Miru gorri

Wikipedia, Entziklopedia askea
Miru gorri
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaChordata
KlaseaAves
OrdenaAccipitriformes
FamiliaAccipitridae
GeneroaMilvus
Espeziea Milvus milvus
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Masa63 g (pisua jaiotzean)
arra: 1,012 kg (helduen pisua)
emea: 1,232 kg (helduen pisua)
Zabalera1,66 m
Kumaldiaren tamaina2
Errute denbora31 egun
Milvus milvus

Miru gorria (Milvus milvus) accipitridae familiako hegazti harraparia da, Europa eta iparraldeko Afrikan bizi dena. Bere hego-luzera 190 zentimetrokoa eta bere gorputza 60-65 zentimetrokoa izan liteke.

Haizearen indarra baliatuz hegan dotorezia handiz egiten duen hegaztia da miru gorria, abilezia handiz eta ia indarrik egin gabe ordu pila igaro ditzakeena. Bere V itxurako buztanagatik erraz identifikatzen delako eta neguan zeruan ikus dezakegun harrapari bakanetariko bat delako hegazti oso ezaguna da berau.

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Miru gorriak 61-72 cm bitarteko luzera eta 140-180 cm arteko hego-zabalera duten hegazti harrapariak dira (Forsman, 1999; Svensson et al, 2010). Hego eta buztan luzeak dauzkate, eta hegada dotorea dute, kometa bat bailiran (hortik datorkie kite ingelesezko izena) buztana etengabe biratzen duten bitartean. Gainera, V itxurako buztana, lumadi gorrixka eta burua grisa dute (Forsman, 1999; Ferguson-Lees et al, 2001;Svensson et al, 2010). Ezaugarri horiei erreparatuz gero ez dago beste espezieekin nahasterik.

Esan bezala, lumadia gorrixka da (buztanaren goiko aldean eta sabelaldean nabarmena da) eta hegoen alde bentralean bi panel zuri dauzkate. Gazteek, ordea, kolorazio apalagoa dute eta hegoen estal-lumen puntak zuriak direnez hegoen erdialdean zeharkako marra argi bat ikus zatzaieke (Svensson et al, 2010).

Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azpiespezie bi ezagutzen dira:[1]

Kantua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zapelatzaren antzeko txistu gozo bat egiten du, gora eta behera egiten duten notez lagunduta: uii-uuh, ii uu ii uu ii uu modukoa.

Banaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Paleartikoaren mendebaldeko hegaztia da miru gorria eta munduko populazioaren %90 Alemanian, Frantzian eta Espainian bizi da (Forsman, 1999; Ferguson-Lees et al, 2001). Euskal Herrian penintsulako populazio ugaltzaileetako bat dago, Nafarroan batez ere (SEO/BirdLife, interneten).

Iparraldeko Europako miru gorriek baino ez dute migratzen, eta hibernatzera batez ere penintsulara etortzen dira. Gainontzekoak sedentarioak dira eta mugimendu dispertsiboak egiten dituzte soilik (SEO/BirdLife, interneten). Penintsulara irailean hasten dira iristen (gehienak urrian eta azaroan datoz).

Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskal Herrian sedentarioa da, urte osoan zehar ikusten dira, neguan populazioa handiagotzen den arren Europa iparraldeko migratzaileei esker. Bizkaian, Gipuzkoan eta Lapurdin nahiko urriak dira baina Arabako, Nafarroa Garaiko, Nafarroa Behereako eta Zuberoako larretan eta zekale-sailetan nahiko ugaria da.

Araban Gorbeialdean, Nerbioi ibaiaren jauzi inguruetan, Entzian, Gasteizko mendietan eta Izkin nahiko ugaria da. Nafarroan Sakanatik, Piriniotik, Urbasatik, Belaguatik, Ultzama eta Baztanaldeatik zehar hedatzen da.

Ipar Euskal Herriaren kasuan, Irati eta Hairako oihanean eta Arbailan erraz ikus daiteke.

Habitata[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Baso eta eremu irekien arteko mosaikoetan bizi da (Cramp eta Simmons, 1980). Euskal Herrian zekale-sailen eta soroen inguruak hobesten ditu, bertan etengabe bere elikagaiak bilatzen dituelarik (Viñuela et al., 1999).

Neguan habia basoen ertzetako zuhaitzetan nahiz zuhaitz isolatuetan egiten dute. Hauek espezie eta tamaina desberdin askotakoak izan daitezke (Cramp eta Simmons, 1980). Ugal-garaitik kanpo hamarnaka ale batzen dira zuhaitz berean lo egiteko.

