Quelltext vun der Säit Paranal-Observatoire weisen

De '''Paranal-Observatoire''' ass en [[Astronomie|astronomeschen]] [[Astronomeschen Observatoire|Observatoire]] an der [[Atacamawüst]] am Norde vum [[Chile]], um Bierg [[Cerro Paranal]], ongeféier 120&nbsp;km südlech vun der Stad [[Antofagasta]] an 12&nbsp;km vun der [[Pazifik]]küst ewech. Den Observatoire gëtt vum [[Europäesche Südobservatoire]] (ESO) bedriwwen an ass d'Standplaz vum [[#Very Large Telescope|Very Large Telescope]] (VLT) a vum [[#VLT Interferometer|Very Large Telescope Interferometer]] (VLTI). Zousätzlech ginn d'Surveyteleskope VISTA a VST gebaut. D'Atmosphär iwwer der Spëtzt vum Bierg zeechent sech duerch eng dréchen an aussergewéinlech roueg [[Loftonrou|Loftstréimung]] aus, wat de Bierg zu enger attraktiver Plaz fir den Observatoire mécht. D'Spëtzt gouf an de fréien [[1990]]er Jore vu senger ursprénglecher Héicht vun 2.660 op 2.635 Meter erofgesprengt, fir e Plateau fir de VLT ze schafen.

[[Fichier:Paranal top.jpg|400px|thumb|rechts|Cerro Paranal mam Very Large Telescope. Vu lénks no riets: D'Kontrollgebai ënner dem Plateau, d'Kuppele vum UT1 bis 4: Antu, Kueyen, Melipal a Yepun; ganz riets déi kleng Kuppel vum VST. Vir gesäit een d'Strooss an d'Reschter vum gesprengte Gestengs.]]

== Logistik an Infrastruktur ==
[[Fichier:Paranal camp.jpg|thumb|De Paranal-Observatoire bei Sonnenopgank. Lénks uewen de Cerro Paranal mat dem VLT, Mëtt uewen de Surveyteleskop VISTA, lénks ënnen d'Residencia, Mëtt a riets ënnen dat aalt Basislager]]

De Paranal läit wäit vun den Haaptverkéiersstroossen ewech. Den Observatoire ass vun Antofagasta aus nëmmen mat enger Faart vun e puer Stonnen z'erreechen. Et gëtt keng Versuergungsleitungen op Paranal, all Verbrauchsgidder musse lokal gemaach oder stockéiert ginn. Nieft Betrib an Ënnerhalt vun den Teleskope bedeit dat de Ravitaillement vu ronn 130 Leit, déi stänneg um Bierg sinn.

=== Versuergung ===
Am Ëmfeld vun Antofagasta sinn en ettlech [[Koffer]]minnen, déi ënner änleche Bedingunge schaffen. Dofir huet d'[[Infrastruktur]] net misse komplett nei opgebaut ginn, mä et konnte spezialiséiert Versuergungsentreprisen domat beschäftegt ginn. Waasser gëtt zwee- bis dräimol am Dag, sou wéi et gebraucht gëtt, mat Tankcamione geliwwert. Och de Brennes fir d'Tankstatioun vun den eegenen Autoen a fir d'[[Gasturbinn]] fir de Stroum ze maache gëtt op d'Plaz bruecht. Ausserdeem gëtt et nach dräi Dieselgeneratoren, déi allerdéngs nëmme bei Stroumausfäll gebraucht ginn. D'Gefierer gi lokal an der Rei gehalen. D'wëssenschaftlech Instrumenter mussen extra gekillt ginn, woufir flëssege [[Stéckstoff]] gebraucht gëtt. Eng ESO-eege Verflëssegungsanlag gouf [[2006]] dofir vum [[La-Silla-Observatoire|La Silla]] op Paranal transportéiert, nodeem de flëssege Stéckstoff déi Jore virdru vun Antofagasta aus geliwwert gouf. Telekommunikatioun, d.&nbsp;h. [[Telefonie]], [[Videokonferenz|Videoverbindungen]] an [[Internet|Dateverkéier]] ginn iwwer eng [[Mikrowell]]en-[[Richtfunk]]streck op Santiago ofgewéckelt.

=== Personal ===
D'[[Ingenieur]]en an d'Wëssenschaftler ginn national am Chile wéi och international rekrutéiert, meeschtens aus de Memberlänner vum [[Europäesche Südobservatoire|ESO]]. Déi offiziell Sprooch ass [[Englesch]], donieft gëtt och [[Spuenesch]] an aner europäesch Sprooche geschwat. D'Personal vum Paranal lieft entweeder zu Antofagasta oder zu [[Santiago de Chile]] a kënnt fir Schichte vun enger bis zwou Wochen op Paranal. D'Transportkäschten iwwerhëlt d'ESO, déi de Fluch vu knapps 2 Stonnen tëscht Santiago an Antofagasta duerch en externe Reesbüro bucht, deen och eng Succursale am ESO-Büro zu Santiago bedreift. Et gëtt och all Dag en Transport vun Antofagasta op Paranal an zeréck mat engem gecharterte Bus.

=== Gebai ===
[[Fichier:Paranal residencia.jpg|thumb|D'Residencia mat Gaart, Piscine an dem Verdonklungsriddo ënner der Kuppel]]
Ausser den Teleskopen an de VLTI-Laboratoiren um Plateau vum Bierg gëtt et nach e Kontrollgebai. All d'Teleskopen an de VLTI gi vun do aus engem eenzege Kontrollraum gesteiert, soudatt nuets kee sech am Teleskopberäich ophält.

D'Wunn- a Schlofplaze sinn an engem Basislager, 200 m méi déif an ongeféier fënnef Kilometer vun den Teleskopen ewech. Do sinn och d'Verwaltung, eng Kantin, Relaxéierraim, e klenge [[Schwammbaséng]] an zwéi Gäert installéiert.

Dräi weider fest Gebaier am Basislager sinn e Lager, eng Sporthal, an en Atelier fir d'Teleskopen an d'Instrumenter souwéi fir d'reegelméisseg Beschichtung vun den Teleskop-[[Primärspigel|Haaptspigel]]e mat [[Aluminium]] (Mirror Maintenance Building, MMB), a fir zousätzlech Ingenieur- an Technikerbüroen. Fir Noutfäll gëtt et eng stänneg besat Unfallstatioun, e Rettungswon, eng [[Helikopterlandeplaz]] direkt beim Basislager an eng kleng Start- a Landebunn um Fouss vum Bierg. Ausserdeem huet den Observatoire och e klenge [[Pompjee]]scorps. D'Konstruktioun vum Gebai an den Teleskopen ass sou ausgefouert, datt och no engem schwéieren [[Äerdbiewen]] de Betrib weidergefouert ka ginn.

Fir kee Stëbs ze maachen, sinn d'Stroosse fir bei den Observatoire [[asphalt]]éiert.

