Quelltext vun der Säit Uranus (Planéit) weisen

{| class="toccolours" style="margin-left: 1em; float:right; width: 25em;"
|+ style="font-size:larger;" colspan="2" style="background: #ffc0c0; text-align:center;" | '''Uranus''' [[Fichier:Uranus symbol (bold).svg|16px|⛢]]
|-
| colspan="2" style="text-align:center; background: #000000;"| [[Fichier:Uranus2.jpg|200px|center|Uranus (Foto: [[Voyager 2]], 1986)]]
|-	
! colspan="2" style="background: #ffc0c0; text-align:center;" | Eegenschafte vum [[Orbit]]<br> ([[Epoch (Astronomie)|Epoch]] [[J2000.0]])
|-
| Grouss Hallefachs
| 19.201
|-
|'''[[Exzentrizitéit]]'''
| 0,0472
|-
|'''[[Perihel]]'''
| 18,324
|-
|'''[[Aphel]]'''
| 20,078
|-
|'''[[Inklinatioun (Astronomie)|Bunnschréi]]'''
| 0,770 Grad
|-
|'''[[Ëmlafdauer]]'''
| 84,011 [[Joer|a]]
|-
|'''Oppositiounsintervall'''
| 369,66 [[Deeg|d]]
|-
|'''Ëmlafvitess'''
| 6,81&nbsp;km/s
|-
|'''Klengsten Ofstand zur Äerd'''
| 17,259 AE
|-
|'''Gréissten Ofstand zur Äerd'''
| 21,105 AE
|-
|'''Equatorduerchmiesser'''
| 51.118
|-
|&nbsp;
|-
|'''Polduerchmiesser'''
| 49.946
|-
|'''Mass'''
| 8,683&nbsp;•&nbsp;10<sup>25</sup>
|-
| '''Haaptbestanddeeler'''
* [[Waasserstoff]]: 82,5 ± 3,3 %
* [[Helium]]: 15,2 ± 3,3 %
* [[Methan]]: 2,3 %
|-
|'''Dicht'''
| 1,27
|-
|'''Fluchtvitesse'''
| 21,3
|-
|'''Rotatiounsperiod'''
| 17&nbsp;h 14&nbsp;min 24&nbsp;s
|-
|'''Achseschréi'''
| 97,77
|-
|'''Albedo'''
| 0,51
|-
|'''Maximal Visuell Hellegkeet'''
| +5,32 mag
|-
|'''Mounden'''
| 27 + [[#Ranksystem|Ranksystem]]<ref>[http://www.astronews.com/news/artikel/2006/01/0601-003.shtml Uranus: Hubble entdeckt nei Mounden a Réng]</ref>
|-
|'''Temperatur'''
| 176 [[Kelvin|K]]&nbsp;(–197 [[Celsius|°C]])
|-
| colspan="2"| [[Fichier:Uranus Earth Comparison.png|250px|center|thumb|Äerd/Uranus am Verglach]] 
|-
|}
De Planéit '''Uranus''' ([[Astronomesch Symboler|planetarescht Symbol]]: [[Fichier:Uranus symbol (fixed width).svg|16px|⛢]]) ass, vun der [[Sonn]] aus gesinn, de siwente [[Planéit]] am [[Sonnesystem]] a gëtt zu de jupiteränleche [[Gasplanéit]]e gerechent. Hie gouf [[1781]] entdeckt an no dem griicheschen Himmelsgott [[Uranos (Mythologie)|Uranos]] benannt.

Dat traditionellt Zeeche fir de Planéit gläicht deem vum [[Mars (Planéit)|Mars]]. Als Ënnerscheed huet et am Krees en Zentralpunkt, an de Feil um Krees steet vertikal.

De Gasplanéit ass ënner gënschtegen Ëmstänn ze gesinn, a physikalesch mat dem [[Neptun (Planéit)|Neptun]] vergläichbar. Wat seng Mass ubelaangt, huet hien déi 4.&nbsp;Plaz am Sonnesystem (14&nbsp;× d'Äerd). Säin Duerchmiesser läit knapps virum Neptun op der drëtter Plaz (nom Jupiter a Saturn).

== Geschicht vun der Entdeckung ==
De [[Wilhelm Herschel]] huet de Planéit Uranus den 13.&nbsp;Mäerz 1781 mat engem selwer entwéckelten [[Teleskop]] vu sengem Gaart an der englescher Stad [[Bath]] aus entdeckt. Den Uranus huet genee an déi vum däitschen Astronom [[Johann Elert Bode]] verëffentlecht [[Titius-Bode-Rei]] gepasst. D'''Harmonie des Himmels'' vum [[Johannes Kepler]] huet sech domat confirméiert.

De Bode huet deemools virgeschloen den neie Planéit nom griichesche Gott [[Uranos (Gott)|Uranos]] ze deefen. Den Numm huet sech eréischt ëm [[1850]] duerchgesat a gouf, sou wéi bei de réimeschen Nimm vun den anere Planéiten, der laténgescher Schreifweis ugepasst. Obwuel den Uranus scho fréier observéiert a katalogiséiert gi war, war hien awer net als Planéit erkannt ginn.

De Ranksystem vum Uranus gouf den [[10. Mäerz]] [[1977]] vum [[James L. Elliot]] a senger Ekipp mat dem [[Kuiper Airborne Observatoire]] entdeckt.

De [[24. Januar]] [[1986]] ass d'Raumsond [[Voyager 2|Voyager&nbsp;2]] laanscht den Uranus geflunn an huet déi meescht haut bekannt Erkenntnesser iwwermëttelt.

== Ëmlafbunn a Rotatioun ==
=== Ëmlafbunn ===
Den Uranus leeft op enger bal kreesfërmeger [[Ëmlafbunn]] mat enger [[Exzentrizitéit (Astronomie)|Exzentrizitéit]] vun 0,0457 tëscht Saturn an Neptun ëm d'Sonn. Säi sonnenächste Punkt, de [[Perihel]], läit bei 18,324&nbsp;[[Astronomesch Eenheet|AE]] a säi sonnewäitste Punkt, den [[Aphel]], bei 20,078&nbsp;AE. Mat bal 3 Mrd.&nbsp;km Ofstand huet huet hien ongeféier déi duebel Distanz zu der Sonn wéi den nächstbannenzege Planéit [[Saturn (Planéit)|Saturn]]. Säi Bunneradius passt genee zu der [[1766]] formuléierter [[Titius-Bode-Rei]], soudatt d'Entdeckung vum Uranus als Beleeg vum Kepler senger deemoleger Siicht vun enger „Weltharmonie“ gegollt huet.

D'[[Bunneplang]] steet mat 0,772° nëmmen e bëssi schréi zur [[Ekliptik]] an huet domat am Verglach mat den anere Planéiten déi klengst [[Inklinatioun (Astronomie)|Inklinatioun]]. Fir en Ëmlaf ëm d'Sonn brauch den Uranus ronn 84&nbsp;Joer.

=== Rotatioun ===
Den Uranus rotéiert a 17&nbsp;Stonne 14&nbsp;Minutten a 24&nbsp;Sekonnen eemol ëm seng Achs. Wéi bei alle Gasplanéiten blosen an der Héichatmosphär staark Wanden a Rotatiounsrichtung. A südleche [[Geographesch Breet|Breeten]] (ongeféier 60°) beweegt sech déi siichtbar Atmosphär vill méi séier an d'Rotatiounsdauer ass do mat 14&nbsp;Stonnen entspriechend méi kuerz.

Besonnesch ass datt seng [[Rotatiounsachs]] bal op sengem Bunnplang läit, hie „wenzelt“ sech gewëssermoossen an dëser virun, wann d'Achs a Richtung Sonn weist. D'Achsschréi gegen d'Bunneplangvertikal ass 97,77°, soudatt den Uranus [[réckleefeg]] rotéiert. Als Folleg vun dëser Schréi ass no jiddwer hallwem Ëmlaf eemol d'Nordhallefkugel an eemol d'Südhallefkugel der Sonn zougedréit. Mat Ausnam vun enger schmueler Equatorregioun regéiert dann op de jeeweilegen Hallefkugele stänneg Dag resp. Nuecht (vergläichbar mat [[Polardag]] a [[Polarnuecht]] op der Äerd). An der Géigend vun de Pole kann e Sonnendag dofir bis zu engem hallwen Uranusjoer daueren.

Wéi d'[[Voyager 2|Voyager&nbsp;2]] de [[24.&nbsp;Januar]] [[1986]] laanscht den Uranus geflunn ass, stoung d'Sonn bal iwwer dem Südpol vum Uranus. [[2007]] louch si bei der [[Equinoxe]] kuerz a sengem [[Equator]]plang.

