Gemengen	Awunner	Aw.-Datum	Fläch (km²)	Dicht (Aw./km²)	NIS-Code
Arel	5	63.546	2021	317,28	200,28	81000
Baaschtnech	7	49.352	2021	1.043	47,32	82000
Marche-en-Famenne	9	57.084	2021	953,69	59,86	83000
Neufchâteau	12	64.354	2021	1.354,57	47,51	84000
Virton	10	54.386	2021	771,19	70,52	85000
Provënz Lëtzebuerg	43	296.008	1. Januar 2025	4.459,25	66,38	80000

Gemenge mat méi wéi 10.000 Awunner^{(Stand: 2021)}:^[3]

Arel	30.393
Marche-en-Famenne	17.658
Éibeng	17.251
Baaschtnech	16.296
Durbuy	11.531
Libramont-Chevigny	11.482
Virton	11.371

Wopen

De Fändel
De kinnekleche Palais vun der Provënz mat de Fändele vun Europa, der Belsch, Wallounien an der Provënz
De Wopen

Politik

Provënzrot

Sëtzverdeelung am Provënzrot vu Lëtzebuerg (2024)

De Provënzrot huet am Ganze 37 Sëtz. No de Wale vun 2024 gouf eng Koalitioun tëscht Les Engagés an Ecolo gebilt.

Partei	Sëtz 2024
Les Engagés	18
Mouvement Réformateur (MR)	13
Parti Socialiste (PS)	4
Ecolo	2
Démocrate fédéraliste indépendant	0
Démocratie Nationale	0

Historesch Sëtzverdeelung (2000–2024)

Tëscht 2000 an 2024 goufen am Ganze 214 Sëtz verdeelt.

Partei	Sëtz 2000–2024
Les Engagés	84
Mouvement Réformateur (MR)	71
Parti Socialiste (PS)	46
Ecolo	13
Démocrate fédéraliste indépendant	0
Démocratie Nationale	0

Ekonomie

Am Verglach mam Bruttoinlandprodukt pro Kapp vun der Europäescher Unioun, ausgedréckt a Kafkraaftstandarden, huet d'Provënz Lëtzebuerg am Joer 2015 en Index vu 75 erreecht (EU-25: 100) – däitlech méi niddreg wéi de belschen Duerchschnëtt vun 119. Domat huet d'Provënz déi schwächst Pro-Kapp-Wirtschaftsleeschtung ënnert alle belsche Provënzen opgewisen.^[4]

2023 louch d'Aarbechtslosequot bei ongeféier 8 %. Si war domat däitlech ënner dem wallouneschen Duerchschnëtt vun zirka 12 %, awer nach ëmmer iwwer dem nationale belsche Mëttelwäert.^[5]

Verflechtunge mam Groussherzogtum Lëtzebuerg

An de 2020er Jore gouf d'Provënz gepräägt vum Grenzpendelverkéier mam Groussherzogtum Lëtzebuerg: 2024 hunn ongeféier 295.000 Leit an der Provënz Lëtzebuerg gelieft, vun deenen der ronn 38.000 reegelméisseg am Ausland – haaptsächlech am Groussherzogtum – geschafft hunn. Domat huet d'Provënz Lëtzebuerg de gréissten Undeel u belsche Frontalieren a Richtung Ausland (Stand 2024).^[6]

Gläichzäiteg sinn am éischte Véierel 2023 am Ganzen 222.380 Frontalieren op Lëtzebuerg komm, dovun ongeféier 23 % aus der Belsch; d'Zuel vu belsche Pendler ass 2024 liicht stagnéiert (−0,2 % am Verglach zu 2023).^[7] Studien hunn dobäi nogewisen, datt d'Zon aus där d'Frontaliere kommen, zanter 2014 méi grouss ginn ass.^[8] D'Noperschaft mam lëtzebuergeschen Aarbechts- a Wunnengsmaart weist sech och an der bannenzeger Migratioun: d'Grenzregiounen hu weiderhin e kloer iwwerduerchschnëttleche Bevëlkerungswuesstem verzeechent (vu ronn 267.000 am Joer 2009 op ongeféier 295.000 am Joer 2024).^[9]

D'Verflechtung weist sech och an den Donnéeë vun den Nationalitéiten: 2023 hu 516 belsch Bierger d'lëtzebuergesch Nationalitéit kritt; d'Acquisitioune goufen haaptsächlech duerch Optioun oder Recouvrement (Nees-Abiergerung) gemaach. Am Ganze goufen 2023 respektiv 2024, 11.904 respektiv 7.415 Abiergerungen duerchgefouert.^[10]

Am Grenzraum ass parallel och d'Siichtbarkeet vum Lëtzebuergeschen nees gewuess, ë. a. duerch Lëtzebuergesch-Coursen zu Arel (organiséiert vun der Gemeng an och vu private Schoulen), grad wéi duerch Kulturprogrammer iwwer d'Grenz ewech.^[11]

Kultur a Kuckeswäertes

E Musée iwwert d'Kultur vun der Provënz ass de Fräilichtmusée Fourneau Saint Michel mat enger landwirtschaftlecher an enger montanhistorescher Sektioun. Bei Wéris gëtt et bedeitend Megalithanlagen. Am Musée vun de Kelten zu Libramont-Chevigny kann een archeologesch Fuerschungsresultater gesinn. Déi mëttelalterlech Buerge vu Bouillon a La Roche-en-Ardenne si markant Symboler vun den Ardennen. D'Euro Space Center bei Transinne bitt eng interaktiv Ausernanersetzung mat der Raumfaart an der Astronomie. Verschidde Muséeën a Gedenkplazen, wéi de Musée de la Bataille des Ardennes zu La Roche-en-Ardenne, erënneren un d'Ardennenoffensiv am Zweete Weltkrich.^[12]

Arrondissementer a Gemengen

Arrondissement Arel
	Am Arrondissement Arel liewen 63.546 Awunner op 317,28 km². Arel (Arlon) Atert (Attert) Éibeng (Aubange) Maartel (Martelange) Miezeg (Messancy)