Quelltext vun der Säit 1933 weisen

{{Artikel Joer}}

== Evenementer ==
=== Europa ===
* Januar: Den [[António de Oliveira Salazar]] féiert a [[Portugal]] eng Geheimpolizei, d'''PVDE'' (Polícia de Vigilância e Defesa do Estado) an. Méi spéit am Joer trëtt d'Verfassung vum [[Estado Novo (Portugal)|Estado Novo]] a Kraaft.
* [[10. Februar]]: E [[Gasometer]] explodéiert zu [[Neunkirchen (Saar)]]; ronn 70 Leit stierwen, a grouss Deeler vun der Stad ginn zerstéiert.
* {{4. Mäerz}}: An Éisträich léist d'Parlament sech selwer op; Ufank vum [[Austrofaschismus]].
* [[29. Oktober]]: A [[Spuenien|Spuenie]] gëtt déi der [[faschismus|faschistesch]] [[Falange]] gegrënnt.
* [[19. November]]: Bei de Parlamentswalen a Spuenie gewannen d'Rietsparteien; déi Liberal an d'Sozialisten, déi bis do un der Regierung waren, verléiere staark.
* [[23. Dezember]]: Zuchaccident bei [[Lagny-sur-Marne|Lagny]]; 204 Doudeger an 120 Blesséierter.

====Däitscht Räich====
[[Fichier:Bücherverbrennung 1933.JPG|thumb|upright|Bicherverbrennung 1933 am Kader vun enger "''Aktion wider den undeutschen Geist''".]]
* [[30. Januar]]: Den [[Adolf Hitler]] gëtt zum däitsche Reichskanzler ernannt ("[[Machtergreifung]]").
* {{1. Februar}}: De [[Reichstag]], d'däitscht Parlament, gëtt op Wonsch vum Hitler vum President [[Paul von Hindenburg]] opgeléist.
* {{3. Februar}}: Den Hitler hält seng éischt Ried virun der Reichswehr an definéiert d'Zil vu senger Aussepolitik: "[[Lebensraum im Osten]]" a récksiichtlos "Germaniséierung" vun deenen Territoiren.
* {{4. Februar}}: D'Versammlungs- an d'Pressefräiheet ginn duerch Veruerdnung an Däitschland limitéiert.
* [[27. Februar]]: Brand vum Reichstag; den 28. Februar gëtt an der ''Reichstagsbrandverordnung'' ë.&nbsp;a. d'Kommunistesch Partei verbueden.
* {{5. Mäerz}}: Neiwale fir de Reichstag; d'[[NSDAP]] kritt 43&nbsp;% vun de Stëmmen.
* [[20. Mäerz]]: D'[[Konzentratiounslager Dachau]] gëtt opgeriicht.
* [[23. Mäerz]]: Den däitsche Reichstag stëmmt fir d'''Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich'', dat als "[[Ermächtigungsgesetz]]" bekannt gëtt an dem Hitler erméiglecht, och ouni d'Parlament Gesetzer z'erloossen.
* {{1. Abrëll}}: D'Nationalsozialisten organiséieren e [[Boykott]] vu [[juddentum|jiddesche]] Geschäfter, Affekoten an Dokteren.
* {{2. Mee}}: [[Gewerkschaft]]e gi verbueden.
* [[10. Mee]]: Zu Berlin gi Bicher vun Auteuren, déi den Nationalsozialisten net passen, verbrannt.
* 10. Mee: D'''Deutsche Arbeitsfront'' gëtt gegrënnt, d'[[Streik]]recht ofgeschaaft.
* [[14. Oktober]]: De [[Joseph Goebbels]] erkläert den Austrëtt vun Däitschland aus dem [[Vëlkerbond]].
* {{1. Dezember}}: Mam ''Gesetz zur Sicherung der Einheit von Partei und Staat'' gëtt en Eeparteiesystem agefouert. All Parteien ausser der NSDAP sinn ewell verbueden.

