Kirgizisch

Koppelingen bewerken
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Kirgizisch
kyrgyz tili
Gesproken in Kirgizië, Afghanistan, Tadzjikistan, Pakistan, Xinjiang
Sprekers 4,3 miljoen (2009)
Taalfamilie
Alfabet Latijns
Cyrillisch
Officiële status
Officieel in
Taalcodes
ISO 639-1 ky
ISO 639-2 kir
ISO 639-3 kir
Portaal  Portaalicoon   Taal

Het Kirgizisch (кыргыз тили, kyrgyz tili) is een taal die behoort tot de noordwestelijke Turkse talen. Het Kirgizisch wordt hoofdzakelijk in Kirgizië gesproken, waar het sinds 2001 naast het Russisch de officiële taal is, maar ook door Kirgiezen in alle buurlanden van deze voormalige Sovjetrepubliek en bovendien in Rusland, Afghanistan en Turkije. Er zijn 2 à 3 miljoen sprekers, waarvan ongeveer 430.000 in China.

Het Kirgizische alfabet[bewerken | brontekst bewerken]

Het Kirgizisch alfabet geschreven in Arabisch en Cyrillisch schrift.

Van de 15e tot de 20e eeuw gebruikten de Kirgiezen het Tsjagatai als schrijftaal. Het Kirgizisch ontwikkelde zich in de jaren 20 van de 20e eeuw, na de Russische Revolutie, als schrijftaal. Het eerste alfabet was gebaseerd op het Arabische alfabet. In 1926 werd het Uniform Turks alfabet van de Sovjet-Unie ook voor het Kirgizisch ingevoerd. In 1940 werd dit alfabet vervangen door het huidige aangepaste cyrillische alfabet. In Xinjiang voerden de Kirgiezen echter het Arabische alfabet weer in.

In 1990 besloot de Kirgizische regering om uiterlijk 2005 een Latijns alfabet op basis van het Nieuw-Turkse alfabet in te voeren, dat ontwikkeld werd tot 1995. Dit alfabet was gebaseerd op de Latijnse transliteratie van het Kazachs. Deze plannen zijn echter nooit tot uitvoering gebracht.

Het Kirgizische cyrillische alfabet is vrijwel identiek aan het Russische alfabet: het telt drie extra tekens: ң, ү en ө. Sommige letters worden alleen in (Russische) leenwoorden gebruikt. De uitspraak van de Kirgizische letters (in IPA-symbolen) staat met hun Latijnse transcriptie in onderstaande tabel vermeld:

Kirgizisch transcriptie IPA Opmerkingen Voorbeelden
А (а) A (a) /a/? Аксы = Aksy
Б (б) B (b) /b/? Бишкек = Biškek
В (в) V (v) /v/? Alleen gebruikt in leenwoorden Васильевка = Vasiljevka
Г (г) G (g) /g/?~/ɣ/? Галымжанов = Galymǧanov
Д (д) D (d) /d/? Кадамжай = Kadamǧaj
Е (е) Je (je) /je/?
  1. Aan het begin van woorden;
  2. na klinkers;
  3. na ь;
  4. na ъ.
  1. Ельцин = Jelcin
  2. Акаев = Akajev
  3. Юрьев = Jurjev
  4. Подъездной = Podjezdnoj
E (e) /e/? Alle andere gevallen Бишкек = Biškek
Ё (ё) Jo (jo) /jo/? Коён = Kojon
Ж (ж) Ǧ (ǧ) /͡ʒ/? Жалал-Абад = Ǧalal-Abad
Ž (ž) In Russische leenwoorden Пржевальский = Prževalskij
З (з) Z (z) /z/? Заман = Zaman
И (и) I (i) /i/? Бишкек = Biškek
Й (й) J (j) /j/? Ак-Сай = Ak-Saj
К (к) K (k) /k/?~/q/? Кемин = Kemin
Л (л) L (l) /l/? Талас = Talas
М (м) M (m) /m/? Манас = Manas
Н (н) N (n) /n/? Нарын = Naryn
Ң (ң) Ň (ň) /ŋ/? Niet aan het begin van woorden Жаңы-Жол = Ǧaňy-Ǧol
О (о) O (o) /o/? Ош = Oš
Ө (ө) Ö (ö) /œ/?~/ø/? Өзгөн = Özgön
П (п) P (p) /p/? Петроград = Petrograd
Р (р) R (r) /r/? Кара-Суу = Kara-Suu
С (с) S (s) /s/? Семетей = Semetej
Т (т) T (t) /t/? Талас = Talas
У (у) U (u) /u/? Суусамыр = Suusamyr
Ү (ү) Ü (ü) /y/? Элүү= Elüü
Ф (ф) F (f) /f/? Alleen in leenwoorden Фёдоровка = Fjodorovka
Х (х) H (h) /x/? Хан-Теңир = Han-Teňir
Ц (ц) с (с) /ts/? Alleen in leenwoorden Царское = Carskoje
Ч (ч) Č (č) /ʧ/? Чыгыш-5 = Čygyš-5
Ш (ш) Š (š) /ʃ/? Кашкар = Kaškar
Щ (щ) Ŝ (ŝ) /ʃ/? Alleen in Russische leenwoorden Щукино = Ŝukino
ъ (твёрдый знак) - - Alleen in Russische leenwoorden Подъярский = Podjarskij
Ы (ы) Y (y) /ɯ/? Ысык-Көл = Ysyk-Köl
ь (мягкий знак) - - Alleen in Russische leenwoorden Русь = Rus
Э (э) E (e) /e/? Элиста = Elista
Ю (ю) Ju (ju) /ju/? Alleen in Russische leenwoorden Юрмала = Jurmala
Я (я) Ja (ja) /ja/? Alleen in Russische leenwoorden Ярославль = Jaroslavl
Zoek Kirgizisch op in het WikiWoordenboek.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kirgizisch&oldid=67111551"