D'Ursaach vun der staarker Achseschréi ass net bekannt. Déi verbreetst [[Hypothees]] hëlt eng Kollisioun mat engem grousse [[Protoplanéit]] wärend der Genesisphas un.

No [[Computersimulatioun]]e misst den Uranus wärend senger Genesis an der Bildung vu sengem Mound- a Ranksystem vun zwéin oder méi Himmelskierperen<ref>[http://www.astronomie-heute.de/artikel/1126073&_z=798889 Jan Hattenbach: ''PLANETENSYSTEM, Uranus: KO in (mindestens) zwei Runden'', in astronomie-heute.de, Datum: 14. Oktober 2011, gekuckt de 15. Oktober 2011]</ref> oder vun engem Protoplanéit mat der duebeler Äerdgréisst<ref>[http://www.scinexx.de/wissen-aktuell-22900-2018-07-03.html Planetare Katastrophe am Uranus? Urzeit-Kollision könnte Eisplaneten auf die Seite gekippt und sein Magnetfeld geprägt haben]</ref>{{,}}<ref>J. A. Kegerreis, L. F. A. Teodoro, V. R. Eke, R. J. Massey, D. C. Catling, C. L. Fryer, D. G. Korycansky5, M. S. Warren6, and K. J. Zahnle: ''Consequences of Giant Impacts on Early Uranus for Rotation, Internal Structure, Debris, and Atmospheric Erosion.'' The Astrophysical Journal, Volume 861, Number 1</ref> getraff gi sinn, fir d'Schréi vum ganzen Uranussystem zu der Ëmlafbunn vum Planéit z'erklären.

== Physikalesch Eegenschaften ==
Den Uranus huet eng fir Gasplanéiten typesch niddreg Dicht vun 1,27&nbsp;g/cm³. Den Equatorduerchmiesser huet mat 51.118&nbsp;km dat véierfacht vum Äerdduerchmiesser. Wéinst der séierer Rotatioun, verstäerkt duerch déi niddreg Dicht, huet den Uranus mat engem Polduerchmiesser vun 49.946&nbsp;km eng däitlech [[Ofplattung]] vun 1:44. Hien ass nom [[Jupiter (Planéit)|Jupiter]] an dem [[Saturn (Planéit)|Saturn]] den drëttgréisste Planéit aus dem Sonnesystem, awer wéinst senger klenger Dicht manner masseräich wéi den Neptun.

Am Strukturmodell gëtt den Uranus als flëssege Planéit mat enger gasfërmeger ieweschter Schicht oder [[Atmosphär (Astronomie)|Atmosphär]] gekuckt, déi net kloer no ënne begrenzt ass. Well sech den Drock, wann et méi déif geet, iwwer de [[Kritesche Punkt (Thermodynamik)|kritesche Punkt]] erhéicht, geet de Gasmantel ouni [[Phaseniwwergank]] vum gasfërmegen an e flëssegen Zoustand iwwer. Als Uewerfläch gouf deejenege Beräich definéiert, bei deem den Drock 1 [[Bar (Eenheet)|bar]] ass. D'[[Schwéieracceleratioun|Schwéierkraaft]] mécht op der Ee-Bar-Fläch ronn 90 % vum [[Schwéierfeld]] aus.

Obwuel den Uranus undeelméisseg méi schwéier Elementer (méi schwéier wéi Waasserstoff an Helium) wéi de Jupiter huet, ass seng Dicht wéinst senger klenger Mass a méi klengen Dréck bannenzeg (800 GPa amplaz 3000...4500 GPa) méi kleng wéi déi vum Jupiter.<ref>Britannica [http://www.britannica.com/eb/article-54293/Uranus Uranus]</ref>

=== Iewescht Schichten ===
[[Fichier:Uranus rings and moons.jpg|thumb|upright|Den Uranus mat Wolleken, Réng a Mounden am noen [[Infrarout]]; eng Foto vum Hubble-Weltraum-Teleskop vun 1998 a [[Falschfaarwen]]duerstellung]]

D'Haaptbestanddeeler vun der ieweschter Gasmantelschicht si molekulare [[Waasserstoff]] mat 82,5 ± 3,3&nbsp;Vol-%, atomaren [[Helium]] mat 15,2 ± 3,3&nbsp;Vol-% an ongeféier 2,3&nbsp;Vol-% [[Methan]]. D'Masseverhältnes Helium:Waasserstoff ass mat 0,26 ganz no vum urspréngleche Masseverhältnes an der Sonn vun 0,27. Als Niewebestanddeel gëtt et nach [[Deuterium]] mat zirka 148&nbsp;[[Parts per million|ppm]] Volumenundeel. Als [[Aerosol]]e ginn [[Ammoniak]]äis, [[Äis|Waasseräis]], [[Ammoniumhydrogensulfid]] a Methanäis diskutéiert. Waasserstoff ka vun der Äerd aus, am Spektrum vum Sonneliicht, dat duerch d'planetaresch Wolleke gestreet gëtt, nogewise ginn. D'Verhältnes vum Waasserstoff zum Helium konnt duerch d'[[Refraktioun]] 
vun de Radiosignaler vum Voyager 2 duerch d'Atmosphär bestëmmt ginn, wéi d'Sond duerch de Funkschiet vum Planéit geflu war.

D'Sonneliicht gëtt vun der ieweschter Wollekeschicht reflektéiert. Déi läit ënner enger Schicht vu Methangas. Wann dat reflektéiert Liicht duerch Schicht geet, [[Absorptioun (Physik)|absorbéiert]] de Methangas de roudelzegen Deel vum Liicht , wärend de bloen Deel ongehënnert passéiere kann. Doduerch erschéngt den Uranus blogréng.

Beim [[Atmosphär (Astronomie)#Ënnerglidderungen|Opbau vun der Atmosphär]] kënnen dräi Schichten ënnerscheet ginn: D'''Troposphär'' an Héichten tëscht -300 an 50&nbsp;km an d'Dréck vun 100 bis 0,1&nbsp;bar. D' ''Stratosphär'' läit an Héichten tëscht 50 an 4000&nbsp;km an d'Dréck hunn 0,1 bis 10<sup>−10</sup>&nbsp;bar. D' ''Thermosphär'' (Korona) streckt sech vu 4000&nbsp;km bis op 50.000&nbsp;km iwwer der Uewerfläch. Et gëtt keng Mesosphär.

==== Troposphär ====
[[Fichier:Uranuscolour.png|thumb|Dem Uranus seng südlech Hemisphär <small>(Voyager 2)</small><br>'''lénks:''' am visuellen (orange, gréng, blo); '''riets:''' a kuerzwellege Spektralberäicher (orange, violett, UV). Mat UV weist den Uranus dezent Wollekebänner an eng atmosphäresch "Kap".]]

D'Troposphär ass den ënneschten an dichten Deel vun der Atmosphär. Mat méi grousser Héicht fällt hir Temperatur erof. Um ënneschten Enn vun der Troposphär, dat ongeféier 300&nbsp;km ënner dem Ee-Bar-Niveau läit, ass d'Temperatur ongeféier 320&nbsp;K. Bis zum ieweschte Beräich vun der Troposphär, a 50&nbsp;km Héicht, fällt d'Temperatur op zirka 53&nbsp;K erof. Si ëmfaasst bal déi ganz Mass vun der Atmosphär an ass och fir de groussen Deel vun der planetarescher Hëtztstralung (wäit [[Infraroutstralung]]) verantwortlech.

D'Wolleke besti warscheinlech aus Partikele vu gefruerenem Methan, dat als waarme Gas aus méi déiwe Lagen eropklëmmt an an de baussenzege Schichte kondenséiert. Et gëtt ugeholl datt déi ënnescht Wolleken aus Waasser bestinn, an déi iewescht éischter aus Methan. D'Wandvitessen hu bis zu 200&nbsp;m/s respektiv ronn 700&nbsp;km/h. D'Temperatur ass bei 1&nbsp;bar ongeféier 76 K (−197&nbsp;°C), bei 0,1&nbsp;bar 53 K (−220&nbsp;°C).