====Lëtzebuerg====
* [[15. Mäerz]]: D'[[RTL Group|Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion]] fänkt hire reegelméissege [[RTL|Radiosprogramm]] an e puer Sproochen un.
=== Afrika ===

=== Amerika ===

==== USA ====
* {{4. Mäerz}}: De [[Franklin D. Roosevelt]] gëtt 32. US-President, a fänkt gläich un, säin ''[[New Deal]]''-Programm ëmzesetzen.
* {{5. Dezember}}: Duerch dat 21. Amendement vun der Verfassung vun de Vereenegte Staate gëtt dat 18. Amendement opgehuewen, an d'[[Prohibitioun]] nees ofgeschaaft.

==== Mëttel- a Südamerika ====
* {{1. Januar}}: De [[Juan Bautista Sacasa]] gëtt President vun [[Nicaragua]].

=== Asien ===
* [[27. Mäerz]]: [[Japan]] erkläert säin Austrëtt aus dem [[Vëlkerbond]].

=== Ozeanien & Pazifik ===

=== Arabesch Welt ===

== Konscht a Kultur ==

=== Molerei ===

=== Literatur ===

=== Musek ===

== Wëssenschaft an Technik ==

== Sport ==
* [[12. Februar]]: Déi [[lëtzebuergesch Foussballnationalekipp]] spillt zu [[Lyon]] 2:2 géint Frankräich. Déi zwéi Goler fir d'Lëtzebuerger huet de [[Jean Kremer]] geschoss<ref>[http://eu-football.info/_match.php?id=71 D'Detailer vum Foussballlännermatch Frankräich-Lëtzebuerg den 12. Februar 1933 op der Websäit vum European Football]</ref>.
* {{4. Juni}}: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert, am Kader vun der 25-Joer-Feier vun der [[FLF]], an der [[Lëtzebuerg (Stad)|Stad Lëtzebuerg]] 1:4 géint Frankräich. De Gol fir d'Lëtzebuerger huet de [[Pierre Bommertz]] geschoss<ref>[http://eu-football.info/_match.php?id=72 D'Detailer vum Foussballlännermatch Lëtzebuerg-Frankräich de 4. Juni 1933 op der Websäit vum European Football]</ref>.
* {{5. Juni}}: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp gewënnt, am Kader vun der 25-Joer-Feier vun der FLF, an der Stad Lëtzebuerg 3:1 géint d'Belsch. D'Goler fir d'Lëtzebuerger hunn de [[Joseph Walthener]] an de Pierre Bommertz (2) geschoss<ref>[http://eu-football.info/_match.php?id=73 D'Detailer vum Foussballlännermatch Lëtzebuerg-Belsch de 5. Juni 1933 op der Websäit vum European Football]</ref>.
* [[24. September]]: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu [[Neuchâtel]] 0:1 géint d'Schwäiz<ref>[http://eu-football.info/_match.php?id=74 D'Detailer vum Foussballlännermatch Schwäiz-Lëtzebuerg de 24. September 1933 op der Websäit vum European Football]</ref>.

