Quelltext vun der Säit Reliounskricher (Frankräich) weisen

D''''Reliounskricher''' oder och nach '''Hugenottekricher''', waren eng Serie vun aacht Reliounskonflikter a [[Frankräich]], an deene [[Katholizismus|Katholicke]] géint [[Hugenott]]en ([[Protestantismus|Protestante]] goufen a Frankräich ''huguenot'' genannt) gekämpft hunn ([[1562]] bis [[1598]]).

== Éischte Reliounskrich (1562–1563) ==
[[Fichier:BatailleDreux1562.jpg|thumb|D'Schluecht vun Dreux]]

Den éischte Reliounskrich huet vu [[Mäerz]]/[[Abrëll]] [[1562]] bis Mäerz [[1563]] gedauert. Den Ënnerscheed zum Ufanksmount kënnt dohier, datt déi zwee Géigner verschidde Meenungen hunn. Fir d'Protestante geet de Krich mam [[Massaker vu Wassy]] un, fir d'Katholicken ass et dem [[Louis I. vu Condé|Condé]] seng Attack op [[Orléans]] den [[2. Abrëll]] 1562.

Den Edikt vum Januar [[1562]] hat de Protestanten d'Fräiheet vum Kult baussent de Stied erlaabt. Wéi de [[François de Lorraine, duc de Guise|François de Guise]] Protestanten an der klenger Stad [[Wassy]] beim Feiere vum Kult an der Stad selwer erwëscht, léisst hie si [[Massaker|massakréieren]], ënner dem Virwand datt si géint den Edikt verstouss hunn. Dës Episod erméiglecht him d'[[Politik|Reconciliatiounspolitik]] vun der Kinnigin Mamm [[Katharina vu Medici]] ze ruinéieren, déi vum Kanzler [[Michel de L'Hospital]] ënnerstëtzt gouf.

D'Protestanten ënner dem [[Louis I. vu Condé|Condé]] gräifen dann elo och zu de Waffen, an erueweren eng Partie Stied. D'[[Schluecht vun Dreux]], am [[Dezember]] 1562 a vun de Katholicke gewonnen, ass déi éischt wierklech Schluecht tëscht den Arméien am Konflikt. Zu [[Dreux]] wéi och an de spéidere Schluechte spillen d'[[Söldner]] op béide Säiten eng grouss Roll. Dat sinn [[Däitschland|Däitscher]] fir béid Säiten an dobäi nach [[Italien|Italieener]] op kathoulescher Säit. Mat der Ermuerdung vum [[François de Lorraine, duc de Guise|Guise]] am [[Februar]] [[1563]] virun der Stad [[Orléans]] verléieren d'Katholicken hire Chef an e grousse Strateg.

Den Éischte Reliounskrich geet op en Enn mam [[Pazifikatiounsedikt vun Amboise]] de [[15. Mäerz]] [[1563]] deen d'Unerkennung vun der ''religion prétendue réformée'', kuerz RPR, fuerdert. Fir den Edikt z'applizéieren hëlt d'[[Katharina vu Medici]] hire Jong [[Charles IX. vu Frankräich|Charles IX.]] op eng grouss Rees duerch [[Frankräich]] mat, déi vun [[1564]]-[[1566]] dauert. Zu Bayonne begéine si am [[Juni]] [[1565]] dem [[Fernando Álvarez de Toledo, Herzog vun Alba|Herzog vun Alba]], deen der Katharina zu enger méi radikaler Politik réit, fir d'Protestanten ee fir allemol auszeschalten.

== Zweete Reliounskrich (1567–1568) ==

Den Zweete Reliounskrich gëtt duerch d'sougenannt ''[[Iwwerraschung vu Meaux]]'' ([[26. September|26.]]-[[28. September]] [[1567]]) ausgeléist. Hei hat de [[Louis I. vu Condé|Condé]] probéiert, de Kinnek z'entféieren. Do stellt sech natierlech d'Fro wéisou d'Protestanten eng Politik zerstéiere ginn, déi fir si dach bis dohi favorabel war. Dozou muss ee wëssen, datt zu gläicher Zäit d'[[Spuenien|spuenesch]] Arméi laanscht d'[[Frankräich|franséisch]] Grenz ënnerwee ass, fir eng Revolt an de [[Spuenesch Nidderlanden|Spueneschen Nidderlanden]] z'ënnerdrécken. Do kënnt villen d'Iddi vun engem generelle Protestantemassaker, a sou hoffe si, andeems si de Kinnek wuertwiertlech huelen, a Sécherheet ze sinn.