==== Stratosphär ====
An der Stratosphär, der mëttlerer Schicht vun der Uranusatmosphär, erhéicht sech am Allgemengen d'Temperatur mat der Héicht. Op der ënneschter Grenz bei 50&nbsp;km (bei der [[Atmosphär (Astronomie)#Ënnerglidderungen|Tropopaus]]) sinn et nach 53 K, wärend d'Temperatur a 4000&nbsp;km Héicht (un der Grenz zu der Thermosphär) schonn 800 bis 850 K sinn. D'Ursaache fir d'Erhëtzung vun der Stratosphär ass d'Absorptioun vu solarer [[UV]]- an [[Infrarout|IR]]-Stralung duerch [[Methan]] an aner Kuelewaasserstoffer, déi sech an dësem Deel vun der Atmosphär als Resultat vun der [[Photolys|Methanphotolys]] bilden. Den Hëtzttransport vun der waarmer Thermosphär kéint och dozou bäidroen. D'Kuelewaasserstoffer besetzen e relativ enke Beräich an Héichte vun 100 bis 280&nbsp;km. Dobäi ass den Drock ongeféier 10 bis 0,1&nbsp;[[Bar (Eenheet)|mbar]] an d'Temperature leien tëscht 75 an 170&nbsp;K.

Ethan an Ethin ([[Ethin|Acetylen]]) tendéieren dozou, am keelsten ënneschte Beräich vun der Stratosphär an an der Tropopaus niwweleg Schichten ze bilden. Si kéinten deelweis fir dat detailaarmt Ausgesinn vum Uranus verantwortlech sinn. D'Konzentratioun vu Kuelewaasserstoffer ass an der Stratosphär vum Uranus iwwer dësen Niwwelen wiesentlech méi niddreg wéi an de Stratosphäre vun den anere [[Gasplanéit]]en. Dat an déi schwaach vertikal Duerchmëschung iwwer der Niwwelschicht maachen d'Stratosphär vum Uranus méi duerchsiichteg an als Resultat méi kal wéi déi vun den anere Gasplanéiten.
 
==== Thermosphär a Korona ====
Déi baussenzeg Schicht vun der Uranusatmosphär ass d'Thermosphär an d'[[Sonnekorona|Korona]]. Si weist eng eenheetlech Temperatur vun 800 bis 850&nbsp;K op. Déi ass vill méi héich wéi déi 420&nbsp;K an der Thermosphär vum Saturn. D'Hëtztquellen heifir sinn net bekannt. Weeder solaart [[UV|ultraviolett]] Liicht nach [[Polarliicht]]aktivitéite kënne genuch Energie zur Dispositioun stellen. Wann Hëtztofstralung wéinst dem Feele vu Kuelewaasserstoff an der ieweschter Stratosphär feelt da kéint dat zu der Oprechterhalung vun der héijer Temperatur bäidroen. Zousätzlech zu molekularem Waasserstoff enthalen d'Thermosphär an d'Korona vill fräi Waasserstoffatomen. Där hir niddreg molekular Mass kéint zesumme mat den héijen Temperaturen erklären, firwat sech d'Korona sou wäit (50.000&nbsp;km oder zwéin Uranusradien) vum Planéit ewech ausdeent. Dës erweidert Korona ass en eenzegaarteg beim Uranus. D'Korona bremst déi kleng Partikelen of, déi den Uranus ëmkreesen. Als Folleg dovun si d'[[Réng vum Uranus]] zimmlech stëbsaarm.

==== Ionosphär ====
D'[[Ionosphär]] vum Uranus entsprécht senger Thermosphär zesumme mam ieweschten Deel vun der Stratosphär. Haaptsächlech weess een iwwer d'Ionen duerch Miessunge vum [[Voyager 2]] Bescheed, souwéi duerch Infrarout-Emissioune vum H<sub>3</sub><sup>+</sup>-[[Ion]], déi vun äerdgebonnenen Teleskope festgestallt goufen.

D'Observatioune weisen, datt d'Ionosphär Héichten tëscht 2.000 und 10.000&nbsp;km besat huet. Si gëtt haaptsächlech vun der UV-Stralung vun der Sonn oprechterhalen an hir Dicht hänkt vun der Sonnenaktivitéit of. D'Aktivitéit vun der Aurora ([[Polarliicht]]) ass net sou opfälleg wéi beim Jupiter oder Saturn. Déi iewescht Ionosphär (d'Regioun vun der Thermosphär) ass d'Quell vun der [[UV]]-Emissioun vum Uranus, déi als "Daggléien" oder "Elektrogléien" bekannt ass. Si geet geneesou wéi d'IR-Stralung vun der H<sub>3</sub><sup>+</sup>-Ionen nëmme vun der sonnebeliichteter Säit vum Planéit aus. Dëst rätselhaft Phenomeen, dat bei den Thermosphäre vun alle Gasrisen optrëtt, gëtt elo als eng UV-[[Fluoreszenz]] vun atomarem a molekularem Waasserstoff gedeit, déi vu Sonnestrale mat enger méiglecher Bedeelegung vu [[Photoelektron]]en ugereegt gëtt.

=== Bannenzegen Opbau ===
[[Fichier:Uranus-intern-de.png|mini|350px|Bannenzegen Opbau]]
Ënner der dichter, gasfërmeger Waasserstoff-Methan-Hüll besteet den Uranus deelweis aus verflëssegte Gasen, Äis a méiglecherweis engem klengen Gestengskär. D'Gashüll geet duerch d'Kompressioun an eng "Kuuscht" aus Waasserstoff an Helium iwwer, déi zirka 30 % vum Planéiteradius ausmécht. D'Mass vun dëser ieweschter Schicht mécht ongeféier déi 0,5- bis 1,5-fach Äerdmass aus.

Deen eppes méi décke Mantel aus [[Waasser]], Methan an [[Ammoniak]] huet méiglecherweis d'Konsistenz vun [[Äis]] an huet de gréissten Deel vun der Uranusmass. Dës dicht Flëssegkeet, déi elektresch gutt leetfäeg ass, gëtt heiansdo och Waasser-Ammoniak-Ozean genannt.

Dëse Mantel ëmschléisst e klengen, eventuell flëssege Kär aus [[Silicium|Silizium]] an [[Eisen]] mat enger der Äerd vergläichbarer Mass.

Dësen Opbau ass mam [[Neptun (Planéit)|Neptun]] vergläichbar, ënnerscheet sech awer däitlech vum Riseplanéit [[Jupiter (Planéit)|Jupiter]] a [[Saturn (Planéit)|Saturn]]. Déi hunn undeeleg méi Waasserstoff a manner Helium (änlech wéi d'[[Sonn]]), an hir Mäntel bestinn gréisstendeels aus [[Metallesche Waasserstoff|metalleschem Waasserstoff]]. D'Käre vun Uranus an Neptun ähnelen deene vu Jupiter a Saturn, awer et feelt déi staark kompriméiert Hüll aus Waasserstoff. Am Zentrum vum Uranus dierft en Drock vu ronn aacht Millioune bar bei enger Temperatur vun zirka 5000&nbsp;°C sinn.

Et gëtt ugeholl, datt d'Matière vum Uranus relativ gläichméisseg verdeelt ass. A Bezuch op intern Hëtztquellen ass hien eng Ausnam ënner de baussenzege Planéiten. Et ass aus bis elo ongekläerte Grënn keng Reserv vu Wäermt méi aus der ursprénglecher Kontraktioun a Stofftrennung disponibel. Eng méiglech Erklärung fir d'Feele vun der bannenzeger Hëtztquell besteet doran, datt beim Aschlag, dee seng Rotationsachs gekippt huet, de Groussdeel vun der ursprénglecher bannenzeger Hëtzt verluer goung. No enger anerer Theorie existéieren an den ieweschte Schichten e puer Barriären, déi d'[[Konvektioun]] aus dem Kär behënneren. Seng Energiequell ass nëmmen absorbéiert [[Sonnestralung]], well hie straalt am Ënnerscheed zu den anere Gasplanéiten net méi Wäermt of, wéi hien der vun der Sonn kritt.

=== Wieder ===
[[Fichier:Uranus clouds.jpg|thumb|Uranus: Réng, de südleche „Collar“ an eng hell Wollek an der nërdlecher Hemisphär sinn ze gesinn. <small>([[Hubble Space Telescope|HST]], 2005)</small>]]
Fotoe vu [[Voyager 2]] weisen [[1986]] am visuelle Spektrum praktesch keng Uewerflächendetailer. Et hat ee bal keng Wollekebänner oder Stierm, wéi een si soss op anere Gasplanéiten observéiere kann, gesinn. Déi a Richtung vun der Rotatioun séier stiermeg Wollekebänner waren nëmme ganz schwaach opfälleg. Eng méiglech Erklärung fir dëst vergläichsweis rouegt Wieder an déi onopfälleg Wollekeformatioune kéint an der schwaacher bannenzeger Hëtztquell vum Uranus leien.
[[Fichier:Uranus Dark spot.jpg|thumb|Den éischten observéierten donkele Fleck um Uranus.<br>D'Foto gouf 2006 op dem HST vun der<br>„[[Advanced Camera for Surveys]]“ (ACS) opgeholl.]]