== Gebuer ==
* {{3. Januar}}: [[Joseph Luzzi]], lëtzebuergesche Foussballspiller.
* {{6. Januar}}: [[Emil Steinberger]], Schwäizer Kabarettist, Schrëftsteller, Regisseur a Schauspiller.
* {{7. Januar}}: [[Richard F. Kneip]], US-amerikanesche Politiker.
* [[16. Januar]]: [[Susan Sontag]], US-amerikanesch Schrëftstellerin, Essayistin a Publizistin.
* 16. Januar: [[Roger Ludwig]], lëtzebuergesche Vëlossportler.
* [[17. Januar]]: [[Dalida]], Schlagersängerin a Schauspillerin.
* [[18. Januar]]: [[John Boorman]], brittesche Regisseur, Dréibuchauteur a Produzent.
* [[20. Januar]]: [[Jean-Antoine Injalbert]], franséische Sculpteur.
* [[21. Januar]]: [[Habib Thiam]], senegaleesesche Politiker.
* [[24. Januar]]: [[Liliane Thorn-Petit]], lëtzebuergesch Journalistin a Publizistin.
* [[25. Januar]]: [[Corazón Aquino]], philippinnesch Presidentin.
* [[28. Januar]]: [[António Cardoso e Cunha]], portugisesche Politiker.
* 28. Januar: [[Susan Sontag]], US-amerikanesch Schrëftstellerin.
* [[29. Januar]]: [[Sacha Distel]], franséische Chansonnier a Komponist.
* {{5. Februar}}: [[Henri Klees]], lëtzebuergesche Sproochwëssenschaftler.
* {{9. Februar}}: [[Hiroki Kōsai]], japaneschen Astronom.
* [[12. Februar]]: [[Costa-Gavras]], griichesch-franséische Regisseur.
* [[13. Februar]]: [[Kim Novak]], US-amerikanesch Filmschauspillerin.
* 13. Februar: [[Mario Caiano]], italieenesche Filmregisseur.
*13. Februar: [[Emanuel Ungaro]], franséische Moudendesigner.
* [[17. Februar]]: [[Alain Schaack]], lëtzebuergesche Politiker.
* [[18. Februar]]: [[Yoko Ono]], japanesch-amerikanesche Kënschtlerin a Sängerin.
* 18. Februar: [[René Grün]], lëtzebuergesche Boxer.
* 18. Februar: [[Mary Ure]], schottesch Schauspillerin.
* [[20. Februar]]: [[Bonifatius Stirnberg]], däitsche Sculpteur.
* [[21. Februar]]: [[Nina Simone]], Jazz- a Bluessängerin, Pianistin a Songschreiwerin.
* 21. Februar: [[Bob Rafelson]], US-amerikanesche Filmregisseur
* [[22. Februar]]: [[Christopher Ondaatje]], brittesch-kanadesche Schrëftsteller a fréieren Entreprener.
* [[24. Februar]]: [[Judah Folkman]], amerikaneschen Zellbiolog a Medezinner.
* {{1. Mäerz}}: [[Roger Manderscheid]], lëtzebuergesche Schrëftsteller.
* {{3. Mäerz}}: [[Willy Allamano]], lëtzebuergeschen Auteur deen iwwer Biergbau schreift.
* {{0}}3. Mäerz: [[Alfredo Landa]], spuenesche Schauspiller.
* {{0}}3. Mäerz: [[Tomás Milián]], kubanesche Schauspiller.
* {{4. Mäerz}}: [[Elsy Jacobs]], lëtzebuergesch Vëlossportlerin.
* [[11. Mäerz]]: [[Fathi Arafat]], palestinensesche Politiker.
* 11. Mäerz: [[Sandra Milo]], italieenesch Schauspillerin.
* [[14. Mäerz]]: [[Michael Caine]], brittesche Schauspiller.
* 14. Mäerz: [[Quincy Jones]], US-amerikanesche Musek-, Tëlees- a Filmproduzent a Museker.
* [[15. Mäerz]]: [[Philippe de Broca]], franséische Filmregisseur.
* 15. Mäerz: [[Ruth Bader Ginsburg]], US-amerikanesch Juristin.
* [[19. Mäerz]]: [[Philip Roth]], US-amerikanesche Schrëftsteller.
* [[20. Mäerz]]: [[Nic Joosen]], belsch Molerin a Sculptrice.
* 20. Mäerz: [[Michael Pfleghar]], däitsche Filmregisseur.
* 20. Mäerz: [[Renato Salvatori]], italieenesche Schauspiller.
* [[22. Mäerz]]: [[May Britt]], schweedesch Schauspillerin.
* 22. Mäerz: [[Michel Hidalgo]], franséische Foussballspiller an -trainer.
* [[25. Mäerz]]: [[Josy Simon]], lëtzebuergesche Politiker a Sportler
* 25. Mäerz: [[Fernand Schons]], lëtzebuergesche Wënzer a Moler.
* [[26. Mäerz]]: [[Tinto Brass]], italieenesche Regisseur, Produzent an Dréibuchauteur.