=== Däischtert ===
Well et ronderëm den Observatoire nuets däischter muss sinn, huet d'Residenzen en extra Verdonkelungssystem, d'iewescht Liichte vun de Gäert a vun der Kantin kënne mat spezielle Ridoen zougemaach ginn. All aner Fënsteren an Dieren hu Jalousien aus schwéiere Ridoen oder sinn nuets mat Holzblende verdeckt.

Wéi am Ëmfeld vun allen opteschen Observatoiren däerf nuets nëmme mat [[Standliicht]] gefuer ginn. Dofir sinn déi meescht Autoen, déi do zirkuléieren, wäiss an hunn [[Phosphoreszenz|phosphoreszéierend]] Begrenzungspechbiller. D'Strooss gëtt duerch Begrenzungsluuchte markéiert, déi sech am Dag duerch [[Solarzell]]en oplueden. Foussweeër am Teleskopberäich sinn och mat wäisser Faarf ugestrach a mat phosphoreszéierende Maarken ekipéiert. [[Täscheluucht]]e si besonnesch bei [[Neimound]] ze gebrauchen, däerfen awer net a Richtung vun den Teleskope gehale ginn.

=== Käschten ===
D'[[Investitioun]]e vum ganzen VLT-Projet belafe sech iwwer en Zäitraum vu 15 Joer op ronn 500 Milliounen [[Euro]]. An dëser zomm sinn d'Personal- a Saachkäschte fir den Design a de Bau vum VLT abegraff, grad wéi déi éischt Instrumentegeneratioun, de VLTI an och déi éischt dräi Joer vum wëssenschaftleche Betrib. Vun den eenzelen Instrumenter huet beispillsweis d'ISAAC ongeféier 2,5 Milliounen [[Euro]] kascht, UVES 3,5 Milliounen Euro. Déi wäitaus komplex VLTI-Instrumenter AMBER a MIDI kaschte jee ronn 6 Milliounen Euro. D'Instrumenter ginn deelweis komplett vun der ESO entwéckelt a gebaut, méi heefeg awer an Zesummenaarbecht mat auswäertegen Instituten. An dësem Fall ginn d'Saachkäschte vun der ESO gedroen, d'Personalkäschte vun de jeeweilegen Instituter, déi am Géigenzuch Observatiounszäit zegutt kréien. Bei de Käschten ass ze beuechten, datt d'ESO als [[supranational]] Organisatioun, wéi aner international Fuerschungszentren och, vun de Steiere vun de Memberlänner fräi ass. Saachkäschte falen dofir ouni [[TVA]] un, an d'Personalkäschte sinn deelweis, ausser déi vun de lokalen Employéen, ouni [[Lounsteier]].

De lafende Betrib vun allen Ariichtungen am Chile, also La Silla, Paranal, d'Administratioun zu Santiago an dem [[Atacama Large Millimeter Array|ALMA]]-Projet hat sech [[2004]] op 30 Milliounen Euro belaf, déi zur Hallschent op Personal- a Betribskäschte gefall sinn. Dës Zomm ass een Drëttel vum ganzen ESO-Joresbudjet fir 2004 vu ronn 100 Milliounen Euro, dat nieft deenen am Chile nach de Betrib vum Haaptinstitut an Europa an Investitiounen, haaptsächlech fir den ALMA, matgerechent.
 
D'Käschte vum VLT-Projet sinn domat vergläichbar mat enger mëttlerer bis grousser Weltraummissioun, zum Beispill dem [[Gaia (Satellit)|Gaia]]-Satellit. Bau a Start vum [[Hubble-Weltraumteleskop]] (HST) hunnn dogéint 2 Milliarden [[US-Dollar]] kascht, knapps dat Véierfacht vum VLT. De järleche Betrib vum HST ass ongeféier aachtmol sou deier wéi dee vum VLT, haaptsächlech wéinst den deiere Servicemissiounen. Déi béid Teleskope vum [[Keck-Observatoire]] goufe mat Hëllef vun enger privater Stëftung vu ronn 140 Milliounen Dollar finanzéiert. D'Käschte belafe sech am Joer op ronn 11 Milliounen Dollar. Well d'Keck-Teleskopen um schonn fäerdege [[Mauna-Kea-Observatoire]] gebaut goufen, ware manner Infrastrukturkäschte fälleg.

== Very Large Telescope ==
[[Fichier:Paranal UT.jpg|thumb|200px|left|D'Unit-Teleskop 2, Kueyen. De Sekundärspigel M2 ass ganz uewen an der Mëtt vum Teleskop-Frontrank ze gesinn]]
De Very Large Telescope (VLT) ass en [[Astronomie|astronomesche]] Groussteleskop, deen aus véier [[Teleskop|Eenzelteleskope]] besteet, deenen hir Spigelen zesummegeschalt kënne ginn. De VLT ass fir Observatiounen am visuelle [[Liicht]] bis hin zum mëttleren [[Infrarout]] ausgeriicht. D'Teleskope kënne mat Hëllef vum VLT Interferometer (VLTI) fir [[Interferometrie]] zesummegeschalt ginn.

Mat Hëllef vun der [[Adaptiv Optik|adaptiver Optik]] ass et mat den Teleskope vum ''Very Large Telescope'' méiglech, d'Opléisung vum [[Hubble-Weltraumteleskop]] (HST) z'iwwertreffen. De Virdeel vum Hubble-Teleskop louch zanter Ufank vun den [[1990]]er Joren doran, datt seng Fotoen am Géigesaz zu äerdgebonnenen Teleskopen duerch keng stéirend [[Atmosphär vun der Äerd|Atmosphär]] zousätzlech verschlechtert goufen. Mat Hëllef vun [[Adaptiv Optik|adaptiver Optik]] konnten déi Nodeeler awer an der Tëschenzäit am Wellelängteberäich vum No-Infraroutliicht bal ganz kompenséiert ginn, soudatt haiteg VLT-Fotoen am No-Infrarouden (zirka 1–5 Mikrometer Wellelängt) Hubble-Biller mat [[Opléisungsverméigen]] vun ënner enger zéngtel [[Bousekonn]] zum Deel an näischt nostinn. Am optesche Spektralberäich ass dat nach net méiglech, well d'Korrektur vun den atmosphäresche Stéirunge mëttels adaptiver Optik méi séier geschéie misst, wéi et elo technesch méiglech ass. Mat dem VLTI ginn däitlech méi héich Opléisunge am Millibousekonne Beräich erreecht.

