Quelltext vun der Säit Schwäiz weisen

{{SkizzGeoCH}}
{{Infobox Land
 | Numm = Schweizerische Eidgenossenschaft<br>Confédération suisse<br>Confederazione Svizzera<br>Confederaziun svizra<br>Confoederatio Helvetica
 | Fändel = Flag of Switzerland (Pantone).svg
 | Fändel Bildbreet= 110px
 | Fändel Artikel = Schwäizer Fändel
 | Wopen = Coat of Arms of Switzerland (Pantone).svg
 | Wope Breet = 100px
 | Wopen Artikel = Schwäizer Wopen
 | National Devise = Unus pro omnibus, omnes pro uno<br>("Ee fir s'all, all fir een")
 | Kaart = Europe-Switzerland.svg
 | Kaart Breet =
 | Offiziell Sprooch = [[Däitsch]], [[Franséisch]], [[Italieenesch]], [[Rätoromanesch]]
 | Haaptstad = [[Bern]]
 | Haaptstad Awunner =
 | Haaptstad Koordinaten =
 | Staatsform = Federal [[Republik]]
 | Landeschef Titel = Bundespresidentin
 | Landeschef = [[Viola Amherd]]
 | Regierungschef Titel = [[Bundeskanzler (Schwäiz)|Bundeskanzler]]
 | Regierungschef = [[Viktor Rossi]]
 | Total Fläch= 41 285
 | Fläch Plaz =
 | Waasserfläch = 3,7
 | Bevëlkerung = 8.401.120<ref>Zuele fir 2016, Quell: [http://www.bfs.admin.ch/ BFS/OFS] [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/news/publikationen.Document.98866.pdf]</ref>
 | Bevëlkerung Plaz =
 | Bevëlkerungsdicht = 182
 | Onofhängegkeet = [[1. August]] [[1291]] (ausgeruff)<br>[[24. Oktober]] [[1648]] (unerkannt)<br>[[1848]]: modern Schwäiz
 | Nationalfeierdag = [[1. August]]
 | Nationalhymn = [[Schwäizerpsalm]]<br>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/lb/9/97/SwissX.ogg (Lauschteren)]
 | Wärung = [[Schwäizer Frang]] (CHF)
 | Zäitzon = +1 (+2 vu Mäerz-Oktober)
 | Internet TLD = [[.ch]]
 | Telefonsprefix = +41
 | Notizen =
 | Extra Bild =
 | Extra Bild2 =
}}
D''''Schwäiz''' (däitsch: ''Schweizerische Eidgenossenschaft'', fr.: ''Confédération suisse'', it.: ''Confederazione Svizzera'', rätoroman.: ''Confederaziun svizra'', lat. ''Confoederatio Helvetica'') ass e Staat a [[Europa (Kontinent)|Mëtteleuropa]]. D'Land grenzt am Norden un [[Däitschland]], am Osten u [[Liechtenstein]] an [[Éisträich]], am Süden un [[Italien]] an am Westen u [[Frankräich]].

[[Fichier:Bundesratsfoto 2022.jpg|thumb|Bundesratsfoto 2022]]

D'Schwäiz ass zanter dem [[Wiener Kongress]] vun [[1815]] baussepolitesch [[Neutralitéit (International Politik)|neutral]] a mat der Zäit Sëtz vun enge sëllegen [[International Organisatioun|internationalen Organisatioune]] ginn. D'Alperepublik selwer ass Member vun der [[EFTA]], dem [[Europarot]], der [[Welthandelsorganisatioun]] (GATT) an zanter 2002 och vun de [[Vereent Natiounen|Vereenten Natiounen]].

[[Bern]] ass de Schwäizer Regierungssëtz ("Bundessëtz") an ''de facto'' d'Haaptstad. Déi gréisst Stad ass [[Zürich]].

== Bevëlkerung ==
=== Sproochen ===

D'Schwäiz huet um Niveau vun der Federatioun véier [[offiziell Sprooch]]en: [[Däitsch]], [[Franséisch]], [[Italieenesch]] a [[Rätoromanesch]]. Alle véier sinn anengems och d'[[Nationalsprooch]]e vun der Republik.

Dat war net ëmmer sou. D'Rätoromanesch, wat vu manner wéi engem Prozent vun der Bevëlkerung geschwat gëtt, gouf eréischt [[1938]] Nationalsprooch (Landessprooch). Iwwer en halleft Joerhonnert drop, den [[10. Mäerz]] [[1996]], hu sech d'Schwäizer dunn an engem [[Referendum]] fir d'Romanescht als hir véiert offiziell Sprooch (Amtssprooch) decidéiert. D'Ännerung ass zanter der Revisioun vun der [[Constitutioun]] am [[1999]]er Joer a Kraaft, gëllt awer just fir d'Kommunikatioun tëscht Staat a Bierger mat rätoromanesch als [[Mammesprooch]].