* [[27. Mäerz]]: [[Robert Castel]], franséische Soziolog.
* [[30. Mäerz]]: [[Luis Bacalov]], argentinesch-italieenesche Komponist.
* 30. Mäerz: [[Jean-Claude Brialy]], franséische Schauspiller a Regisseur.
* [[31. Mäerz]]: [[Hedwig Bilgram]], däitsch Organistin an Cembalistin.
* {{1. Abrëll}}: [[Constant Winandy]], lëtzebuergesche Foussballspiller.
* {{2. Abrëll}}: [[György Konrád]], ungaresche Schrëftsteller.
* {{3. Abrëll}}: [[Prosper Kayser]], lëtzebuergeschen Anästhesist, Genealog an Auteur.
* {{4. Abrëll}}: [[Frits Bolkestein]], hollännesche Manager a Politiker.
* {{7. Abrëll}}: [[Wayne Rogers]], US-amerikanesche Schauspiller
* {{9. Abrëll}}: [[Jean-Paul Belmondo]], franséische Schauspiller.
* {{0}}9. Abrëll: [[Gian Maria Volonte]], Schauspiller.
* {{0}}9. Abrëll: [[René Burri]], Schwäizer Fotograf.
* [[10. Abrëll]]: [[Chelo Alonso]], kubanesch Dänzerin a Schauspillerin.
* [[12. Abrëll]]: [[Montserrat Caballé]], spuenesch Operesängerin (Sopran).
* [[14. Abrëll]]: [[Aloyse Bisdorff]], lëtzebuergesche Professer a Politiker.
* [[15. Abrëll]]: [[David Hamilton]], brittesche Fotograf.
* 15. Abrëll: [[Charles Sowa]], lëtzebuergesche Sportler.
* [[19. Abrëll]]: [[Jayne Mansfield]], US-amerikanesch Schauspillerin.
* [[25. Abrëll]]: [[Marina Malfatti]], italieenesch Schauspillerin.
* [[30. Abrëll]]: [[Willie Nelson]], US-amerikanesche Country-Sänger a Songwriter.
* {{1. Mee}}: [[Mathias Schiltz]], lëtzebuergesche Geeschtlechen, Generalvikar an Auteur.
* {{2. Mee}}: [[Joseph Kinsch]], lëtzebuergeschen Industriellen.
* {{3. Mee}}: [[James Brown]], US-amerikanesche Museker, Dänzer a Sänger, ''Godfather of Soul''.
* {{0}}3. Mee: [[Steven Weinberg (Physiker)|Steven Weinberg]], US-amerikanesche Physiker
* {{0}}3. Mee: [[Jean Thill (1933-2010)|Jean Thill]], lëtzebuergesche Jurist an Auteur.
* {{5. Mee}}: [[Carlo Meintz]], lëtzebuergesche Politiker.
* {{7. Mee}}: [[Marthe Bigelbach-Fohrmann]], lëtzebuergesch Politikerin an Deputéiert.
* {{9. Mee}}: [[François Schlechter]], lëtzebuergesche Ringer.
* [[10. Mee]]: [[Nelly Wies]], lëtzebuergesch Sportlerin am Bouschéissen an Olympionickin.
* 10. Me: [[Françoise Fabian]], franséisch Schauspillerin.
* [[15. Mee]]: [[Marianne Hold]], däitsch Schauspillerin.
* [[16. Mee]]: [[Anne-Marie Coffinet]], franséisch Schauspillerin.
* [[17. Mee]]: [[Jean Vautrin]], franséischen Auteur a Filmregisseur.
* [[21. Mee]]: [[Maurice André]], franséische Trompettist.
* [[23. Mee]]: [[Joan Collins]], brittesch Schauspillerin, Fotomodel an Auteur.
* [[24. Mee]]: [[Emile Back]], lëtzebuergesche Gewerkschaftler a Politiker.
* {{4. Juni}}: [[Godfried Danneels]], belsche Kardinol.
* {{7. Juni}}: [[Émile van der Vekene]], lëtzebuergeschen Auteur.
* [[11. Juni]]: [[Gene Wilder]], US-amerikanesche Schauspiller.
* [[16. Juni]]: [[René Kohn]], lëtzebuergesche Schwëmmer.
* [[18. Juni]]: [[Jerzy Kosiński]], US-amerikaneschen Auteur.
* [[20. Juni]]: [[Brett Halsey]], US-amerikanesche Schauspiller
* [[22. Juni]]: [[Jacques Martin]], franséische Radio- an Televisiounsanimateur.
* 22. Juni: [[Lex Roth]], lëtzebuergesche Sprooch-Aktivist.
* [[26. Juni]]: [[Claudio Abbado]], italieeneschen Dirigent.
* [[30. Juni]]: [[Lea Massari]], italieenesch Schauspillerin.
* {{5. Juli}}: [[Jean-Paul Pier]], lëtzebuergesche Mathematiker an Universitéitsprofesser.
* {{6. Juli}}: [[Jean-Pierre Mocky]], franséische Filmregisseur a -schauspiller.
* {{7. Juli}}: [[Lucien Karier]], lëtzebuergesche Foussballspiller.