Wärend dem Laanschtfluch vu Voyager&nbsp;2 stoung d'Sonn iwwer dem Südpol. Trotzdeem war den Uranus aus onbekannte Grënn um Equator méi waarm wéi um sonnege Pol. Doraus haten d'Wëssenschaftler berechent, datt souguer den donkele Pol eppes méi waarm ass wéi deen, wou vun der Sonn ugestralt gëtt. D'Dagestemperaturen an der Atmosphär sinn duerch dës ganz lues Ofkillung – an anerersäits ganz lues Ophëtzung – Bemierkenswert ausgeglach.

Déi südlech Hemisphär kann an zwou Regiounen opgedeelt ginn: Eng hell Polarkap an däischter equatorial Bänner. D'Grenz ass ongeféier bei 45° südlecher Breet. E schmuelt Band, dat de Planéit tëscht dem 45. an 50. südleche Breedegrad ëmspant, ass dat hellste grouss Zeechen op der Uewerfläch vum Planéit. Et gëtt de südleche "Collar" genannt. D'Polarkap an de "Collar" si méiglecherweis eng dicht Regioun vun Methanwolleken.<ref>K.A. Rages, H.B. Hammel, A.J. Friedson: ''Evidence for temporal change at Uranus’ south pole.'' In: ''Icarus.'' 172, 2004, S.&nbsp;548,.</ref> Leider konnten am Ufank vum 21. Joerhonnert, wou d'Regioun vun de Polarkap an d'Siichtfeld koum, d'[[Hubble-Weltraumteleskop]] nach d'[[Keck-Observatoire|Keck-Teleskop]] op [[Hawaii]] e „Collar“ oder eng Polarkap an der nërdlecher Hemisphär observéieren. Dofir erschéngt den Uranus asymmetresch: hell an der Géigend vum Südpol an eenheetlech donkel an der Regioun nërdlech vum südlechen "Collars".

An de leschte Jore koum den Uranus sengem [[Equinoktium]] ëmmer méi no an domat gëtt d'Nordhallefkugel zouhuelend méi beliicht. Als Folleg vun dëser erhéichter Sonnenastralung weisen nei Fotoe vum Hubble-Weltraumteleskop vill méi staark entwéckelt Bänner a méi héich Wiederaktivitéit an der nërdlecher Hemisphär. Deemno dominéieren an der Atmosphär vum Gasplanéit, trotz senger grousser Distanz vun der Sonn, extreem Joreszäiten. Hie kritt nëmmen ee Véierhonnerstel vun der Sonnewäermt, déi eis Äerd kritt. D'Sonn gesäit vun him aus gesinn wéi eng winzeg Scheif. Trotzdeem stralt si ëmmer nach 1100-mol méi hell, wéi de Vollmound vun der Äerd aus erschéngt.

Biller vum Keck-Observatoire hunn am Joer [[2004]] gewisen, datt sech [[Wirbelstuerm|Wirbelstierm]] deelweis iwwer vill Méint laang halen. An der nërdlecher [[Equatorialt Koordinatesystem|Hemisphär]] entdeckten d'Fuerscher eng ronn 29.000&nbsp;km laang Wollekeformatioun. Dat war déi gréisst bis elo observéiert Wollekestruktur. Si hat sech awer schonn e Mount méi spéit nees opgeléist. Méi laanglieweg hat sech e grousse Stuerm an der südlecher Hemisphär gewisen, dee sech schonn zanter e puer Joer aus onbekannte Grënn iwwer fënnef [[Geographesch Breet|Breedegrad]]e ewech op an of beweegt hat.

[[2014]] konnte Stierm, déi staark opfälleg waren, souguer vun Amateuren mam Teleskop observéiert ginn.

=== D'Magnéitfeld ===
[[Fichier:Uranian Magnetic field.gif|thumb|D'Magnéitfeld vum Uranus, wéi et 1986 vu Voyager 2 gesi gouf: N an S sinn de magnéitesche Nord- a Südpol.]]
[[Fichier:Uranuslight.jpg|mini|links|Eng Aurora um Uranus an der Héicht vun de Réng.]]
D'[[Magnéitismus|Magnéitfeld]] vum Uranus ass ongewéinlech an huet d'Form vun engem [[Quadrupol]] mat 2 Nord- an 2 Südpolen. E Polpuer ass ëm bal 60° géigeniwwer der Rotatiounsachs gebéit an huet säin Urspronk net am Zentrum vum Planéit, mä ass ëm en Drëttel vum Planéiteradius no Süde hi versat. Méiglecherweis gëtt et duerch Beweegungen an net ze grousser Déift produzéiert, vläicht duerch ioniséiert Waasser. De Neptun hat en änlecht geformten a verréckelt Magnéitfeld, wat dorop hindeit, datt déi staark Ofwäichung näischt mat der Gréisst vun der Achseschréi ze dinn huet. D'[[Magnéitosphär]] vum Uranus ass iwwer senger Nuetsäit duerch d'Rotatioun korkenzéieraarteg verwirbelt.

Déi ongewéinlech Geometrie resultéiert an enger héich asymmetrescher Magnéitosphär, bei där d'Stäerkt vum magnéitesche Feld an der südlecher Hemisphär bis zu 0,1&nbsp;[[Gauß (Eenheet)|Gauß]] (10 [[Tesla (Eenheet)|µT]]) kleng sinn, an an der nërdlecher Hemisphär bis zu 1,1&nbsp;Gauß (110 µT) staark ka sinn. Dat duerchschnëttlecht Feld op der Uewerfläch ass 0,23&nbsp;Gauß (23 µT). Am Verglach dozou ass dat magnéitescht Feld vun der Äerd op béide Pole ongeféier gläich staark, an hire "magnéiteschen Equator" ass bal parallel mat hirem physikaleschen Equator. Den Dipolmoment vum Uranus ass 50-mol méi staark wéi dat vun der Äerd.

Zum Magnéitosphär gehéieren och gelueden Deelercher: Protonen an Elektronen an e klengen Deel un H2+ Ionen. De Partikelfloss ass héich genuch, fir e Verdonkelen oder eng Erosioun vu Mounduewerflächen an engem astronomesch kuerzen Zäitraum vun 100.000 Joer ze bewierken. Dat kéint d'Ursaach fir déi eenheetlech donkel Fierwung vun de Mounden an de Réng sinn.

Den Uranus hat beim Laanschtfluch vu [[Voyager 2]] relativ gutt entwéckelt [[Polarliicht|Auroraen]], déi als hell Béi ëm déi magnéitesch Pole gesi goufen.
Den [[Hubble Space Telescope]] konnt am Joer [[2011]] kleng ronn Auroraen op der Uranus-Dagsäit observéieren, déi nëmme wéineg Minutten ugedauert haten. Doma hunn sech d'Uranus-Auroraen zanter dem Laanschtfluch vu Voyager 2 däitlech verännert, wat wuel domat zesummenhänkt, datt d'Planéitenachs an domat d'Magnéitfeld zu der Sonn anescht orientéiert sinn wéi beim Laanschtfluch.<ref>{{Citation |url=http://www.agu.org/news/press/pr_archives/2012/2012-19.shtml |titel=Laurent Lamy et al.: ''Uranus auroras glimpsed from Earth'', op der Internetsäit vun der American Geophysical Union, Datum: 13. Abrëll 2012, gekuckt den 2. Mee 2012. |bezochtdatum=2019-01-02 |archivedate=2013-05-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130528110622/http://www.agu.org/news/press/pr_archives/2012/2012-19.shtml }}</ref>

== Ranksystem ==
{{Haaptartikel|Réng vum Uranus}}

[[Fichier:Uranian rings scheme.png|thumb|De Ranksystem vum Uranus]]
[[Fichier:Uranus rings.png|thumb|Foto vun den Uranusréng ([[Voyager&nbsp;2]]) aus dem Joer 1986 ([[Falschfaarwe]]bild), riets den Epsilon-Rank]]
[[Fichier:Uranian rings PIA01977.jpg|thumb|Foto vun den Uranusréng (Voyager&nbsp;2).]]
Den Uranus ass wéi all Gasris am Sonnesystem vun enger Mass vu klenge Kierper an Deelercher ëmginn, déi de Planéit a senger Rotatiounrichtung ëmkreesen a mat hire verschiddenen dicht beluechten Ëmlafbunnen e System vu konzentresche Réng bilden. Déi si meeschtens an der Equatorhéicht vum Planéit an haaptsächlech bannenzeg vun der [[Roche-Grenz]].