De Konflikt spillt sech haaptsächlech ronderëm [[Paräis]] of. D'[[Schluecht vu Saint-Denis]] am [[November]] [[1567]] erméiglecht de Katholicken, d'Protestanten, déi scho geféierlech no bei der [[Haaptstad]] sinn, zeréckzedrécken. De [[Fridde vu Longjumeau]] bréngt fir eng kuerz Zäit Rou an d'Land, mä jiddweree weess, datt dëse Konflikt nach laang net eriwwer ass.

== Drëtte Reliounskrich (1569–1570) ==

Et dauert net laang, do geet d'Gekrichs am Süden an am Zentrum vu Frankräich nees lass, tëscht den Truppe vum [[Henri III. vu Frankräich|Herzog vun Anjou]] an den Hugenotten ënner dem Coligny a Condé. D'Schluechte vu [[Schluecht vu Jarnac|Jarnac]] ([[Mäerz]] [[1569]]) a [[Schluecht vu Moncontour|Moncontour]] ([[Oktober]] 1569) ginn un d'Katholicken, an de Condé fënnt an der Schluecht vu Jarnac den Doud.

Nom Doud vum Condé ass de Coligny eenzege militäresche Chef vun de Protestanten. Si réckele bis op [[La Charité-sur-Loire]] erop, a si vun do aus eng direkt Gefor fir Paräis. De [[Fridde vu Saint-Germain]] ([[August]] [[1570]]) setzt dësem drëtte Konflikt en Enn, a fir d'alleréischt Kéier ginn de Protestante sougenannt ''[[Place de sûreté|places de sûreté]]'' zougesot.

== Véierte Reliounskrich (1572–1573) ==
[[Fichier:Noc św. Bartłomieja.gif|thumb|D'Baartelméisnuecht, de Mueren duerno]]
D'Hochzäit tëscht dem [[Henri IV. vu Frankräich|Henri vun Navarra]], Chef vun de Protestanten, an der [[Marguerite vu Valois (1553-1615)|Marguerite vu Valois]], Schwëster vum Kinnek, den [[18. August]] [[1572]] sollt de Fridde sécheren. Mä de [[Baartelméis-Massaker]] de [[24. August]] kënnt dertëscht, a sou ass net u Fridden ze denken. Wéi wäit d'Monarchie un dësem Massaker bedeelegt war, ass nach bis haut net gekläert. Eng wichteg Roll huet awer och d'Paräisser Bevëlkerung gespillt. D'Katholicken hunn d'Bestietnes ganz schlecht opgeholl, an déi domat verbonne Protestanten déi a ganz Paräis waren, als Gäscht vun der ''Blutthochzäit''. Ausgeléist gëtt dat Ganzt duerch d'Attentat op de Coligny den [[22. August]], mä den Admirol gëtt dobäi nëmme blesséiert. Vu wiem d'Attentat ausgaangen ass, ass och net gekläert. Historiker wéi d'Janine Garrisson vertrieden d'Thes datt [[Madrid]] dohanner stoe kéint, well d'Fransousen a [[Flandern]] amarschéiere wollten. Flandern war awer spuenescht Gebitt, an de Coligny war den Haaptvertrieder fir e Flandernfeldzuch.

No enger bluddeger Nuecht zu Paräis kënnt et zu weidere "Provënz-Baartelméisnuechten", zum Beispill zu [[Orléans]], [[Bourges]], [[Angers]] oder och nach [[Bordeaux]] an [[Toulouse]]. D'Zuel vun den Affer gëtt em déi 3000 zu Paräis geschat.

D'Monarchie ka sech awer militäresch net duerchsetzen, a sou kënnt et schliisslech zum [[Pazifikatiounsedikt vu Boulogne]] am [[Juli]] [[1573]].