=== D'Optik vun de Unit-Teleskopen ===
[[Fichier:Paranal VLTmirror.jpg|thumb|340px|Ee vun de véier Haaptspigelen M1, den Nasmyth-Spigel M3 ass um Tuerm montéiert, deen an der Mëtt erauskuckt]]

Déi véier grouss Teleskope ginn als ''Unit Telescopes'' (UT) bezeechent. Een Unit-Teleskop a senger Montéierung huet eng Grondfläch vun 22&nbsp;m × 10&nbsp;m an eng Héicht vun 20&nbsp;m, bei engem beweegleche Gewiicht vu 430 Tonnen. Si sinn [[azimut]]al [[Montierung|montéiert]], am Weesentleche baugläich, [[Ritchey-Chrétien-Teleskop]]en déi ofwiesselnd als [[Cassegrain-Teleskop|Cassegrain-]], [[Nasmyth-Teleskop|Nasmyth-]] oder [[Coudé-Stralegank|Coudé-Teleskop]] bedriwwe kënne ginn.
Si hunn en Haaptspigelduerchmiesser vu jee 8,2 Meter an e [[Sekundärspigel]] vun 1,12 Meter. Domat waren et déi gréisst aus engem Stéck fabrizéiert astronomisch Spigele vun der Welt, bis dat [[Large Binocular Telescope]] mat 8,4 Meter-Spigele a Betrib geholl gouf. Nach méi grouss Teleskope, wéi zum Beispill de [[Keck-Observatoire|Keck-Teleskope]], hu segmentéiert Spigelen. D'Haaptspigele sinn ze dënn, fir hir Form ze behale wann d'Teleskop sech beweegt a ginn dofir duerch eng [[aktiv Optik]] mat Hëllef vun 150 hydraulesche Stéisselen ongeféier eemol pro Minutt an hir Form korrigéiert.

Déi véier Haaptspigele vum VLT goufen tëscht [[1991]] an [[1993]] bei der Mainzer Spezialglasfirma [[Schott AG]] an engem extra fir dëse Projet entwéckelte [[Schleidergoss]]verfahre produzéiert. Nodeem d'Glasmass gegoss gouf an ofgekillt war, goufen d'Spigelrohlingen nach eemol thermesch nobehandelt, wouduerch sech d'Glas an d'[[Glaskeramik]] ''[[Zerodur]]'' ëmgewandelt huet. Bei dësem Fabrikatiounsschrëtt kritt d'Material och seng aussergewéinlech Eegenschaft vun der thermescher Null-Ausdeenung. No enger éischter Beaarbechtung goufen d'Spigeldréier mam Schëff bei d'franséisch Firma R.E.O.S.C. transportéiert, wou dann déi héichprezis Uewerflächebeaarbechtung wärend zwee Joer gemaach gouf. Déi definitiv Spigeluewerfläch huet eng Genauegkeet vun engem 50.000stel Millimeter (20&nbsp;nm, < wéi 1/30 vun der [[Wellelängt]] bezunn op 600&nbsp;nm). Jiddwer UT huet véier [[Fokus|Fokalpunkten]], un deenen Instrumenter montéiert kënne ginn, e [[Cassegrain-Teleskop|Cassegrainfokus]] an zwéi [[Nasmyth-Teleskop|Nasmythfoki]]. Zousätzlech hunn d'Teleskopen en [[Coudé-Stralegank|Coudéfokus]], iwwer dee Liicht an d'VLTI agespeist ka ginn.

Astronomesch Spigele kënnen nëmmen ageschränkt gebotzt ginn, well bal all Botztechnike mikroskopesch Schréipsen op der Spigelfläch maachen, déi d'Fotosqualitéit verschlechteren. Nieft enger Inspektioun eemol am Mount, bei där liichte Stëbs virsechteg ofgetupt gëtt, ginn d'Spigel vum VLT dofir all ee bis zwee Joer komplett nei verspigelt. Dozou gëtt déi al Spigelschicht mat Léisungsmëttelen ewech gemaach an dann eng nei Spigelschicht, normalerweis Aluminium, opgedampt.

Déi eenzel UTs goufen a [[Mapudungun]], der Sprooch vun de [[Mapuche]], Antu ([[Sonn]]), Kueyen ([[Äerdmound]]), Melipal ([[Crux (Stärebild)|Kräiz vum Süden]]) an Yepun ([[Venus (Planéit)|Venus]]) gedeeft. Dat éischt montéiert UT, Antu, huet de [[25. Mee]] [[1998]] déi éischt Biller mat enger Testkamera geliwwert, de wëssenschaftlechen Observatiounsbetrib hat den [[1. Abrëll]] [[1999]] ugefaangen.

{| class="wikitable" style="float:left;" text-align:center; "
|-
! style="background:#cfdfcf; text-align:center;" colspan="4"| Spigel vun engem Unit-Teleskop<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/ut1fl/whitebook/wb20.html |titel=ESO - The Very Large Telescope |bezochtdatum=2011-10-24 |archivedate=2005-05-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050527145731/http://www.eso.org/outreach/ut1fl/whitebook/wb20.html }}</ref>
|- style="background:#efffef;"
| style="background:#dfefdf;"| Spigel
| Haaptspigel M1
| Sekundärspigel M2
| Nasmyth-Spigel M3
|-
| style="background:#dfefdf;"| Material
| Zerodur
| [[Beryllium]]
| Zerodur
|-
| style="background:#dfefdf;"| Duerchmiesser
| 8,20&nbsp;m
| 1,116&nbsp;m
| 1,242&nbsp;m × 0,866&nbsp;m elliptesch
|-
| style="background:#dfefdf;"| Déckt
| 178&nbsp;mm
| 130&nbsp;mm
| 140&nbsp;mm
|-
| style="background:#dfefdf;"| Gewiicht
| 23&nbsp;000&nbsp;kg
| 44&nbsp;kg
| 105&nbsp;kg
|-
| style="background:#dfefdf;"| Form
| [[konkav]] 
| [[konvex]]
| plan
|-
| style="background:#dfefdf;"| Krëmmungsradius
| 28,975&nbsp;m
| –4,55&nbsp;m
| 
|}
{{Clear}}
{| class="wikitable" style="float:left;" text-align:center; "
|-
! style="background:#cfdfcf; text-align:center;" colspan="4"| Optesch Date vun engem Unit-Teleskop<ref>[https://web.archive.org/web/20050527145915/http://www.eso.org/outreach/ut1fl/whitebook/wb30.html ESO - The Very Large Telescope</ref><!-- Bot generated title -->]
|- style="background:#efffef;"
| style="background:#dfefdf;"| Fokus
| Cassegrain-Fokus
| Nasmyth-Fokus
| Coudé-Fokus
|-
| style="background:#dfefdf;"| Brennwäit
| 108,827&nbsp;m
| 120,000&nbsp;m
| 378,400&nbsp;m
|-
| style="background:#dfefdf;"| Ëffnungsstand
| 13,41
| 15
| 47,3
|-
| style="background:#dfefdf;"| Gesiichtsfeld
| 15 Bouminutten
| 30 Bouminutten
| 1 Bouminutt
|-
| style="background:#dfefdf;"| Ofbildungsmoossstaf
| 0,53&nbsp;mm/Bousekonn
| 0,58&nbsp;mm/ Bousekonn
| 1,84&nbsp;mm/ Bousekonn
|}
{{Clear}}
=== Instrumenter ===
[[Fichier:Paranal FORS1.jpg|thumb|200px|D'Instrument FORS1 am Cassegrainfokus vum Kueyen]]
Déi éischt Instrumentegeneratioun besteet aus zéng wëssenschaftlechen Instrumenter. Dobäi handelt et sech ëm Kameraen a [[Spektrograph]]e fir verschidde Spektralberäicher. HAWK-I war net Deel vum Plang fir déi éischt Generatioun, mä ersetzt een anert Instrument, NIRMOS, wat net gebaut gouf. Den Design vun den Instrumenter gouf sou gewielt, datt si engem breede Krees vu Wëssenschaftler d'Méiglechkeet géife bidden, Donnéeë fir ënnerschiddlechst Zilsetzungen opzehuelen. Et ass viraus ze gesinn, datt sech Deeler vun der zweeter Instrumentegeneratioun dogéint op speziell a vun den [[Astronom]]en als besonnesch wichteg Problemer konzentréieren, zum Beispill [[Gammablëtz]]er oder [[Exoplanéit]]e.