De [[Planéiterank]] vum Uranus gouf den [[10. Mäerz]] [[1977]] vum James L. Elliot, Edward W. Dunham an dem Douglas J. Mink mam [[Kuiper Airborne Observatoire]] entdeckt. D'Entdeckung war e Glécksfall. Si plangten d'[[Okkultatioun|Bedeckung]] vum Stär SAO 158687 duerch den Uranus z'observéieren, fir d'Atmosphär an den Duerchmiesser z'ënnersichen. Bei der Analys vun hiren Observatiounen hu si feststallt, datt de Stär kuerz vir an no der eigentlecher Bedeckung zousätzlech jee fënnefmol kuerzzäiteg verschwonnen ass. Si hunn doraus ofgeleet, datt et e Ranksystem ëm de Planéit muss ginn. D'Réng goufen direkt vu Voyager 2 fotograféiert, wou d'Sond am Joer [[1986]] laanscht den Uranus geflunn ass. Et war nom Ranksystem vum Saturn dat zweet, dat am Sonnesystem entdeckt gouf.

{| class="wikitable float-left" | style="text-align:center; margin-right:1em;"
| style="background:#bee3e6;" rowspan="2" | '''Rank'''
| style="background:#bee3e6;" colspan="2" | '''Ofstand vun der<br>bannenzeger Kant<br>vum …''' (km)
| style="background:#bee3e6;" rowspan="2" | '''Breet'''<br>(km)
|-
| style="background:#bee3e6;" | '''Zentrum'''
| style="background:#bee3e6;" | '''Equator'''
|-
| Zeta (1986 U2R) || 38.000 || <!-- (12.441) --> 12.440 || 3.500
|-
| 6 || 41.840 || <!-- (16.281) --> 16.280 || 1–3
|-
| 5 || 42.230 || <!-- (16.671) --> 16.670 || 2–3
|-
| 4 || 42.580 || <!-- (17.021) --> 17.020 || 2–3
|-
| Alpha || 44.720 || <!-- (19.161) --> 19.160 || 7–12
|-
| Beta || 45.670 || <!-- (20.111) --> 20.110 || 7–12
|-
| Eta || 47.190 || <!-- (21.631) --> 21.630 || 0–2
|-
| Gamma || 47.630 || <!-- (22.071) --> 22.070 || 1–4
|-
| Delta || 48.290 || <!-- (22.731) --> 22.730 || 3–9
|-
| Lambda (1986 U1R) || 50.020 || <!-- (24.461) --> 24.460 || 1–2
|-
| Epsilon || 51.140 || <!-- (25.581) --> 25.580 || 20–96
|-
| Ny (R/2003 U 2) || 65.400 || <!-- (39.841) --> 39.840 || 3.800
|-
| My (R/2003 U 1) || 86.000 || <!-- (60.441) --> 60.440 || 17.000
|}
Uranus huet wéi de Jupiter e ganz rengt an däischter Ranksystem. Wat d'Gréisst vun den Deelercher betrëfft, besteet et wéi beim Saturn souwuel aus graffe Partikelen a [[Fiels|Stécker]] mat bis zu 10 Meter Duerchmiesser, wéi och aus rengem, awer undeelméisseg winzegem [[Interplanetare Stëbs|Stëbs]]. An der Moyenne sinn d'Deelercher méi grouss wéi déi vun de Saturnréng, an der d'Zomm sinn si awer vill manner. Mat Voyager 2 gouf festgestallt, datt d'Totalmass vun den Uranusréng manner ass wéi Deelerchersmass an der [[Cassinesch Deelung|Cassinescher Deelung]] vun de Saturnréng. Opfalend zu anere Gasplanéiten sinn d'Réng zimmlech schmuel, mä schaarf begrenzt an duerch grouss eidel Raim vuneneen getrennt. Net all seng Réng si kreesfërmeg oder leien an der Equatorhéicht vum Uranus. Den hellste vun hinnen – vum Uranus aus den eeleften – gët mam griichesche Buschstaf [[Epsilon]] (ε) bezeechent. A sengem nooste Beräich zum Planéit ass en 20&nbsp;km breet a bal onduerchsiichteg, am wäitsten Ofschnëtt ass hien awer mat 96&nbsp;km fënnefmol méi breet a fënnefmol méi duerchsiichteg. Déi bannenzeg Mounde [[Cordelia (Mound)|Cordelia]] an [[Ophelia (Mound)|Ophelia]] halen als [[Schéifermound]]en den dichten Epsilon-Rank vu bannen a baussen duerch hir Gravitatiounswirkung zesummen.

Déi zwéi vum Hubble-Teleskop am Dezember [[2005]] fir d'lescht entdeckt Réng si wäit baussenzeg vun deene scho virdru bekannten eelef a si vill méi breet. Wéinst hirer grousser Distanz zum Uranus gi se ''baussenzegt Ranksystem'' genannt. De gréissere Rank läit op duebel sou groussem Ofstand zum Planéit wéi déi virdru bekannt Réng. Domat sinn 13 Réng bekannt. Am Abrëll [[2006]] hu Biller vum Keck-Observatoire d'Faarwe vun den neie Réng gewisen: ee war blo, deen anere rout.

Den Hubble hat [[2003]] och zwéi kleng Mounde fonnt, vun deenen een, de [[Mab (Mound)|Mab]], säin Orbit mam baussenzegen nei entdeckte Rank deelt. Dëse Rank [[My]] (μ) huet seng gréisst Dicht op enger Distanz vu 97.700&nbsp;km zum Zentrum vum Uranus a seng Rankpartikelen kéinte vum Mound Mab stamen.

Déi bannenzeg Kant vun dësem Rank läit 86.000&nbsp;km vum Planéitenzentrum ewech, an der Ëmlafbunn vum Mound [[Puck (Mound)|Puck]]. Besonnesch beim Rank ass e blot Liichten, dat bis do nëmme vum E-Rank beim Saturn bekannt war. Dëse [[Saturnréng|Saturnrank]] besteet warscheinlech aus ganz rengen Äiskristallen, déi d'Sonneliicht reflektéieren an déi hir Quell a [[Geysir]]en um Saturnmound [[Enceladus (Mound)|Enceladus]] hunn. Dat stëtzt d'Meenung, datt déi manner wéi 0,0001&nbsp;Millimeter grouss Äispartikelen vum Uranusrank, déi kleng genuch sinn, fir blot Liicht ze streeën, vum vill äishaltegen Uranusmound Mab staamen an duerch Meteorittenaschléi an de Weltraum katapultéiert goufen.

Dee weider bannenzeg leiende Rank [[Ny]] (ν) ass vu roudelzeger Faarf a besteet warscheinlech nieft klengen och aus gréissere Komponenten wéi de bloe Rank. Seng héichst Dicht befënnt sech op enger Distanz vu 67.300&nbsp;km zum Uranuszentrum. A sengem Dichtmaximum konnt nach kee Mound entdeckt ginn. Déi bannenzeg Réng vum Planéit erschéngen dogéint gro.

D'Réng vum Uranus leien héichstwarscheinlech net genee zentresch ëm de Planéit, mä schwéngen eppes ëm hien. Als Ursaachen dofir huelen d'Astronomen d'Gravitatiounswierkung vu senge Mounden a senger Ofplattung un.

D'Réng vum Uranus sinn warscheinlech relativ jonk. Splécken an hirem Ëmkrees wéi och Ënnerscheeder an hirer Dichtegkeet leien no, datt si net mam Uranus entstoungen. D'Matièredeelercher an de Réng kéinte mol Deeler vun engem Mound gewiescht sinn, deen duerch en Aschlag mat héijer Vitess oder duerch Gezäitekräften zerstéiert gouf.

== Mounden ==
[[Fichier:ESO-Uranus-Moons.jpg|thumb|Den Uranus mat 7 Mounden am Infrarout <small>([[Paranal-Observatoire]], 2002)</small>]]

Et si 27 [[Satellit (Astronomie)|Mounde]] vum Uranus bekannt. Hir Duerchmiesser leien tëscht 10 a 1600&nbsp;km. Véier vun hinne si sou grouss, datt si wéinst der Mass an engem hydrostatesche Gläichgewiicht sinn an dofir d'Form vun engem [[Rotatiounsellipsoid]] hunn. Bei engem fënneften ([[Miranda (Mound)|Miranda]]) ass dat warscheinlech och de Fall.