== Fënnefte Reliounskrich (1574–1576) ==

Am fënnefte Reliounskrich spillen d'sougenannt "[[Malcontents]]" eng grouss Roll. [[1574]] komme sech d'moderéiert Katholicke wéi d'Unhänger vum Monsieur, [[François d'Alençon]], an d'Protestante méi no fir géint de Kinnek ze goen. Si verlaangen eng generell Reform vum franséische Staat. Domat ass de fënnefte Konflikt eigentlech dee politeschste vun alle Reliounskricher.

Ausserdeem ass et awer och eng aristokratesch Revolt. Den [[Adel]] profitéiert vun der aktueller Situatioun: de Charles IX. ass gestuerwen, an d'Katharina vu Medici huet d'[[Régence]] bis den Henri III. aus [[Polen]] zeréckass. Eng Régence ass ëmmer eng Period wou d'kinneklech Muecht geschwächt ass. D'"[[Paix de Monsieur]]" ([[Mee]] [[1576]]) rehabilitéiert d'Affer vun der Bartholomäusnuecht a fir den d'Alençon nees zeréck op d'kinneklech Säit ze zéien, gi seng Lännereie vergréissert. Den Numm vun dësem Fridde kënnt dann och dohier, datt den d'Alençon den Haaptbeneficiaire ass.

== Sechste Reliounskrich (1576–1577) ==

Duerch den Drock vun de "Malcontents" rifft de Kinnek d'[[Generalstänn (Frankräich)|États généraux]] zu [[Blois]] zesummen. Dës, genee wéi déi éischt kathoulesch [[Liga]] déi sech nom Edikt vu Beaulieu am [[Juli]] 1576 als Reaktioun dorop gebilt huet, verlaangen e Retour zur Reliounseenheet, wat natierlech erneit zum Krich féiert. Well awer keng vun deenen zwou Säite sech e laange Konflikt finanziell leeschte kann, kënnt et séier zum [[Pazifikatiounsedikt vu Poitiers]] am [[Oktober]] [[1577]].

== Siwente Reliounskrich (1579–1580) ==

De siwente Reliounskrich brécht aus, well d'Klausele vum Pazifikatiounsedikt vu Poitiers schwéier duerchzesetze sinn, virun allem déi wou et em d'''places de sûreté'' geet. Dëse Konflikt spillt sech haaptsächlech am Südweste vu Frankräich of, a kënnt op en Enn duerch verschidde Reamenagementer vum Edikt vu Poitiers.

== Aachte Reliounskrich (1584–1593) ==

Den aachten a leschte Konflikt an dëser laanger Serie vu Reliounskricher gëtt och nach ''Kricher vun der Liga'' genannt. Dëse Konflikt brécht no véier Joer vu relativem Fridden aus, well den [[Henri IV. vu Frankräich|Henri vun Navarra]] duerch d'[[Salescht Gesetz]] en Urecht op de franséischen Troun huet, nodeem den d'Alençon den [[10. Juni]] [[1584]] gestuerwen ass. Den Hoke bei der ganzer Saach ass, datt den Henri Protestant ass - onméiglech fir Frankräich. D'Liga setzt sech op en Neits zesummen, a gëtt kräfteg vum spuenesche Kinnek [[Philippe II. vu Spuenien|Philippe II.]] ënnerstëtzt ([[Traité vu Joinville]], [[31. Dezember]] [[1584]]).

D'Organisatioun vun der Liga ass komplex. Nieft der Liga vun de kathoulesche Prënzen, déi hir Exigencen am [[Manifest vu Péronne]] ([[Mäerz]] [[1585]]) duerstellen, an déi vum Henri III. duerch den [[Edikt vun Nemours]] ([[Juli]] [[1585]]) Zougeständnesser kréien, gëtt et eng Rei vu méi oder manner onofhängegen urbane Ligen.