Elikadura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere hegoen morfologiak hegaldi luzeak egitea bermatzen dio, sarraskiak edo harrapakin errazen bila (tamaina txikiko animaliak edota ale gazte nahiz gaixoak): mixomatosia duten untxiak, txori gazteak, anfibioak, narrastiak, ugaztun txikiak (Viñuela et al, 1999; SEO/BirldLife interneten). Izan ere, ehizarako gaitasun txikia du espezie honek, baina eragozpena izan zitekeen hori dieta zabal eta generalista batekin konpentsatzen du (SEO/BirdLife, interneten). Hori dela eta, zabortegien eta hiltegien inguruan miatzen dute, bai eta errepideetan zehar ere.

Ugalketa eta ontogenia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espezie honek bikoteak udaberriaren hasieran osatzen ditu. Horretarako hegaldi ikusgarriak egiten dituzte, bata bestearen atzetik akrobaziak eginez eta kantuan (Ferguson-Lees et al, 2001). Gorteiatzearen ondoren habia berria egiteari edo zaharra konpontzeari ekiten diote eta horietan 1-5 arrautza erruten dituzte. 30 bat egunez inkubatu eta gero, emeak 14 egunetan arrak eramandako elikagaiekin bazkatzen ditu. Gero elikagaiak bi gurasoek bilatzen dizkiete ale gazteei, eta 45-50 egunen buruan habiatik lehendabiziko irtenaldiak egiten dituzte. Halere, aste batzuk gehiago pasa arte ez dira elikagaiak euren kabuz bilatzeko gai. (SEO/BirdLife, interneten).

Bizimodua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ugal garaian bikoteak osatzen badituzte ere, oso espezie soziala da, ugal garaitik kanpo lotarako kolonia handiak osatzen baitituzte (Viñuela et al, 1999; SEO/BirdLife, interneten).

Espezieen arteko elkarrekintzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Baliteke miru gorri eta miru beltz populazioen artean lehia egotea, edota beste hegazti harrapari batzuek miru gorria beste area batzuetara mugatzea (Viñuela, 2004).

Antzeko espezieak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Miru beltza (Milvus migrans): Miruen berezko ezaugarria da buztanaren V itxura, bai miru beltzarena bai eta miru gorriarena ere. Ordea, buztaneko sargunea handiagoa da miru gorrian, V itxura sakonagoa duela alegia, eta berau buztana zabal-zabalik duenean ere ikusten zaio. Gainera, kolorazioa ere desberdina dute.
  • Arrano txikia (Aquila pennata): Arrano txikiaren fase argiarekin (ohikoena) ez dago inolako arazorik. Baina arrano txiki batzuek miru gorriaren antzeko kolorazioa dute (fase iluna) eta kasu horietan nahasmenak egon daitezke. Gogoratu miru gorriak buztanean V itxura duela eta arrano txikiak sorbaldan bi orban argi dauzkala (zuzenean datorkizunean oso argi ikusten dira, kotxe bateko argiak bailiran).

Kontserbazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

IUCN erakundeak mundu mailan “ia-mehatxatuta” sailkatzen du miru gorria, populazioak gainbehera azkarrean daudelako, hegoaldeko populazioak batez ere. Halere, iparraldeko populazioek hegoaldekoak indartzeko gai omen dira eta, horregatik, ez da kategoria larriagoren baten barnean sailkatzen. Bestalde, Hegaztien 79/409/CEE Zuzentarauan eta CITES, Berna eta Bonn hitzarmenetan jasotzen da.

Espainiako Hegaztien Liburu Gorriak “mehatxatuta” kategorian sailkatzen du, eta Mehatxatutako Espezieen katalogoan “Interes Bereziko” espeziea da. Nafarroako eta EAEko katalogoetan espezie hau “zaurgarria” eta "arriskuan"[2] kontsideratzen da, hurrenez hurren.

Europako populazioa oso ezezaguna da, 9.000 eta 25.000 bikote artekoa dela estimatzen da (Rheinwald, 1993; Mebbs, 1995; Viñuela eta Ortega, 1999). Espainiako populazioaren inguruan ere datu asko falta dira, baina 3.300-4.100 bikotetik (1994) 1.900-2.700 bikotera (2001) jaitsi omen da (Viñuela, 2004). Nafarroan 270-300 bikote eta EAEn 35-45 bikote daudela estimatzen da (Viñuela, 2004).

Esan bezala, beherakada itzela jasaten ari den espeziea da miru gorria. Hainbat ikerlariren ustez horren arrazoiak honakoak dira: pozoiaren erabilera ehiza-espezieen harrapariak kontrolatzeko, jazarpen zuzena (kolonietan daudenean tiroz), habitataren galera eta eraldaketa, elektrokuzioak… (Viñuela, 2004).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]