=== Uranusmoundentdeckungen ===
Déi zwéin éischt goufe vum [[Wilhelm Herschel]] [[1787]] entdeckt a vu sengem Jong [[John Herschel]] no Figuren aus dem [[William Shakespeare|Shakespeare]] sengem ''A Midsummer Night's Dream'' [[Titania (Mound)|Titania]] an [[Oberon (Mound)|Oberon]] genannt. Zwéi weider Mounden, déi de [[William Lassell]] 1851 entdeckt huet, goufen [[Ariel (Mound)|Ariel]] an [[Umbriel (Mound)|Umbriel]] gedeeft, de [[Gerard Kuiper]] huet [[1948]] de Mound [[Miranda (Mound)|Miranda]] entdeckt. All weider Mounde vum Uranus goufen och no Figure vum Shakespeare oder [[Alexander Pope]] benannt. Duerch de Laanschtfluch vun der Raumsond Voyager&nbsp;2 am Januar 1986 goufen 10 weider Mounden entdeckt. Zanterhier si weider Mounde mat Hëllef vun [[Teleskop]]en entdeckt ginn.

Déi lescht Entdeckunge si vun 2005, wou mat dem [[Hubble-Weltraumteleskop|Hubble Space Telescope]] nieft zwéi weidere Réng och nach zwéi Mounden entdeckt goufen. Ee vun deene Mounde mam Numm [[Mab (Mound)|Mab]], zerbréckelt warscheinlech lues ënner dem stännege Bombardement vu [[Mikrometeorit]]en a bilt doduerch ee vun deenen zwéin nei entdeckte Réng. Bei dëser Geleeënheet ass ausserdeem entdeckt ginn, datt virun allem d'Bunne vun deene bannenzege Mounden onstabil sinn, mä datt déi Mounden op chaotesch Aart a Weis Energie an [[Dréimoment]] austauschen.

D'Satellitten vum Uranus bilden dräi verschidde Gruppen: eng planéiteno Grupp mat klengen Duerchmiesser a kreesfërmegen Ëmlafbunnen, eng mëttel Grupp dee fënnef grouss Satellitte, souwéi eng baussenzeg Grupp vu klenge Satellitte mat ganz wäiten, ausgepräegten exzentreschen a ganz staark gebéiten respektiv gréisstendeels réckleefegen Ëmlafbunnen. Ënner de groussen Uranusmounden ass awer kee vun der Gréisst vun de [[Mounde vum Galileo|Galiléiesch Mounde]] vum Jupiter respektiv vum Saturnmound [[Titan (Mound)|Titan]], oder och nëmme vum gréissten Neptunmound [[Triton (Mound)|Triton]].

[[Fichier:Uranus and Ariel.jpg|thumb|Wéi wärend senger leschter [[Oppositioun (Astronomie)|Oppositioun]] am August 2006 d'Equatorgebidder a Richtung Sonn gewisen hunn, konnt mam [[Hubble-Weltraumteleskop]] fir d'éischt Kéier en [[Duerchgank]] vu sengem Mound [[Ariel (Mound)|Ariel]] observéiert ginn.]]

=== Haaptmounden ===
Déi fënnef Haaptmounde sinn [[Miranda (Mound)|Miranda]], [[Ariel (Mound)|Ariel]], [[Umbriel (Mound)|Umbriel]], [[Titania (Mound)|Titania]] an den [[Oberon (Mound)|Oberon]]. D'Satellittesystem vum Uranus ass dat masseäermst ënner de Gasrisen. Déi ganz Mass vun de fënnef gréisste Mounden zesummen ass manner wéi d'Hallschent vum Neptunmound [[Triton (Mound)|Triton]] an entsprécht ongeféier 13 % vun där vun eisem Äerdmound. De gréisste Satellit, Titania, huet e Radius vun nëmme 788,9&nbsp;km. Dat ass manner wéi d'Hallschent vum Triton, awer e bëssi méi wéi de [[Rhea (Mound)|Rhea]], deen zweetgréisste Mound vum [[Saturn (Planéit)|Saturn]]. Titania ass domat den aachtgréisste Mound am Sonnesystem. D'Mounden hunn eng zimmlech kleng [[Albedo]]. Si streckt sech vun 0,20 fir den [[Umbriel (Mound)|Umbriel]] bis 0,35 fir den [[Ariel (Mound)|Ariel]]. D'Mounde sinn eng Usammlung aus zirka 50 % Äis a 50 % Fiels. D'Äis kéint [[Ammoniak]] an [[Kuelestoffdioxid|Kuelendioxid]] enthalen.

Ënner de Mounde schéngt den Ariel mat de mannsten Aschléikrateren déi jéngst Uewerfläch ze hunn, wärend Umbriel als eelsten erschéngt. [[Miranda (Mound)|Miranda]] huet 20&nbsp;Kilometer déif [[Canyon]]s mat Splécken, terrassefërmege Schichten, an eng chaotesch Variatioun an Alter an Eegenschaften vun den Uewerflächen. No enger Hypothees kéint de Miranda viru laanger Zäit duerch e massiven Aschlag komplett ausenee gesprengt gi sinn a sech dann nees zesummengebaut hunn. Mirandas jéngst geologesch Aktivitéit gouf warscheinlech duerch Hëtztawécklung beaflosst, ausgeléist duerch Gezäitekraaften. Deemools war d'Ëmlafbunn bei enger 3:1-Resonanz mam Umbriel méi exzentresch wéi haut. Griefbrëch, verbonne mat opklammenden [[Diapir]]s, sinn anscheinend d'Grënn fir déi oval Erschéngungsform vum Mound. Och den Ariel hat méiglercherweis eng 4:1-Bunnresonanz mat Titania gebilt.

=== Onreegelméisseg Mounden ===
{{Haaptartikel|Onreegelméissege Satellit}}
Onreegelméisseg Mounde sinn agefaange Satellitten op grousser Distanz zum Planéit; si hunn eng héich [[Inklinatioun (Astronomie)|Bunnschréi]] a sinn dacks réckleefeg.

D'Diagramm illustréiert d'Ëmlafbunne vun den onreegelméissege Mounden, déi bis elo entdeckt goufen. D'Exzentrizitéit vun de Bunnen gëtt duerch giel Segmenter (déi de Beräich vum [[Perizentrum]] bis zum [[Apozentrum]] iwwersträichen) an d'[[Inklinatioun (Astronomie)|Inklinatioun]] duerch d'Y-Achs duergestallt. D'Satellitten iwwer der X-Achs beweege sech [[rechtleefeg a réckleefeg|prograd]] (rechtleefeg), d'Satellitten drënner retrograd (réckleefeg). D'X-Achs ass mat [[Gigameter|Gm]] (Millioune&nbsp;km) souwéi dem betreffende Brochdeel vun der [[Hill-Sphär]] beschrëft. De [[Gravitatioun|gravitativen]] Afloss, bannenzeg deem en Ëmlaf ëm de Planéit méiglech ass, reecht beim Uranus ongeféier 70&nbsp;Millioune&nbsp;km an de Raum.
[[Fichier:TheIrregulars URANUS.svg|thumb|Onreegelméisseg Mounde vum Uranus]]
Anescht wéi beim Jupiter sengen onreegelméissegen Satellitte kann an der bekannter Uranus-Populatioun keen Zesummenhank tëscht Bunnradius an Inklinatioun fonnt ginn. Amplaz kënnen déi retrograd Mounde dem Verhältnes vun [[Grouss Hallefachs|grousser Hallefachs]] an [[Exzentrizitéit (Astronomie)|Exzentrizitéit]] no, an zwou Gruppen gedeelt ginn. Déi bannenzeg Grupp faasst Mounde méi no beim Uranus (a < 0,15 r<sub>H</sub>) a sinn méisseg exzentresch (~&nbsp;0,2), speziell: Francisco, Caliban, Stephano an Trinculo. Déi baussenzeg Grupp (a > 0,15 r<sub>H</sub>) faasst Satellitte mat héijer Exzentrizitéit (~&nbsp;0,5): Sycorax, Prospero, Setebos a Ferdinand.<ref name="SheppardJewittUranus2005">[[Scott S. Sheppard]], [[David C. Jewitt]], and Jan Kleyna ''An Ultradeep Survey for Irregular Satellites of Uranus: Limits to Completeness'', The Astronomical Journal, '''129''' (2005), S. 518–525.</ref>

'''Lëscht vun den Uranusmounden'''.