D'reliéis Motivatioun ass evident, mä et ass awer net déi eenzeg. D'Stied déi bei der Liga matmaachen, hoffen hir kommunal Autonomie zeréckzekréien, d'Prënze verstoppen ëmmer manner hir Ambitiounen (den [[Henri de Guise]] huet et op den Troun ofgesinn), an erneiten États généraux am Dezember [[1588]] versichen de Kinnek ënner eng Tutelle ze stellen, andeems si d'Wiel vu senge Beroder kontrolléiere wëllen. Zanter Mee [[1588]] ass den Henri III. schonn nëmmi zu Paräis, hie gouf vun der Liga verdriwwen ([[Dag vun de Barrikaden]]) an de Guise ass an engem gewësse Sënn ''Kinnek vu Paräis''.

Obschonn den Henri III. am Ufank Alliéierte vun der Liga war, fir géint den Henri vun Navarra ze goen, fäert hien dach fir den Zesummenhalt vum Land a beschléisst de Guise ëmbréngen ze loossen. Den Henri vun Navarra kann an der Tëschenzäit éischt Victoire virweisen, sou zum Beispill bei der [[Schluecht vu Coutras]] (Oktober 1587). Duerch d'Ermuerdung vum Guise stellt sech de Kinnek awer fir d'Liga op d'Säit vum Protestant. Den Henri III. gëtt den [[1. August]] [[1589]] vum [[Jacques Clément]], engem Mënch aus der Liga ëmbruecht. No dem Doud vum Henri III. vermëscht sech den aachte Reliounskrich mam Opstig op den Troun vum Henri vun Navarra.

Am Mäerz [[1590]] gewënnt hien d'[[Schluecht vun Ivry]] an et kënnt zu enger éischter Belagerung vu Paräis bei der ëm déi 45.000 Leit em d'Liewe kommen.

Dräi Joer laang versicht de Philippe II. vu Spuenien, säi Meedchen, d'Infantin Isabelle-Claire-Eugénie, op de franséischen Troun ze kréien, well hatt d'Enkelin vum Henri II. ass, mä d'Paräisser Parlament ass strikt dogéint: a Frankräich komme keng Fraen op den Troun.

Déi definitiv Victoire vum Henri IV. ass awer nëmme méiglech, wéi hie sech am [[Juli]] [[1593]] definitiv zum Katholizismus konvertéiert. Am Februar [[1594]] gëtt hien zu [[Chartres]] gekréint, am Mäerz hëlt hie Paräis an. Definitiv Rou am Land ass awer eréischt [[1598]], nom [[Edikt vun Nantes]].

