Quelltext vun der Säit Zeus weisen

[[Fichier:Correggio 028c.jpg|thumb|250px|Den Zeus an d'[[Io (Mythologie)|Io]] vum [[Correggio]].]]
Den '''Zeus''' ([[griichesch|gr.]]: '''Ζεύς'''/''Zeús''; och '''Δίας'''/''Dias''), Jong vum [[Kronos]] an der [[Rhea (Mythologie)|Rhea]], war den ieweschten [[Olympesch Gëtter|olympesche Gott]] an der [[Griichesch Mythologie|griichescher Mythologie]]. Iwwer him stoung nëmmen dat personifizéiert Schicksal - d'[[Moiren]] - un dat och hie sech hale misst.

Den Numm kënnt aus der selwechter [[Indogermanen|indogermanescher]] Wuerzel wéi dat [[Algriichesch|algr.]] ''theos'', dem [[latäin|lat.]] ''deus'', dem germaneschen ''Ziu'' an dem [[indesch]]en ''Deva'', déi Ausdrock fir e gemeinsaamt indoeuropäescht [[Patriarch (Homonymie)|patriarchalescht]] Gottesbild.

Hien huet iwwer den Himmel geherrscht an hat den [[Aadler]] an de [[Blëtz]] als Symboler. Hie gouf mat senger Schwëster [[Hera]] bestuet, an hat eng sëllege Kanner, dorënner den [[Herakles]], en Hallefgott, an d'[[Athene]], dat aus sengem Kapp entsprongen ass.

== Kandheet ==

De [[Kronos]], deen deemools säi Papp [[Uranos]] enttrount hat fir selwer un d'Muecht ze kommen, huet gefaart et géif him mat senge Kanner änlech ergoen an huet dofir all seng Kanner verschléckt. Senger Fra [[Rhea (Mythologie)|Rhea]] ass et awer gelongen, den Zeus an enger Grott op [[Kreta]] ze verstoppen a si huet dem Kronos e Steen deen a Wëndelen agewéckelt war amplaz ginn<ref>Vgl. [[Bätylos]].</ref>.

[[Fichier:Zeus Otricoli Pio-Clementino Inv257.jpg|left|thumb|250px|Den Zeus vun Otricoli, Musée Pio-Clementino]]
Den Zeus gouf vun der Geess [[Amaltheia]] (oder vun enger [[Nymph]] mat dësem Numm) mat Geessemëllech opgezunn, a vun de [[Kureten (Mythologie)|Kurete]] beschützt. Aus engem Har vun dëser Geess sollt méi spéit d'''[[Cornucopia]]'', d'Fëllhar, ginn. Wéi den Zeus méi al war, huet hie sech bei de Kronos geschlach, an hie gezwongen, seng Gesëschter alleguer nees erauszespäizen.

Eng aner Versioun vum Mythos erzielt de Mythograph [[Antoninus Liberalis]] a senge ''Metamorphoses''. D'Rhea huet den Zeus an enger kretescher Grott op d'Welt bruecht. Hei gouf d'Kand vu Beien opgezillt. Véier Awunner sinn enges Daags an d'Hiel komm, well si op der Sich no Hunneg waren, an hunn de jonke Gott gesinn, an dësen huet hinne gedreet, e géif si mam Blëtz erschloen, mä gouf awer vun der [[Themis (Mythologie)|Themis]] an de [[Moiren]] zeréckgehalen, well keen op dësem hellege Buedem stierwen däerft. Doropshin huet den Zeus si a Villercher verwandelt, déi Noriichten iwwerbréngen. De Rescht vun der Legend ass verluer gaangen.

Beim [[Homer]] ass den Zeus dat eelst Kand, an huet dofir seng Muecht. Sou huet de [[Poseidon]] am [[Trojanesche Krich]] noginn, well "''obscho si all aus der selwechter Famill kommen, ass den Zeus den Eelsten, a weess am Beschte Bescheed''"<ref>Homer, ''Ilias'' (XIII, 354–355)</ref>.

Beim Homer huet den Zeus als [[Paredros]] d'[[Okeaniden|Okeanid]] [[Dione]], déi och mat him beim [[Orakel vun Dodona]] associéiert gouf.