[[Fichier:Map Languages CH.png|thumb|Sproochen an der Schwäiz (2005):<ref>Quell: BFS/OFS [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/en/index/themen/01/05/blank/key/sprachen.html] (Stand 2005)</ref>
{{legend|#fe9625| [[Däitsch]] (62.7&nbsp;%) }}
{{legend|#52b041| [[Franséisch]] (20.4&nbsp;%) }}
{{legend|#6a51a3| [[Italieenesch]] (6.5&nbsp;%) }}
{{legend|#91238d| [[Rätoromanesch]] (0.5&nbsp;%) }}]]

Fir de Rescht ass d'Schwäiz [[Sproochpolitik|sproochpolitesch]] nom sougenannte ''Territorialprinzip'' organiséiert. D'Republik garantéiert zwar Sproochfräiheet fir d'Bierger, léisst d'Kantonen an d'Gemengen awer selwer doriwwer decidéiere wat fir e Status déi jeeweileg Sproochen op regionalem Plang hunn. Domat ass d'Méiglechkeet ginn traditionell Sproochraim z'erhalen. D'Konsequenz dovun ass, datt an deene meeschte Schwäizer Gemengen nëmmen eng Sprooch als offiziell unerkannt ass. Nëmmen an e puer Bezierker a Gemengen laanscht d'Sproochgrenzen huet een de Choix tëscht de Sproochen. Dat gëllt natierlech nëmme fir den Ëmgang mat ëffentlechen Institutioune wéi der Verwaltung, de Schoulen an de Geriichter.

Am Schwäizer Schoulsystem mussen d'Schüler nieft hirer Mammesprooch op d'mannst nach eng weider Landessprooch a meeschtens och nach [[Englesch]] léieren.

D'Majoritéit vun de Schwäizer gehéiert zu der däitscher Sproochcommunautéit (62,7&nbsp;%). Geschwat gëtt allerdéngs ''Schwizerdütsch'' wat historesch gesinn zu der alemannescher Sproochefamill gehéiert an eng méi al Sproochform wéi d'[[Héichdäitsch]] ass. Et gëtt zwou Haaptrichtungen: ''Berndütsch'' an ''Züridütsch''. Genee wéi och zu [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]] gëtt et an der Schwäiz eng [[Diglossie]] am [[Däitsch]]en. Dat heescht a verschiddene Beräicher gëtt den Dialekt benotzt, z.&nbsp;B. beim Schwätzen, Talkshow, etc, an an aneren d'Standardsprooch z.&nbsp;B. an de Printmedien oder de Schoulbicher.

Franséisch hunn 20,4&nbsp;% vun de Schwäizer als Mammesprooch. Geographesch konzentréiert sech d'francophone Bevëlkerung am Beräich vun der [[Romandie]], am Weste vum Land.

Am Kanton [[Tessin]] an a véier Däll vum Kanton [[Graubünden]] (Grigioni Italiano) gëtt Italieenesch (6.5&nbsp;%) geschwat.

Anerwäerts ass Graubünden och dee Kanton an deem d'Rätoromanesch, eng al [[romanesch]] Sprooch, nach eng relativ staark Positioun huet (an der Géigend vum [[Engad]]). D'Minoritéitesprooch (0,5&nbsp;% Mammesproochler) ass laang Zäit vun offizieller Säit aus vernoléissegt ginn an huet och haut nach schwéiere Stand vis-à-vis vum Däitschen. Zanter 1860 sinn 51 Gemengen zu Graubünden vum Romaneschen an d'Däitscht gewiesselt. Déi véiert offiziell Landessprooch gëtt a verschiddenen Dialekter geschwat an hautdesdaags och nees an der Schoul geléiert. D'Schwäizer Tëlee huet sech dozou verflichte gelooss e gewëssene Prozentsaz Sendungen -och spezielle Kannersendungen- op Rätoromanesch ze weisen.

== Geschicht ==
== Administrativ Ënnerdeelungen ==

[[Fichier:Karte Kantone der Schweiz farbig 1996.png|thumb|Déi 26 Kantone vun der Schwäiz]]