Tëscht Mee [[2003]] a Mäerz [[2005]] goung, ugefaange mat Kueyen, zousätzlech déi vun ESO selwer entwéckelt [[adaptiv Optik]] MACAO ('''M'''ulti '''A'''pplication '''C'''urvature '''A'''daptive '''O'''ptics) an alle véier Teleskopen a Betrib geholl. Domat sinn nach méi schaarf Biller méiglech, leider ass d'Gesiichtsfeld vun der MACAO-Optik op 10&nbsp;[[Bousekonn]]e reduzéiert. Déi adaptiv Optik muss d'[[Seeing]] mat héijer Frequenz vun e puer honnert [[Hertz (Eenheet)|Hertz]] korrigéieren, wat fir de schwéieren Haaptspigel vill ze séier wier. Dofir schafft MACAO hanner dem Fokus am [[Kollimatioun|kolliméierten]] Deel vum [[Stralegank]] mat engem flaachen 10-cm-Spigel, deen op 60 [[Piezo]]-Elementer montéiert ass. Prinzipiell kann d'adaptiv Optik bei all Fokus gebraucht ginn, an der Praxis notzt vun den VLT-Instrumenter nëmme SINFONI d'MACAO-Technik aus, niewebäi déngt MACAO haaptsächlech den Observatioune mam VLT Interferometer.

Well d'Yepun-Teleskop Instrumenter mat adaptiver Optik huet, ass d'Teleskop mat engem [[kënschtleche Leetstär]], engem '''L'''aser '''G'''uide '''S'''tar (LGS) ausgerëscht. E staarke [[Laser]] reegt dobäi [[Natrium]]-[[Atom]]er an enger Héicht vu ronn 95&nbsp;km zum Liichten un, soudatt d'Liicht vum kënschtleche Stär um Wee zeréck op den Teleskop op déi selwecht Aart a Weis vun der Atmosphär beaflosst gëtt, wéi d'Liicht vun den Objeten, déi observéiert solle ginn. Amplaz mat engem ënner Ëmstänn ganz liichtschwaachen Objet kann déi adaptiv Optik da mat Hëllef vum kënschtlechen LGS schaffen.
{{Clear}}