* {{8. Juli}}: [[Marty Feldman]], brittesch-US-amerikaneschen Auteur, Schauspiller a Regisseur.
* [[13. Juli]]: [[Henri Folmer]], lëtzebuergesche Sproocheprofesser an Direkter vum Kolléisch.
* [[14. Juli]]: [[Adrien Ries]], lëtzebuergeschen Auteur.
* [[16. Juli]]: [[Brad Harris]], US-amerikanesche Bodybuilder a Schauspiller.
* [[18. Juli]]: [[Jean Yanne]], franséische Schauspiller.
* [[23. Juli]]: [[Richard Rogers]], britteschen Architekt.
* [[31. Juli]]: [[Cees Nooteboom]], hollännesche Schrëftsteller.
* {{5. August}}: [[Stanley Milgram]], US-amerikanesche Psycholog.
* {{7. August}}: [[Elinor Ostrom]], US-amerikanesch Politologin an Ekonomistin.
* [[12. August]]: [[Anita Gradin]], schweedesch Politikerin.
* [[14. August]]: [[Richard R. Ernst]], Schwäizer Cheemiker.
* [[18. August]]: [[Roman Polański]], polnesche Filmregisseur a Schauspiller.
* [[19. August]]: [[Debra Paget]], US-amerikanesch Schauspillerin.
* [[22. August]]: [[Sylva Koscina]], italieenesch Schauspillerin.
* [[25. August]]: [[Tom Skerritt]], US-amerikanesche Schauspiller.
* {{6. September}}: [[Aldo Bolzan]], italieenesch-lëtzebuergesche Vëlossportler.
* [[11. September]]: [[Marcel Scheer]], lëtzebuergesche Foussballspiller.
* [[15. September]]: [[Michel Kiesgen]], lëtzebuergeschen Turner.
* [[17. September]]: [[Yvonne Bastién]], argentinesch Schauspillerin a Sängerin.
* [[19, September]]: [[David McCallum]], brittesche Schauspiller.
* {{9. Oktober}}: [[Peter Mansfield]], brittesche Physiker an Nobelpräisdréier.
* [[17. Oktober]]: [[Soeur Sourire]], belsch Nonn a Chansonnière.
* [[24. Oktober]]: [[Jean-Marie Pelt]], franséische Pharmakolog, Biolog, Botaniker, Ökolog, Auteur a Politiker.
* [[30. Oktober]]: [[Johanna von Koczian]], däitsch Schauspillerin.
* {{1. November}}: [[Antoine Kohn]], lëtzebuergesche Foussballspiller an -trainer.
* {{0}}1. November: [[Claude Vital]], franséische Filmregisseur.
* {{3. November}}: [[John Barry]], brittesche Komponist.
* {{0}}3. November: [[Michael Dukakis]], US-amerikanesche Politiker, Gouverneur vu Massachusetts.
* {{4. November}}: [[Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu]], biafranesch-nigerianesche Militär a Politiker.
* {{8. November}}: [[Guy Linster]], lëtzebuergesche Professer a Politiker.
* {{9. November}}: [[Renate Ewert]], däitsch Schauspillerin.
* [[13. November]]: [[Karl-Otto Alberty]], däitsche Schauspiller.
* [[19. November]]: [[Larry King]], US-amerikanesche Journalist an Talkmaster.
* [[23. November]]: [[Krzysztof Penderecki]], polnesche Komponist.
* [[25. November]]: [[Kathryn Grant]], US-amerikanesch Schauspillerin.
* [[26. November]]: [[Imre Pozsgay]], ongresche Politiker.
* [[29. November]]: [[James Rosenquist]], US-amerikanesche Pop-Art-Kënschtler.
* {{3. Dezember}}: [[Paul Crutzen]], hollännesche Meteorolog a Cheemiker.
* {{4. Dezember}}: [[Horst Buchholz]], däitsche Schauspiller.
* [[10. Dezember]]: [[Mino Loy]], italieenesche Filmregisseur a -produzent.
* [[12. Dezember]]: [[Manu Dibango]], Pianist aus dem Kamerun.
* [[15. Dezember]]: [[Donald Woods]], südafrikanesche Journalist a Biergerrechtler.
* [[18. Dezember]]: [[Corny Collins]], däitsch Schauspillerin.
* [[20. Dezember]]: [[Rik Van Looy]], belsche Vëlossportler.
* [[23. Dezember]]: [[Akihito]], Tenno vu Japan.
* [[24. Dezember]]: [[Noëlle Adam]], franséisch Schauspillerin.
* [[26. Dezember]]: [[Maurizio Arena]], italieenesche Schauspiller a Filmregisseur.
* [[Henri Jegen]], lëtzebuergeschen Architekt.