{{Méi Info 1|Lëscht vun den Uranusmounden}}
== Genesis ==
Bei der Gebuert vun den Äisrisen erreechten si mat hire klengen Äerdmassen ugesammelter Matière vu Gasniwwelen ni de kritesche Punkt vu Jupiter a Saturn, fir nach méi Matière unzezéien. Aktuell Theorien iwwer d'Genesis an d'Bildung vum Sonnesystem hunn Schwieregkeeten, d'Existenz vun Uranus an Neptun sou wäit baussenzeg vun de Bunne vu Jupiter a Saturn z'erkläeren. Si sinn ze grouss, fir sech aus der Matière geformt ze hunn, déi am fréie Sonnesystem op dëser Distanz z'erwarde wier. Villméi huelen en ettlech Wëssenschaftler un, datt den Uranus an den Neptun vill méi no bei der Sonn enstane sinn an duerch de Gravitatiounsafloss vum Jupiter erausgeschleidert goufen. Simulatiounen, déi Enn vun de 1990er Jore gemaach goufen, weisen ënner Berücksichtigung vun der [[Migratioun (Astronomie)|Planéitenwanderung]] d'Méiglechkeet, datt den Neptun an den Uranus no bei hiren aktuelle Positiounen hätte kënnen entstoen.
[[Fichier:Lhborbits.png|thumb|Eng Simulatioun nom [[Nizza-Modell]], déi di baussenzeg Planéiten an d'Kuiperceinture weist:<br>'''a)''' virun der Jupiter/Saturn-2:1-Resonanz, '''b)''' Zerstreeung vun den Objeten vun der Kuiperceinture an d'Sonnesystem, nodeem sech d'Ëmlafbunn vum Neptun verréckelt hat, '''c)''' nom Ausstouss vun Objeten aus der Kuiperceinture duerch de Jupiter]]
No enger anerer, op dem [[Nice-Modell]] opgebauter Theorie vun 2007 solle sech Uranus an Neptun net nëmme méi no bei der Sonn gebilt hunn, mä den Uranus wier och méi wäit vun der Sonn ewech wéi de Neptun entstanen, well hie méi liicht wéi de Neptun ass. Später hätten die beiden Planeten die Plätze getauscht, wärend sie auf ihre jetzigen Umlaufbahnen gelangten.<ref>[http://scinexx.de/wissen-aktuell-7531-2007-12-13.html ''Platzwechsel von Neptun und Uranus''] in scinexx, als Quelle gibt der Artikel: Arizona State University, 13. Dezember 2007 – NPO, an.</ref>{{,}}<ref>[https://web.archive.org/web/20140222044537/http://researchmatters.asu.edu/stories/solar-system-swap-uranus-and-neptune-switched-places-842 ''NIKKI STAAB: Solar system swap: Uranus and Neptune switched places''], in ASU Research Matters, 24. Januar 2008</ref>

== Observatioun ==
{{Haaptartikel|Uranuspositiounen|titel1=Uranuspositioune bis 2017}}

Déi [[visuell Magnitude]] louch vun 1995 bis 2006 tëscht +5,6<sup>m</sup> an +5,9<sup>m</sup>. Domat war hie grad nach mat fräiem A ze gesinn (d'Grenz vun der Visualitéit läit bei +6,0<sup>m</sup>). Säi Wénkelduerchmiesser beweegt sech tëscht 3,4[[Bounsekonn|″]] an 3,7″ (Am Verglach: Saturn tëscht 16″ an 20″, Jupiter tëscht 32″ an 45″). Wärend senger [[Oppositioun (Astronomie)|Oppositioun]] ass den Uranus a kloren, donklen Nuechten bei gënschtege Bedéngungen theoreetesch [[mat bloussem A]] ze gesinn.<ref>siehe z.&nbsp;B. Martin Neumann: [http://www.spektrum.de/wissen/uranus-mit-blossem-auge-beobachten/1314800 ''Uranus mat bloussem A observéieren.'']@spektrum.de, 24. Oktober 2014, gekuckt de [[6. November]] [[2014]]</ref> Mat enger Spektiv ass hien ëmmer liicht te fannen. A gréisseren Amateurteleskope mat engem Objektivduerchmiesser vu 15 bis 23&nbsp;cm erschéngt den Uranus als eng bleech cyanfaarweg Scheif mat enger däitlicher [[Randverdonklung]]. Mat engem méi staarken Teleskop vu 25&nbsp;cm oder méi kéinten och Wollekestrukturen an en ettlech vun de gréissere Mounde wéi Titania an Oberon ze gesi sinn.

== Entdeckung ==
Den Uranus ass bei ganz gudde Bedéngungen [[mat bloussem A]] ze gesinn, allerdéngs entsprécht seng Hellegkeet nëmmen engem grad nach z'erkennbarer [[Visuell Magnitude|Stär 6.&nbsp;Gréisst]]. Dogéint zielen all der Sonn an der Äerd noe Planéiten – vum [[Merkur (Planéit)|Merkur]] bis [[Saturn (Planéit)|Saturn]] – mat enger Hellegkeet vun op d'mannst [[Stär 1. Gréisst|1.&nbsp;Gréisst]] zu den opfällegsten Objeten um Himmel a sinn zanter der [[Antiquitéit]] als Wandelstäre wuelbekannt. Wéinst senger lueser Bunnbeweegung blouf den Uranus och no der Erfindung vum [[Teleskop]] nach laang als Planéit onerkannt a gouf bei vereenzelten Observatioune fir e [[Fixstär]] gehalen. Dat hat och den [[John Flamsteed]] gemaach, deen hien [[1690]] als „34 [[Taurus (Stärebild)|Tauri]]“ fir d'éischt katalogiséiert hat, oder den [[Tobias Mayer]] am Joer [[1756]].
[[Fichier:William Herschel01.jpg|mini|De Museker an [[Amateurastronomie#Amateurastronomen|Amateur-Astronom]] Wilhelm Herschel gouf wéinst senger Entdeckung vum Uranus geadelt.]]
De [[Wilhelm Herschel|Sir Friedrich Wilhelm Herschel]] hat de Planéit zoufälleg den [[13.&nbsp;Mäerz]] [[1781]] mat engem selwerr gebauten 6-Zoll-[[Spigelteleskop]] entdeckt. Hien hat den Himmelskierper am Ufank fir e [[Koméit]] gehalen, well kaum een dru geduecht hat, datt et méi wéi déi bis dohin albekannt Planéite kéint ginn.<ref>Mr. Herschel and Dr. Watson: ''Account of a Comet. By Mr. Herschel, F. R. S.; Communicated by Dr. Watson, Jun. of Bath, F. R. S.'' Phil. Trans. R. Soc. Lond. January 1, 1781 71:492-501; [[doi:10.1098/rstl.1781.0056]] ([[:Fichier:Herschel-Account of a Comet.pdf|Volltext]])</ref>

Bannenzeg vun dräi Méint no senger Entdeckung huet d'Wëssenschaft dem Herschel säi Fundus schliisslech als neie Planéit unerkannt. Déi éischt prezis [[Bunnbestëmmung]] war dem Benediktiner [[Placidus Fixlmillner]] (1721–1791) op dem [[Observatoire Kremsmünster]] gelongen. D'Mathematiker an Astronomen [[Anders Johan Lexell]] an [[Pierre-Simon Laplace]] hate mat hire Berechnungen scho bal weise kënnen, datt et sech ëm e Planéit handele muss, dee sech am 19-fachen Ofstand vun der Äerd ëm d'Sonn beweegt. Den Uranus passt domat genee an déi vum däitschen Astronom [[Johann Elert Bode]] publizéiert [[Titius-Bode-Rei]]. D'Vergréisserung vum bekannte Sonnesystem hat sech domat verduebelt.

De Wilhelm Herschel hat och, sechs Joer nom Uranus, zwéi vun de gréissten Uranusmounden, den [[Titania (Mound)|Titania]] an den [[Oberon (Mound)|Oberon]] entdeckt.

Wéi ëmme méi Differenze vun den observéierte Positioune vum Uranus zu de berechente festgestallt goufen, gouf ugeholl datt en onbekannten Himmelskierper d'Ursaach vun de [[Bunnstéierung]]e wier, wat dozou gefouert huet datt no nach engem Planéit gesicht gouf. [[1846]] gouf den [[Neptun (Planéit)|Neptun]] entdeckt.