{| class="wikitable" style="margin:auto; width:100%; border:2px solid #999; text-align:center;"
|-
! style="background:#cfdfcf; text-align:center;" colspan="4"| Instrumenter am VLT
|- style="background:#dfefdf;"
| style="width:10%;"| Teleskop 
| style="width:30%;"| Cassegrain-Fokus 
| style="width:30%;"| Nasmyth-Fokus A 
| style="width:30%;"| Nasmyth-Fokus B 
|-
| rowspan="2" style="background:#dfefdf;"| Antu (UT1)
| style="background:#efffef;"| '''FORS&nbsp;2'''
| style="background:#efffef;"| '''CRIRES'''
| style="background:#efffef;"| '''Gaaschtfokus'''
|-
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|De [[Focal Reducer and low dispersion Spectrograph 2]] ass d'Schwësterinstrument vum baugläiche FORS1. Allebéid gehéierten, mat ISAAC an UVES, zu de véier éischten Instrumenter a Betrib. Des Weideren ass FORS2 eng Kamera am visuelle Spektralberäich mat groussem Gesiichtsfeld vu bis zu 6,8 × 6,8 [[Bouminut]]ten. An dësem Feld kënnen, statt ee Bild opzehuelen, e puer Objete gläichzäiteg mat niddreger Opléisung [[Spektroskopie|spektroskopéiert]] ginn (MOS: Multi Object Spectroscopy). D'MOS-Fäegkeet kënnt och duerch bei VIMOS agesate Masken zoustan, an déi d'Spektroskopie-Spléck mat Lasertechnik gefräst ginn.
Zanter Abrëll [[2009]] kann och mat FORS2 Polariséierung gemooss ginn, well déi polarimetresch Modi vu FORS1 iwwerdroe gouf. FORS&nbsp;1 ass zanterhier mat FORS&nbsp;2 an engem Instrument zesummegefouert.<ref name="ESOParNews">[http://www.eso.org/sci/facilities/paranal/news/index.html#paranal Paranal News]. Auf: [http://www.eso.org/ www.eso.org]. (Abgerufen am 16. Juli 2010)</ref>
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|Den [[Cryogenic High-Resolution IR Echelle Spectrograph]] hëlt héichopléisend Spektren am Wellelängteberäich vun 1 bis 5 Mikrometer op. D'Instrument gouf [[2006]] installéiert a getest an ass zanter dem [[1. Abrëll]] [[2007]] am Reegelbetrib.<ref name="ESOParNews" />
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|De Gaaschtfokus bitt Wëssenschaftler d'Méiglechkeet, eegen a besonnesch spezialiséiert Instrumenter un engem Teleskop vun der 8-m-Klass ze gebrauchen, ouni all Spezifikatioune erfëllen ze mussen, deenen een allgemengt ESO-Instrument ënnerläit. Bis elo war do mat ULTRACAM en Instrument montéiert, dat banne Millisekonne Biller vun engem klenge Gesiichtsfeld vu wéinege Bousekonne maache kann. Wëssenschaftlecht Zil vum ULTRACAMs, dat schonn un anere Teleskope montéiert war, ass et, Verännerunge vu kierzten Zäitskalen, wéi se zum Beispill bei [[Pulsar]]e an [[Schwaarzt Lach|Schwaarz Lächer]] virkommen, opzehulen.
|- 
| rowspan="2" style="background:#dfefdf;"| Kueyen (UT2)
| style="background:#efffef;"| '''XSHOOTER'''
| style="background:#efffef;"| '''FLAMES'''
| style="background:#efffef;"| '''UVES'''
|-
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|D'Instrument XSHOOTER ass dat éischt Instrument vun der zweeter Intrumentegeneratioun. XSHOOTER ass e Spektrograph mëttlerer Opléisung iwwer engem wäite Wellelängteberäich vun noem Ultraviolett bis an dat not Infrarout, vun 300 bis 2500&nbsp;Nanometer, an enger eenzeger Foto. Dat éischt montéiert Instrument un dësem Fokus, FORS2, gouf mat FORS1 zesummegefouert an un d'UT1 montéiert. 
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|De [[Fibre Large Area Multi-Element Spectrograph]] ass e Spektrograph, dee mat Hëllef vu Glasfaser bis zu 130 Objeten am Gesiichtsfeld gläichzäiteg mat mëttlerer Opléisung spektroskopéiere kann (MEDUSA-Modus). An zwee weidere Modi, IFU an ARGUS, sinn d'Fasere sou no beienee gepaakt, datt raimlech opgeléist Spektre vun Objete mat enger visueller Gréisst vun nëmme wéinege Bousekonne méiglech sinn. Alternativ kënnen aacht Faseren d'Liicht zu UVES fir héichopléisend Spektroskopie leeden.
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|Den [[Ultraviolett and Visual Echelle Spectrograph]] ass en héichopléisende Spektrograph mat engem blo- an engem routoptiméierten opteschen Aarm, déi simultan bedriwwe kënne ginn. Den zougängleche Wellelängteberäich geet vun 300 bis 1100&nbsp;Nanometer.
|-
| rowspan="2" style="background:#dfefdf;"| Melipal (UT3)
| style="background:#efffef;"| '''VISIR'''
| style="background:#efffef;"| '''ISAAC'''
| style="background:#efffef;"| '''VIMOS'''
|-
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|De [[VLT Imager and Spectrometer in the Infra Red]], fir Biller a Spektre vu schwaachen Objeten am mëttleren Infraroutberäich, vun 8 bis 13 an 16,5 bis 24,5 Mikrometer. VISIR ass domat dat Instrument um VLT, dat am wäitsten an den Infraroutberäich goe kann.
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|D'[[Infrared Spectrometer And Array Camera]] kann am Noen [[Infrarout]]beräich Biller a Spaltspektren an niddreger bis mëttlerer Opléisung ophuelen. Dozou huet d'Instrument zwéi vuneneen onofhängeg optesch Weeër („Äerm“), déi jee op d'Wellelängteberäicher vun 1 bis 2,5 a vun 3 bis 5&nbsp;Mikrometer optiméiert sinn. 
| style="vertical-align:top; text-align:left;"|De [[Visible Multi-Object Spektrograph]]. D'Fäegkeete fir Spektroskopie a fir d'Fotograféiere gläichen deene vum FORS&nbsp;2, allerdéngs mat engem véiermol méi groussem Gesiichtsfeld vun am Ganzen 4 × 7' × 8'. MOS-Maske gi mat enger Lasermaschinn, der Mask Manufacturing Unit (MMU) gestanzt, déi och d'Maske fir FORS&nbsp;2 produzéiert. Zusätzlech gëtt et nach Faserbëndel fir Integral Field Spektroskopie. Am Total kënne mat VIMOS bis zu 6400 Spektre gläichzäiteg opgeholl ginn.
|-
| rowspan="2" style="background:#dfefdf;"| Yepun (UT4)
| style="background:#efffef;"| '''SINFONI'''
| style="background:#efffef;"| '''HAWK-I'''
| style="background:#efffef;"| '''NACO'''
|- style="text-align:left; vertical-align:top;"
||De [[Spectrograph for Integral Field Observation in the Near-Infrared]] ass en Noinfrarout-Spektrograf bei 1,0 bis 2,5 Mikrometer. Den eigentleche Spektrograph SPIFFI (Spectrometer for Infrared Faint Field Imaging) hëlt dobäi e Spektrum vum ganze Gesiichtsfeld op, dat 8" × 8", 3" × 3" oder 0,8" × 0,8" grouss ka sinn. Duerch déi adaptiv Optik am SINFONI-Modul kënne Spektre mat héchster raimlecher Opléisung opgeholl ginn.
||Den [[High Acuity Widefield K-band Imager]], ass en Instrument, dat de Bedarf no Biller mat groussem Gesiichtsfeld bei gläichzäiteg héijer raimlecher Opléisung am Noinfraroutberäich vun 0,85 bis 2,5 Mikrometer deckt. HAWK-I hat säi First Light den [[1. August]] [[2007]], de wëssenschaftleche Betrib den [[1. Abrëll]] [[2008]] gestart (offiziell [[1. Oktober]] [[2008]]).<ref name="ESOParNews" />
||Eigentlech NAOS-CONICA, woubäi NAOS fir Nasmyth Adaptive Optics '''S'''ystem a CONICA fir [[Coude Near Infrared Camera]] steet. CONICA war am Ufank fir de Coudéfokus virgesinn. NAOS ass e System fir d'Bildverbesserung mat adaptiver Optik, CONICA eng Infraroutkamera a Spektrograph am Beräich vun 1 bis 5 Mikrometer. Den Ënnerscheed zu ISAAC besteet an der wonnerbarer Bildqualitéit, allerdéngs bei engem méi klenge Gesiichtsfeld. Zousätzlech ka CONICA polarimetresch Miessungen ophuelen an hell Objeten duerch [[Koronograph]]ie ausblenden. Mam SDI, dem Simultaneous Differential Imager am NACO, kënne véier Biller a véier liicht ënnerschiddleche Wellelängteberäicher gläichzäiteg opgeholl ginn. Dës Biller kënne sou matenee verrechent ginn, datt d'Differenzen och den Noweis vu ganz schwaachen Objeten a Presenz vun engem hellen erméiglechen. 
|}

Dës Instrumenter vun der zweeter Generatioun sinn an der Entwécklung oder schonn a Betrib:

* '''KMOS''' (K-band Multi-Object Spectrograph) haaptsächlech fir d'Observatioun vu wäite [[Galaxie]]n.<ref>http://www.eso.org/sci/facilities/develop/instruments/kmos/</ref>
* '''MUSE''' (Multi Unit Spectroscopic Explorer) kombinéiert e wäiten Observatiounswénkel mat engem gudden Opléisungsverméigen duerch adaptiv Optik an deckt e wäite Spektralberäich of.<ref>http://www.eso.org/sci/facilities/develop/instruments/muse/</ref>
* '''SPHERE''' (Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch) ass en Instrument fir d'Entdeckung an Ënnersich vun Exoplanéite.<ref>http://www.eso.org/sci/facilities/develop/instruments/sphere/</ref>
* '''ESPRESSO''' (Echelle SPectrograph for Rocky Exoplanet- and Stable Spectroscopic Observations) fir d'Sich no stengege extra-solare Planéiten an der habitabler Zon<ref>{{Citation |url=http://espresso.astro.up.pt/ |titel=Archive copy |bezochtdatum=2011-10-25 |archivedate=2010-10-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101017053751/http://espresso.astro.up.pt/ }}</ref>

== VLT Interferometer ==
[[Fichier:Paranal ATs.jpg|thumb|links|D'Hëllefsteleskopen an de VLTI-Laboratoire]]
D'Coudéfoki vun alle Teleskope kënnen entweeder inkoherent oder [[Koherenz (Physik)|koherent]] kombinéiert ginn.
De kollektiven inkoherente Fokus läit an engem ënnerierdesche Sammelraum. De koherente Fokus ass an engem Laboratoire, deen donieft ass, a gëtt duerch e speziellt optescht System gespeist, de VLT Interferometer (VLTI). Domat gëtt duerch [[Interferometrie]], equivalent zu engem [[Interferometer (Radioastronomie)|radioastronomeschen Interferometer]], e wäit bessert [[Opléisungsverméigen]] erreecht wéi mat nëmmen engem Teleskop. 
[[Fichier:Paranal UT AT.jpg|thumb|200px|AT2 an Antu, vir am Bild gesäit een d'Schinnen an eng vun de Statiounen, op déi d'ATe positionéiert kënne ginn]]