D'Schwäiz besteet aus 26 [[Lëscht vun de Schwäizer Kantonen|Kantonen]]:
{{div col|cols=4}}
* [[Kanton Aargau|Aargau]]
* [[Kanton Appenzell Ausserrhoden|Appenzell Ausserrhoden]]
* [[Kanton Appenzell Innerrhoden|Appenzell Innerrhoden]]
* [[Kanton Basel-Landschaft|Basel-Landschaft]]
* [[Kanton Basel-Stad|Basel-Stad]]
* [[Kanton Bern|Bern]] (Berne)
* [[Kanton Fribourg|Fribourg]] (Freiburg)
* [[Kanton Genève|Genf]] (Genf)
* [[Kanton Glarus|Glarus]]
* [[Kanton Graubünden|Graubünden]] (Grigioni, Grischun)
* [[Kanton Jura|Jura]]
* [[Kanton Luzern|Luzern]]
* [[Kanton Neuchâtel|Neuchâtel]] (Neuenburg)
* [[Kanton Nidwalden|Nidwalden]]
* [[Kanton Obwalden|Obwalden]]
* [[Kanton Schaffhausen|Schaffhausen]]
* [[Kanton Schwyz|Schwyz]]
* [[Kanton Solothurn|Solothurn]]
* [[Kanton St. Gallen|St. Gallen]]
* [[Kanton Thurgau|Thurgau]]
* [[Kanton Ticino|Ticino]] (Tessin)
* [[Kanton Uri|Uri]]
* [[Kanton Valais|Valais]] (Wallis)
* [[Kanton Vaud|Vaud]] (Waadt)
* [[Kanton Zug|Zug]]
* [[Kanton Zürich|Zürich]]
{{Div col end}}

=== Bierger, Flëss a Séien ===
D'[[Matterhorn]] zu [[Zermatt]] ass ee vun den héchste [[Bierg]]er vun den [[Alpen]] an e reegelrecht Nationalsymbol vun der Schwäiz.

== Bibliographie ==
* William Martin, ''Histoire de la Suisse'', 8e éd. conforme aux précédentes avec une suite de Pierre Béguin: ''Lhistoire récente 1928-1973'', complétée par A. Bruggmann; Lausanne (Payot), 1980.
* Dieter Fahrni, ''Histoire de la Suisse - Survol de l'évolution d'un petit pays depuis ses origines jusqu'à nos jours'' ; Zürich (Pro Helvetia), 1983; 3. Oplo = 1986; 111 Säiten.- Originaltitel: ''Schweizer Geschichte. Ein historischer Abriss von den Anfängen bis zur Gegenwart''.
* Kollektiv, ''Nouvelle histoire de la Suisse et des Suisses'' ; 3 Bänn; Lausanne (Comité pour une Nouvelle Histoire de la Suisse, présidé par J.-C. Farez), 1982-1983.- Dëst Wierk koum simultan och op Däitsch an op Italieenesch eraus.
* Grégoire Nappey, ''Histoire suisse'' ; Le Mont-sur-Lausanne (LEP / Éditions Loisirs et Pédagogie, S.A.), 2007; 94 Säiten (ill. vum Mix & Remix). ISBN 978-2-606-01200-7
* Jean-Pierre Felber, ''De l'Helvétie romaine à la Suisse romande'' ; Genf (éd. Slatkine & Société d'histoire de la Suisse romande), 2006; 387 Säiten (ill.). ISBN 2-8321-0252-2 & ISBN 978-2-8321-0252-7
* Michel Charrière & Anton Bertschy, ''Fribourg: un canton, une histoire'' ; Freiburg, 1991; 146 Säiten (ill.).
* Raffaello Ceschi, ''Geschichte des Kantons Tessin'' ; erausgi vum Max Mittler; Frauenfeld-Stuttgart-Wien (Verlag Huber), 2003; 302 Säiten (ill.). ISBN 3-7193-1314-X
* Oswald Sigg, ''Les institutions politiques en Suisse'' ; Zürich (Pro Helvetia), 1983; 4. Ausgab = 1988; 62 Säiten.- Originaltitel: ''Die politischen Institutionen der Schweiz''.
* Vincent Golay, ''Institutions politiques suisses'' ; Le Mont-sur-Lausanne (LEP / Éd. Loisirs et Pédagogie, S.A.), 2005; Neioplo = 2009; 94 Säiten (ill. vum Mix & Remix). ISBN 978-2-606-01263-2
* Joëlle Kuntz, ''La Suisse ou le génie de la dépendance''; Carouge-Genève (éd. Zoé & Le Temps), 2013; 175 Säiten. ISBN 978-2-88182-907-9

{{Referenzen an Notten}}

== Kuckt och ==
* [[Lëscht vun de Schwäizer Kantonen]]
* [[Lëscht vun de Schwäizer Flëss]]
* [[Schwäizer Schockela]]
* [[Piz Buin]]
* [[Zermatt]]
* [[Zürich]]

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Switzerland|Schwäiz}}
* [http://www.admin.ch/ www.admin.ch] Portal vun der Schwäizer Federatioun
* [http://www.ch.ch/ www.ch.ch] Internet Portal vun der Schwäiz

{{LinkPortalSchwäiz}}

[[Kategorie:Schwäiz| AAA]]