== Benennung ==
Mat der Entdeckung vun engem neie Planéit hat eng iwwer sechzeg Joer dauernd Debatt ëm seng Benennung nees ugefaangen. Den Herschel selwer huet hien zu Éiere vum englesche Kinnik [[Georg III. (Vereienegt Kinnéksräich)|Georg III.]] ''Georgium Sidus''. De Jesuitt an Astronom [[Maximilian Hell]] hat ''[[Urania]]'', den Numm vun der [[Astronomie]]-Muse virgeschloen. Am [[Frankräich]] hunn d'Astronomen hien als ''Herschel'' bezeechent, bis de Bode virgeschloen huet, hien nom griichesche Gott [[Uranos]] ze nennen. Den Numm hat sech awer eréischt géint 1850 duerchgesat a gouf, entspriechend de réimesche Nimm vun den anere Planéiten, der laténgescher Schreifweis ugepasst. An der [[Réimesch Mythologie|réimescher Mythologie]] ass den Uranus de Papp vum Saturn, deen de Papp vum Jupiter ass.

Doduerch gouf et den eenzege Planéit am Sonnesystem, dee net direkt no enger réimescher Gottheet genannt gouf resp. an de meeschte Sproochen den Numm vun enger réimescher Gottheet dréit. Deen nach méi wäit distanzéierte [[Neptun (Planéit)|Neptun]] an de [[Pluto]] goufen nees nom ale Schema genannt. Déi bis dohin bekannte Planéite goufen an der Antiquitéit mat Gëtter gläichgesat. D'[[Réimescht Räich|Réimer]] haten d'Bezeechnunge vun de [[Antikt Griicheland|Griichen]] iwwerholl, hunn awer hir eegen, de griicheschen entspriechende, Gëtter agesat.

== Symbol ==

[[Fichier:Uranus symbol.svg|50px|thumb|Platinsymbol als Zeeche fir de Planéit Uranus]]
[[Fichier:Uranus monogram.svg|50px|thumb|Zeechen dat den Herschel etworf hat]]

Wéi de siwe klassesche Planéiten sollt de neie Planéit och e [[Planéitemetalle|Planéitemetall]] zougerechent ginn, woufir de [[Platin]] a Betruechcht gezunn gouf. Vun him hat de Bode d'Symbol no engem Virschlag vum [[Johann Gottfried Köhler]]<ref>[http://books.google.com/books?id=ZqA5AAAAcAAJ&pg=PA95 Bode: ''Von dem neu entdeckten Planeten.'' 1784, S. 95]</ref> als astronomescht Zeeche fir den Uranus geléint.

An dëser moderner Zäit hat awer [[1790]] de Cheemiker [[Martin Heinrich Klaproth]] dat vun him am Joer virdrun entdeckten Element „Uranium“ (haiteg Bezeechnung: [[Uran]]) nom neie Planéit bezeechent.

Am Frankräich an och an England gouf en Uranussymbol benotzt, dat speziell entworf gi war a mat der Initial H op den Herschel hindeit. An engem Bréif un den Herschel hat de franséischen Astronom [[Jérôme Lalande]] 1784 d'Symbol mat de Wierder
:: »un globe surmonté par la première lettre de votre nom« („Eng Kugel mam éischte Buschstaf vun ärem Numm driwwer“) virgestallt. D'Symbol gëtt haut, obwuel et op dëse béiden Astronomen vum 18. Joerhonnert zeréckgeet, haaptsächlech an der [[Astrologie]] benotzt.

== Fuerschung ==
[[Fichier:Outer Uranian rings.jpg|thumb|Zesummegesat Hubble-Fotoe vun 2003 an 2005, mat den zwéi fir d'lescht entdeckte baussenzege Réng.]]
[[Fichier:Uranus Final Image.jpg|thumb|Foto mat där vun der Äerd aus net siichtbarer Nuetssäit vum Uranus, opgeholl vun der Raumsond Voyager 2 de [[25. Januar]] [[1986]] nom Laanschtfluch]]
De Wilhelm Herschel hat a senge Manuskripten vu 1797 schonn ee Rank ëm den Uranus beschriwwen, mä déi Observatioun gouf als eng Täuschung opgefaasst. Och noh der Entdeckung vun 1977 hat keen den historeschen Opzeechnungen getraut, well sech d'Réng vill ze liichtschwaach gewisen haten, als datt hie si mat senge Mëttelen hätt kucke kënnen. Bis de brittesche Fuerscher Stuart Eves d'Notizen ënnersicht an an den Angaben Iwwereneebestëmmunge mat der Gréisst, der Lag an der Faarf vum Epsilon-Rank fonnt huet. Am Abrëll 2007 presentéiert hien eng Thees, no déier d'Uranusréng virun 200 Joer méi hell waren. Hie begrënnt dëst mat änleche Verännerunge vun de [[Saturnréng]], déi méi diffus an däischter ginn.

Déi bis elo eenzeg Raumsond, déi den Uranus besicht hat, war d'[[Voyager 2|Voyager&nbsp;2]]. Si war den [[20. August]] [[1977]] gestart. Op hirer ''Grand Tour'' zu alle véier Riseplanéite koum si 1979 beim Jupiter laanscht a mat engem [[Swing-by]] zum Saturn, wou si 1981 e weidere Schwong a Richtung Uranus krut. Dee gouf dunn de 24. Januar 1986 passéiert. Déi iwwermëttelt Biller an Date koumen eréischt no zwou Stonnen a 45&nbsp;Minutten op d'Äerd.

Beim Ufluch goufe mat der Sond nieft den an der Tëschenzäit néng bekannte Réng a fënnef Mounden, zwéi weider Réng an zéng nei Mounden entdeckt. De 16. Satellit gouf nach 13&nbsp;Joer méi spéit op de Fotoe entdeckt a konnten no weidere véier Joer mam Weltraumteleskop Hubble bestätegt ginn. Well den Uranus der Sonn wärend dem Passage seng Südpolregioun zougedréit hat, war d'Voyager 2 tëscht de konzentresche Bunne vu senge Mounden duerchgeflunn, wéi duerch d'Kreesser vun enger opriichter Zilscheif, a well si e Swing-by a Richtung Neptun geholl huet, konnt si dofir net e puer Uranusmounden hannerenee ufléien. Sou hat si héich opgeléist Fotoe nëmme vum [[Miranda (Mound)|Miranda]], dee sech als de geologesch interessantste gewisen hat. Et gouf nach d'[[Magnéitismus#Magnéitfelder|magnéitescht Feld]], déi onreegelméisseg Struktur, d'Schréi a seng eenzegaarteg Stoppenzéierverwierbelung (Magnéitschwäif), ervirgeruff duerch déi säitwäerteg Beweegung vum Uranus, ënnersicht. Eng weider Raumsond op den Uranus ass aktuell net geplangt.

Den Uranus stoung am Joer 2007 an enger rarer „Kantestellung“ – een Evenement, dat nëmmen all 42&nbsp;Joer virkënnt. Dëst hat de Fuerscher och mat äerdgebonnene Teleskope besonnesch Geleeënheeten fir Miessungen ginn. Et gouf versicht, Verännerungen, déi duerch de Wiessel vun de Joerszäiten op Uranus verursaacht goufen, a senger Atmosphär ze fannen. Zum aneren koum et duerch déi speziell Geometrie zu géigesäitege Bedeckungen an Uranusmounddäischterten. Géifen dës Evenementer gemooss, géife sech d'Bunnparameter vun de Mounde vill méi genee bestiëmmen, als et bis elo de Fall war – sou de Verdacht vun de Fuerscher.

== Kuckt och ==
{{Kuckt och Portal:Astronomie}}
* [[Planetologie]]
* [[Planéiten an Zwergplanéiten]]

=== Literatur ===
* [[Patrick Moore (Astronom)|Patrick Moore]], G. Hunt: ''Atlas des Sonnensystems.'' An Zesummenaarbecht mat der [[Royal Astronomical Society]], Herder-Verlag, Freiburg [[1986]], ISBN 3-451-19613-1.

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Uranus (planet)|Uranus (Planéit)}}
* {{en}} http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planets/uranuspage.html NASA: Planetary Science – Uranus]
* {{en}} [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Uranus NASA: Solar System Exploration – Uranus] 
* {{de}} [http://www.kosmologs.de/kosmo/blog/astras-spacelog/wissen/2011-02-19/keine-lobby-f-r-uranus Eugen Reichel: ''Keine Lobby für Uranus'', in Astra’s Spacelog auf Kosmologs]

=== Video ===
* {{en}} [http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/1999/11/ Hubble-Video zu der Dynamik vun de Réng, Mounden an Atmosphär]

{{Referenzen}}

{{Navigatioun Sonnesystem}}

[[Kategorie:Uranus (Planéit)| ]]
[[Kategorie:Entdeckunge vum Wilhelm Herschel]]
[[Kategorie:Astronomesch Objeten déi 1781 entdeckt goufen]]