Haaptbestanddeel vum System si sechs an der Längt verännerlech ''delay lines''. Dës gläichen éischtens déi duerch hir ënnerschiddlech Standplaze bedéngt Lafzäitdifferenze vum Liicht tëscht den eenzelen Teleskopen aus. Zweetens gläiche si d'geometresch-projezéiert Differenz vum optesche Wee aus, déi entsteet, wann en Objet net genee am [[Zenit (Richtung)|Zenit]] steet. Well sech déi Längtendifferenz duerch déi visuell Beweegung vum Objet um Himmel ännert, mussen d'Delay-Lines iwwer eng Differenz vu bis zu 60&nbsp;m variabel sinn, mat enger Prezisioun vun däitlech besser wéi e Véirel vun der Wellelängt (kuckt ënnen). D'Stabilitéit vun der [[Wellefront]] ass och vu kritescher Bedeitung, dofir stabiliséiert dat adaptiivt Optiksystem MACAO d'Stralegäng vun den UTs am Coudéfokus, ir d'Liicht zu den Delay-Lines geleet gëtt. D'Bildstabiliséierung fir d'Auxiliary-Teleskope („Hëllefsteleskope“, kuckt nächsten Ofsaz) erfollegt mat engem eppes einfacherem System, dat nëmmen [[Adaptiv Optik|Tip-Tilt-Korrektur]] leescht, also nëmme Verkippunge vun der Wellefront korrigéiert, net awer hir Form.

Véier kleng 1,8-m-Teleskope, d'Auxiliary-Teleskope („Hëllefsteleskope“, ATs), déi ausschliisslech fir d'[[Interferenzteleskop]]ie agesat ginn a fir Interferenzmiessunge mat bis zu 200&nbsp;m Ofstand gebraucht kënne ginn, sinn och installéiert. Déi markantest Eegenschaft vun den ATs ass, datt si beweegt an op am Ganzen 30 Statioune installéiert kënne ginn. Dozou sinn d'AT-Statioune mat Schinne verbonnen. D'Liicht gëtt an ënnerierdeschen Tunnele vun de Statiounen zu den Delay-Lines geleet. De Virdeel vun der Iddi, d'VLTI souwuel mat den UTs wéi mat den ATs bedreiwen ze kënnen, läit doran, datt d'Opléisungsverméige weesentlech vum Ofstand vun den Teleskope bestëmmt gëtt, d'Leeschtungsfäegkeet beim Miesse vu liichtschwaachen Objeten awer vum Teleskopduerchmiesser. Fir vill wëssenschaftlech Froestellunge sinn den Objete hell genuch, fir si mat den ATs eleng ze miessen. D'UTs kënnen da fir aner Fuerschungsprogrammer gebraucht ginn. Nëmme fir d'Interferometrie vu schwaachen Objete sinn d'UTs oder eng Mëschkonfiguratioun aus UTs an ATs noutwendeg.

D'VLTI hat säi ''First Light'' de [[17. Mäerz]] [[2001]]. Deemools waren zwéi 40-cm-[[Siderostat]]e an een Testinstrument installéiert. Zanterhier goufen zwee wëssenschaftlech Instrumenter a verschidden Ënnerstëtzungssystemer an d'System integréiert. De wëssenschaftleche Betrib gouf am September [[2003]] mat dem éischten Instrument, dem MIDI, opgeholl. MIDI bedeit '''''MID'''-infrared '''I'''nterferometric instrument''. Et schafft bei Wellenlängten ëm 10&nbsp;Mikrometer a kann d'Liicht zwéier Teleskope kombinéieren. D'Zilsetzung vum MIDI ass manner d'Schafe vu komplette Biller mat héijer Opléisung, wéi villméi d'Bestëmmung vun der visueller Gréisst a vun einfache Strukture vun den observéierten Objete. D'Fotograféiere vu Biller ass prinzipiell mat dem zweeten Instrument, AMBER, méiglech. AMBER ass den '''''A'''stronomical '''M'''ultiple '''BE'''am '''R'''ecombiner''. Den AMBER vereent d'[[Stralegank|Stralegäng]] vun zwéi bis dräi Teleskope. D'Instrument schafft am noen Infraroutberäich bei ongeféier 1–2&nbsp;Mikrometer. Allerdéngs gëtt och dëst Instrument am Ufank fir Aufgabe wéi d'raimlech héchstopgeléiste Spektroskopie gebraucht.

Déi gläichzäiteg Kombinatioun vun allen aacht Teleskopen, also vun de véier UTs an de vàier ATs, ass theoreetesch méiglech. Tatsächlech gëtt d'Zuel vun de gläichzäiteg brauchbaren Teleskopen doduerch begrenzt, datt vun den aacht geplangten Delay-Linnen der nëmme sechs realiséiert sinn a well déi aktuell Instrumenter héchstens dräi Stralegäng gläichzäiteg kombinéiere kënnen.

== Surveyteleskopen ==
[[Fichier:Paranal platform.jpg|thumb|rechts|420px|D'Teleskop-Plattform, mat UT1 bis 4 (vu lénks no riets), den ATs an d'VST-Kuppel tëscht UT3 an UT4]]

=== VST ===
D''''V'''LT '''S'''urvey '''T'''elescope ass e 2,6-m-[[Ritchey-Chrétien-Cassegrain-Teleskop]] mat enger Blendenzuel vu 5,5. Et ass, wéi all aner Teleskopen op Paranal, azimutal montéiert. Well d'VST fir eng bestëmmten Aufgab geduecht ass, huet et nëmmen een eenzegt Instrument, d'OmegaCam fir Biller mat groussem Gesiichtsfeld, ongeféier 1 Grad × 1 Grad, am Wellelängteberäich vun 330 bis 1000 Nanometer. Am Juni [[2011]] goufen éischt Biller publizéiert. De VST gëtt zu 100 % am Service-Mode gebraucht (kuckt ënner ''Oflaf vun den Observatiounen'').

=== VISTA ===
De '''V'''isible & '''I'''nfrared '''S'''urvey '''T'''elescope for '''A'''stronomy ass e 4-Meter-Teleskop, och fir d'Himmelsduerchmusterung, awer am infraroude Beräich. Säi Gesiichtsfeld wäert och e Quadratgrad bedroen a Biller am noen Infraroutberäich, ongeféier vun 1 bis 2,5 Mikrometer, maache kënnen. Et steet net bei Cerro Paranal, mä op engem Hiwwel op enger Distanz vun engem Kilometer. Et gëtt awer och vum VLT-Kontrollgebäi aus gesteiert. Den [[21. Juni]] [[2008]] gouf déi éischt Test-Observatioun mat dem IR-Kamerasystem mat Succès duerchgefouert<ref>[http://www.vista.ac.uk/index.html VISTA - Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy]</ref>.