== Gestuerwen ==
* {{3. Januar}}: [[Wilhelm Cuno]], däitsche Reichskanzler.
* {{5. Januar}}: [[Calvin Coolidge]], 30. President vun den USA.
* {{7. Januar}}: [[Alexander Koenig]], lëtzebuergesche Paschtouer an Auteur.
* [[17. Januar]]: [[Ormond Stone]], US-amerikaneschen Astronom a Mathematiker.
* 17. Januar: [[Louis Comfort Tiffany]], Moler a Glaskënschtler vum Jugendstil.
* [[20. Januar]]: [[Heywood Hardy]], britteschen Déieremoler.
* [[31. Januar]]: [[John Galsworthy]], brittesche Schrëftsteller.
* {{7. Februar}}: [[Charles Bernhoeft]], lëtzebuergesche Fotograf.
* [[10. Februar]]: [[Antoine Jans]], lëtzebuergesche Keramikmoler.
* [[10. Abrëll]]: [[Reginald Bottomley]], englesche Moler deen zu Lëtzebuerg gewunnt huet.
* [[10. Abrëll]]: [[Anne Pescatore]], Molerin.
* [[13. Mäerz]]: [[Robert Innes]], schotteschen Astronom.
* [[24. Mäerz]]: [[Erik Jan Hanussen]], éisträichesche „Hellseeër“.
* [[26. Mäerz]]: [[Francine Mussey]], franséisch Schauspillerin.
* [[21. Abrëll]]: [[Charles Mathieu]], lëtzebuergesche Geschäftsmann a Politiker.
* [[22. Abrëll]]: [[Henry Royce]], britteschen Industriellen an Techniker.
* [[20. Juni]]: [[Clara Zetkin]], däitsch Politikerin a Fraerechtlerin.
* [[25. Juni]]: [[Giovanni Giacometti]], Schwäizer Moler.
* [[27. Juli]]: [[Tony Dutreux]], lëtzebuergeschen Ingenieur a Politiker.
* {{4. August}}: [[Leopold van Werveke]], lëtzebuergesch-elsass-loutrengesche Geolog.
* [[10. August]]: [[Léon Bouvart]], lëtzebuergeschen Architekt.
* [[10. Oktober]]: [[Joseph Faber (Ingenieur)|Joseph Faber]], lëtzebuergeschen Ingenieur a Politiker.
* [[23. Oktober]]: [[Jean-Baptiste Fallize]], lëtzebuergeschen Theolog, Journalist a Politiker.
* [[29. Oktober]]: [[Albert Calmette]], franséischen Dokter, Bakteriolog an Immunolog.
* {{4. Dezember}}: [[Stefan George]], däitschen Dichter a Schrëftsteller.
* {{8. Dezember}}: [[Karl Jatho]], däitsche Fluchpionéier.
* [[21. Dezember]]: [[Knud Rasmussen]], grönlännesch-dänesche Polarfuerscher.
*[[29. Dezember]]: [[Joseph Kieffer]], lëtzebuergesche Gewerkschaftler a Politiker.
* [[30. Dezember]]: [[Tony Pemmers]], lëtzebuergeschen Affekot a Politiker.

== Um Spaweck ==
{{Commonscat}}

{{Referenzen}}