== Kuerz Chronologie vun de Reliounskricher ==

* {{1. Mäerz}} [[1562]]: [[Massaker vu Wassy]].
* {{2. Abrëll}} 1562: De [[Louis I. vu Condé|Condé]] hëlt [[Orléans]] an.
* [[Abrëll]]-[[Oktober]] 1562: Paroxysmus vum [[Ikonoklasmus]].
* [[19. Dezember]] 1562: [[Schluecht vun Dreux]].
* [[24. Februar]] [[1563]]: † [[François de Lorraine, duc de Guise|François de Guise]].
* [[19. Mäerz]] 1563: [[Fridde vun Amboise]].
* {{4. August}} 1563: [[Edikt vu Roussillon]] deen de Prostanten all Versammlung a Form vun engem [[Synod]] verbidd.
* [[Mee]] 1563: De [[Charles IX. vu Frankräich|Charles IX.]] decidéiert sech un d'Spëtzt vun enger kathoulescher Liga ze stellen, déi all Ligen am Land regroupéiert.
* [[25. Dezember]] 1563: Nationale Synod vun de Protestanten zu [[Paräis]].
* [[10. November]] [[1567]]: [[Schluecht vu Saint-Denis]].
* [[12. November]] 1567: † [[Anne de Montmorency]].
* [[23. Mäerz]] [[1568]]: [[Fridde vu Longjumeau]].
* [[23. August]] 1568: Ufank vum drëtte Reliounskrich.
* {{3. Oktober}} [[1569]]: [[Schluecht vu Moncontour]].
* {{8. August}} [[1570]]: [[Fridde vu Saint-Germain]]: D'Prostante kréie fir d'alleréischt Kéier sougenannte ''places de sûreté'' ([[La Rochelle]], [[Cognac]], [[La Charité]] a [[Montauban]].
* [[18. August]] [[1572]]: ''Bluddhochzäit'' tëscht dem [[Henri IV. vu Frankräich|Henri vun Navarra]] an der [[Marguerite de Valois]].
* [[22. August]] 1572: Attentat op de [[Gaspard de Coligny|Coligny]], deen awer nëmme blesséiert ass.
* Nuecht vum [[23. August|23.]] op de [[24. August]] 1572: [[Baartelméis-Massaker]], Doud vum Coligny. An den Deeg duerno kënnt et zu enger Rei vu lokale Massaker nom Virbild vun der Saint-Barthélémy, ënner anerem zu [[Orléans]], [[Bourges]] an [[Angers]].
* [[12. September]] 1572: Den [[Henri IV. vu Frankräich|Henri vun Navarra]] gëtt Katholik.
* [[11. Mee|11.]]-[[15. Mee]] [[1573]]: Den [[Henri III. vu Frankräich|Henri d'Anjou]] gëtt zum Kinnek vu [[Polen|Pole]] gewielt.
* [[Mardi gras]] [[1574]]: Ufank vum fënnefte Reliounskrich.
* [[30. Mee]] 1574: † Charles IX, Nofollger gëtt säi Brudder d'Anjou ënner dem Titel Henri III.
* [[2. Februar|2.]]-[[5. Februar]] [[1576]]: Den Henri de Navarre flücht vum franséischen Haff a gëtt nees Protestant.
* {{6. Mee}} 1576: "[[Paix de Monsieur]]" a [[Pazifikatiounsedikt vu Beaulieu]].
* [[Dezember]] 1576: Am [[Poitou]] an an der [[Guyenne]] kënnt et zu erneite Kämpf: Ufank vum sechste Reliounskrich.
* [[14. September]] [[1577]]: [[Fridde vu Bergerac]] a [[Pazifikatiounsedikt vu Poitiers]].
* [[29. November]] [[1579]]: Den [[Henri de Condé]] hëlt [[La Fère]] an. Ufank vum siwente Reliounskrich.
* [[26. November]] [[1580]]: [[Fridde vu Fleix]].
* [[Mäerz]] [[1585]]: D'Famill Guise an hir Unhänger gräifen nees zu de Waffen. Ufank vum aachte Reliounskrich.
* {{7. Juli}} 1585: [[Traité vun Nemours]].
* {{9. September}} 1585: Exkommunikatioun vum Henri de Navarre.
* [[20. Oktober]] [[1587]]: [[Schluecht vu Coutras]].
* [[15. Juli]] [[1588]]: [[Uniounsedikt]].
* {{5. Januar}} [[1589]]: † [[Katharina vu Medici]].
* {{2. August}} 1589: † Henri III.
* [[Juli]] [[1591]]: [[Edikt vu Mantes]].
* [[11. November]] 1591-[[21. Abrëll]] [[1592]]: Belagerung vu [[Rouen]].
* [[27. Februar]] [[1594]]: Kréinung vum Henri IV. zu [[Chartres]].
* [[30. Abrëll]] [[1598]]: [[Edikt vun Nantes]].

== Literatur zum Theema ==

* Jouanna, Arlette, ''La France du XVI<sup>e</sup> siècle, 1483-1598'', PUF, Paräis, 2002.
* Garrisson, Janine, ''Les Protestants au XVI<sup>e</sup> siècle'', Fayard, Paräis, 1988.
* Garrisson, Janine, ''Guerres civiles et compromis'', Le Seuil, Paräis, 1991.
* Garrisson, Janine, "Huit guerres qui ont déchiré la France" in ''Les Collections de l'Histoire'', N.17, Oktober 2002, S. 28-31.
* Miquel, Pierre, ''Les guerres de religion'', Fayard, Paräis, 1980.
* Jouanna, Arlette, ''Histoire et dictionnaire des guerres de religion'', Robert Laffont, Paräis, 1998.

== Kuckt och ==

* [[Edikt vun Nantes]]

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Guerres de religions in France|Reliounskricher a Frankräich}}
* [http://www.lepg.org/wars.htm Gutt Iwwersiicht]
* [https://web.archive.org/web/20050404214351/http://conde.de/hugenottenkriege.htm Kuerzen Extrait aus der MS-Encarta '97]

[[Kategorie:Reliounskricher|!]]