== Observéieren um Paranal-Observatoire ==
D'Observatiounszäit kann zweemol am Joer fir dat iwwernächst [[Semester]] ugefrot ginn. Jee no Teleskop gëtt zwee- bis fënnefmol souvill Zäit ugefrot wéi tatsächlech verginn ka ginn. D'Virschléi ginn duerch e [[Peer-Review|berodend]] [[Gremium]] no wëssenschaftlecher Qualitéit an Drénglechkeet aktzeptéiert.

No der Autorisatioun leet den Astronom nach doheem den detailléierten Oflaf vun den Observatioune a sougenannten ''Observing Blocks'' fest. Entweeder ginn nëmmen déi OBs, zesumme mat de gewënschten Observatiounsbedéngungen, fir d'Ausféierung op Paranal geschéckt, fir eng ''Service-Mode-Observatioun'', oder den Astronom reest selwer fir ''Visitor-Mode-Observatiounen'' an de Chile.

=== Oflaf vun den Observatiounen ===
[[Fichier:Paranal opendome.jpg|rechts|thumb|350px|Den Antu (UT1) gëtt fir d'Nuecht opgemaach]]
Um Teleskop ass ëmmer en Ingenieur, den „''Telescope and Instrument Operator''“ (TIO), an een Astronom, den „''Nighttime Astronomer''“ (NA) vun der ESO. Am Service-Mode entscheet den NA unhand vun den Observatiounsbedingungen, wéi eng OBs mat Aussiicht op Erfolleg ausgefouert kënne ginn, a féiert d'Observatioun zesumme mat dem TIO duerch, dee fir d'Teleskop an den techneschen Oflaf verantwortlech ass. Nodeem d'Date gespäichert sinn, entscheet den NA, ob si den Ufuerderunge vum Antragsteller entspriechen oder ob den OB widderholl muss ginn.

Daagsiwwer betreit en „''Daytime Astronomer''“ typescherweis jee zwéi Teleskope. Hie féiert [[Kalibréierung]]e fir d'Observatioune vun der leschter Nuecht duerch, këmmert sech ëm d'Léisung vun eventuell opgetruedene Problemer aus der leschter Nuecht a bereet d'Teleskop op déi nächst Nuecht vir.

== Wëssenschaftlech Resultater ==
De wëssenschaftleche Betrib vum VLT hat den [[1. Abrëll]] [[1999]] ugefaangen. An deenen éischte 6 Joer goufen iwwer 1000 Artikelen an unerkannte Fachzäitschrëfte publizéiert, déi op Donneeë vum Paranal-Observatoire baséieren. Zu de wichtegste Resultater zielen:

* Déi éischt direkt Biller vun engem [[Exoplanéit]] goufe mat dem VLT gemaach. Zwar ass net ganz sécher, ob dës Éier [[GQ Lupi|GQ Lupi b]] oder dem Planéit [[2M1207]]b gehéiert, awer béid Biller stame vum NACO.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2004/pr-23-04.html |titel=ESO Press Release 23/04: '' Is This Speck of Light an Exoplanet?'' (10. September 2004) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2008-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080706172856/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2004/pr-23-04.html }}</ref><ref name="eso1205">{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-12-05.html |titel=ESO Press Release 12/05: '' Yes, it is the Image of an Exoplanet'' (30. April 2005) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2008-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080706172011/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-12-05.html }}</ref>{{,}}<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-09-05.html |titel=ESO Press Release 09/05: '' Is this a Brown Dwarf or an Exoplanet?'' (7. April 2005) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2012-09-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120916061533/http://www.eso.org/public/news/eso0511/ }}</ref>
* D'[[Deep Impact (Raumsond)|Deep Impact]]-Missioun gouf vun allen ESO-Teleskopen aus observéiert. Nieft Biller goufe mat Spektrographie och nei Resultater zu der cheemescher Zesummesetzung vum Koméit [[Tempel 1|Tempel&nbsp;1]] gemaach.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-19-05.html |titel=ESO Press Release 19/05: '' Comet Tempel 1 Went Back to Sleep'' (14. Juli 2005) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2007-04-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070407174141/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-19-05.html }}</ref>{{,}}<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-15-05.html |titel=ESO Press Release 15/05: '' Preparing for the Impact'' (30. Mai 2005) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2007-04-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070404155016/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-15-05.html }}</ref>
* Mam ISAAC konnt d'Distanz zu der Galaxie [[NGC 300]] méi genee wéi zu jiddwer anerer Galaxie baussenzeg der onmëttelbarer Noperschaft vun der [[Mëllechstrooss]] bestëmmt ginn. Sou Distanzbestëmmunge mat Hëllef vun de [[Cepheiden]] liwweren eng wichteg Grondlag vu kosmeschen Distanzmiessungen.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-20-05.html |titel=ESO Press Release 20/05: ''Moving Closer to the Grand Spiral'' (1. August 2005) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2008-12-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081202004857/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-20-05.html }}</ref>
* De liichtschwaache Begleeder vum [[AB Doradus]] gouf mat NACO-SDI eng éischt Kéier direkt fotograféiert, wouduerch seng Mass mat Hëllef vun de [[Gesetzer vum Kepler]] bestëmmt konnt ginn. Dëse [[Brongen Zwerg]] ass duebel sou schwéier wéi theoreetesch erwaart, wat vläicht Ännerungen an der Theorie vum [[Stär]]ekäropbau an der Heefegkeet vu Planéite bei brongen Zwergen erfuerdert.<ref name="eso1205" />
* Duerch Zoufall hat en helle [[Meteor]] d'Gesiichtsfeld vum FORS&nbsp;1 gekräizt, wou grad Spektren opgeholl goufen. Et ass deen éischte genee kalibréierte Spektrum vun engem Meteor.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2004/pr-19-04.html |titel=ESO Press Release 19/04: ''Catching a Falling Star'' (30. Juli 2004) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2007-04-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070407230930/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2004/pr-19-04.html }}</ref>
* FORS&nbsp;2 an ISAAC halen zesummen de Rekord fir de wäitste [[Gammablëtz]] bei z&nbsp;= 6.3.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-22-05.html |titel=ESO Press Release 22/05: ''Star Death Beacon at the Edge of the Universe'' (12. September 2005) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2007-05-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070513165631/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2005/pr-22-05.html }}</ref>
* Mat dem VLTI kann net nëmmen den Duerchmiesser, mä och d'Form vun de Stäre bestëmmt ginn. Wärend [[Eta Carinae]] duerch säi staarke [[Stärewand]] iwwer de Pole an d'Längt gezunn schéngt, ass den [[Achernar (Stär)|Achernar]] duerch seng séier Rotatioun bis un d'Grenze vum theoreetesch Méiglechen [[Ofplattung|ofgeplatt]].<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2003/pr-31-03.html |titel=ESO Press Release 31/03: ''Biggest Star in Our Galaxy Sits within a Rugby-Ball Shaped Cocoon'' (18. November 2003) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2008-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080517121945/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2003/pr-31-03.html }}</ref>{{,}}<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2003/pr-14-03.html |titel=ESO Press Release 14/03: ''Flattest Star Ever Seen'' (11. Juni 2003) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2006-10-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061007165607/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2003/pr-14-03.html }}</ref>
* Fir d'éischt gouf och mat dem VLTI en extragalakteschen Objet am mëttleren [[Infraroutastronomie|infraroudem Beräich]] bei 10μm interferometresch opgeléist, den [[Aktive galaktesche Kär|aktive Kär]] vun der [[Galaxie]] [[NGC 1068]]. Dës [[Seyfert-Galaxie]] huet e [[Schwaarzt Lach]] vu ronn 100 Millioune [[Sonnemass]]en.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2003/pr-17-03.html |titel=ESO Press Release 17/03: ''A First Look at the Doughnut Around a Giant Black Hole'' (19. Juni 2003) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2007-04-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070408183510/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2003/pr-17-03.html }}</ref>
* Unhand vun enger [[Stärebedeckung]] duerch de [[(134340) Pluto|Plutomound]] [[Charon (Mound)|Charon]] den [[11. Juli]] [[2005]] gouf mam VLT fir d'éischt deem säi geneeën Duerchmiesser mat 1207,2 Kilometer bestëmmt. Och d'Temperatur konnt mat −230&nbsp;°C Grad gemooss ginn, wat ongeféier 10&nbsp;°C méi kal ass, wéi bis elo ugeholl gouf.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2006/pr-02-06.html |titel=ESO 02/06 - Science Release: ''Measuring the Size of a Small, Frost World'' (4. Januar 2006) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2008-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080517154716/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2006/pr-02-06.html }}</ref>
* Mat Hëllef vum neien NACO SDI (NACO Simultaneous Differential Imager) am VLT gouf Ufank [[2006]] e Brongen Zwerg an e Begleeder entdeckt, déi nëmmen 12,7 [[Liichtjoer]] vun der Äerd ewech sinn.<ref>{{Citation |url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2006/pr-11-06.html |titel=ESO 11/06 - Science release: ''The Sun's New Exotic Neighbour'' (22. März 2006) |bezochtdatum=2011-10-27 |archivedate=2007-02-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070205113350/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2006/pr-11-06.html }}</ref>
* Duerch Observatioune vum Brongen Zwerg [[2M1207|2MASS1207-3932]] mat dem VLT gouf am Mee [[2007]] entdeckt, datt deen Objet net nëmmen een ëmlafende Planéit huet, deen als éischten Exoplanéit direkt observéiert gouf, mä och, wéi jonk Stären, vun enger Scheif aus Gas a Stëbs ëmginn ass. Ausserdeem konnten d'Astronomen noweisen, datt de Brongen Zwerg och e [[Jet (Astronomie)|Jet]] huet.
* Mat dem VLTI ass et gelongen, de Stär Theta 1 Ori C am [[Triangulum (Astronomie)|Triangulum]], also dem Zentralberäich vum [[Orionniwwel]], als [[Duebelstäresystem|Binärsystem]] opzeléisen an den Orbit tëscht Januar [[2007]] a Mäerz [[2008]] ze verfollegen. Duerch verschidden Zesummeschaltunge vun dräi Teleskope gouf bei enger Basislängt vun 130 Meter mat VLTI/AMBER am Noinfrarout (H- and K-band, 1.6 resp. 2.2 μm) en Opléisungsverméige vun zwou [[Bousekonn|Millibousekonnen]] erreecht.

[[Fichier:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|400px|De Yepun-Teleskop, ee vun de véier Unit-Teleskope vum ''Very Large Telescope''. De [[Laser]]stral déngt dozou, e kënschtleche Leed-Stär ze schafe fir d'Observatioun vum Zentrum vun der [[Mëllechstrooss]].]]
== Kuckt och ==
{{Kuckt och Portal:Astronomie}}
== Literatur ==
* [http://www.eso.org/gen-fac/pubs/messenger/ ''The ESO Messenger.''] Eigenverlag, München 1974ff.
:: Ausgabe 92, Juni [[1998]]: [https://web.archive.org/web/20081202165625/http://www.eso.org/gen-fac/pubs/messenger/archive/no.92-jun98/messenger-no.92.pdf VLT First Light]
:: Ausgabe 93, Sept. [[1998]]: [https://web.archive.org/web/20080708234620/http://www.eso.org/gen-fac/pubs/messenger/archive/no.93-sep98/messenger-no.93.pdf VLT Science Verification]
:: Ausgabe 104, Juni [[2001]]: [https://web.archive.org/web/20080706005208/http://www.eso.org/gen-fac/pubs/messenger/archive/no.104-jun01/messenger-no.104.pdf VLTI First Fringes]
:: Ausgabe 120, Juni [[2005]]: [https://web.archive.org/web/20070417233732/http://www.eso.org/gen-fac/pubs/messenger/archive/no.120-jun05/messenger-no120.pdf The VLT Survey Telescope]

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Paranal Observatory|Paranal-Observatorium}}
* [http://www.eso.org/paranal/ Observatoriums-Homepage], Technische Informationen und Dokumente sind von [http://www.eso.org/paranal/sciops/ Science Operations] aus verfügbar. [http://www.eso.org/paranal/site/visitors/tourist.html Anmeldung zu Besichtigungen]
* [https://web.archive.org/web/20081201120342/http://www.eso.org/outreach/gallery/vlt/images/Top20/ Bilder von und mit dem VLT] und die [https://web.archive.org/web/20080905213018/http://www.eso.org/outreach/press-rel/ ESO Presseveröffentlichungen], besonders die [https://web.archive.org/web/20090109024143/http://www.eso.org/outreach/gallery/vlt/ VLT-Galerie]
* [https://web.archive.org/web/20081007165317/http://www.eso.org/public/astronomy/teles-instr/whitebook/wb-contents.html Grundlegendes Design des VLT]
* [https://web.archive.org/web/20070930223207/http://www.eso.org/public/astronomy/teles-instr/whitebook/images/wb-fig-0902.gif Das Layout der Teleskop-Plattform] mit den UTs, den Stationen für die ATs, und den Strahlengängen für die interferometrische Beobachtung.
* Raumfahrer.net: [http://www.raumfahrer.net/news/astronomie/12122009125251.shtml VISTA nimmt Arbeit auf]
* Raumfahrer.net: [http://www.raumfahrer.net/news/astronomie/10062011121013.shtml VLT Survey Telescope liefert erstes Bild]
* Raumfahrer.net: [http://www.raumfahrer.net/news/astronomie/07082011152608.shtml VISTA enthüllt 96 Offene Sternhaufen]
{{Navigatioun Europäesche Südobservatoire}}
{{Referenzen}}

[[Kategorie:Astronomesch Observatoiren am Chile]]
[[Kategorie:Teleskopen]]
[[Kategorie:Europäesche Südobservatoire]]