== Zeus an d'Léift ==

Den Zeus ass berüümt fir seng sëlleg Affären, mat Stierflechen, [[Nymph]]en a Gëttinnen: [[Danaë]], [[Alkmene]], [[Semele]], [[Leto]], [[Europa (Mythologie)|Europa]], [[Ganymed (Mythologie)|Ganymed]] asw. Hie war de Papp vu ville Gëtter: [[Athene]], [[Dionysos]], [[Hermes]], [[Apollo (Mythologie)|Apollo]] an [[Artemis]]; a vu villen Heroen: [[Herakles]], [[Perseus]], [[Dioskuren|Kastor a Polydeukes]] asw.

Well hie senger drëtter Fra [[Hera]] (no der [[Metis]] an der [[Themis (Mythologie)|Themis]]) ëmmer friemgaangen ass, koum et dacks zum Sträit bei dëser Koppel, well d'Hera war immens jalous. Si huet dacks d'Geléiften ([[Io (Mythologie)|Io]], [[Leto]] asw.) a souguer d'Kanner ([[Herakles]]) vun hirem Mann verfollegt.

Och huet den Zeus sech net ëmmer a senger richteger Gestalt gewisen, hien huet dacks Déiereformen ugeholl. De bekanntste Mythos heivun ass wuel dee vun der [[Europa (Mythologie)|Europa]] mam Stéier.
<div align="center">
{| {{prettytable}}
|-align="center" bgcolor="#CCCCCC"
! Avatar !! Fra/Affär !! Kanner

|-
| [[Amphitryon]]
| [[Alkmene]]
| [[Herakles]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Ananke (Mythologie)|Ananke]]
| [[Moiren]]
|-
| [[Satyr]]
| [[Antiope (Theben)|Antiope]]
| [[Amphion]], [[Zethos]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Asteria]]
| 
|-
|
| [[Kalliope]]
| [[Korybanten]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
| [[Artemis]]
| [[Kallisto (Mythologie)|Kallisto]]
| [[Arkas]]
|-
|
| [[Kalyke (Duechter vum Aiolos)|Kalyke]]
| [[Aethlios]], [[Endymion]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 
| [[Karme]]
| [[Britomartis]]
|-
| Reen aus Gold
| [[Danaë]]
| [[Perseus]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Demeter]] oder [[Styx (Mythologie)|Styx]]
| [[Persephone]]
|-
| Päerd
| [[Dia (Mythologie)|Dia]]
| [[Peirithoos]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Deino]]
| [[Orseis]], [[Kyllene (Mythologie)|Kyllene]] (?), [[Najaden]] (?), [[Skamandros]] (?)
|-
|
| [[Dione]]
| [[Aphrodite]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Dorippe]] oder [[Pyrrha]]
| [[Hellen]]
|-
| Aadler
| [[Aigina (Mythologie)|Aigina]]
| [[Aiakos]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Elara (Mythologie)|Elara]]
| [[Tityos]]
|-
|
| [[Elektra (Pleiade)|Elektra]]
| [[Dardanos]], [[Emathion]], [[Iasion]], [[Harmonia]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Enarete]] (?)
| [[Magnes]]
|-
|
| [[Eos (Mythologie)|Eos]]
| [[Herse]] 
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Eris (Mythologie)|Eris]] (?)
| [[Ate (Mythologie)|Ate]], [[Tyche]]
|-
|
| [[Eunomie]], [[Hera]], [[Aphrodite]] oder [[Eurynome (Okeanid)|Eurynome]]
| [[Hegemone (Mythologie)|Hegemone]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
| Wäisse Stéier
| [[Europa (Mythologie)|Europa]]
| [[Minos]], [[Rhadamanthys]], [[Sarpedon]]
|-
|
| [[Eurynome (Okeanid)|Eurynome]]
| [[Chariten]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Gaia (Mythologie)|Gaia]]
| [[Tityos]], [[Manes]]
|-
| Aadler
| [[Ganymed (Mythologie)|Ganymed]]
| 
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Hera]]
| [[Ares]] an [[Eris]], [[Eileithyia]], [[Hebe (Mythologie)|Hebe]], [[Hephaistos]]
|-
|
| [[Hybris]], [[Thymbris]] oder [[Kallisto (Mythologie)|Kallisto]]
| [[Pan (Mythologie)|Pan]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Io (Mythologie)|Io]]
| [[Epaphos]]
|-
|
| [[Laodamia (Duechter vum Bellerophon)|Laodamia]]
| [[Sarpedon]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
| Schwan
| [[Leda]] oder [[Nemesis]]
| [[Dioskuren|Kastor a Pollux]], [[Klytaimnestra]], [[Helena (Mythologie)|Helena]]
|-
|
| [[Leto]]
| [[Apollo (Mythologie)|Apollo]], [[Artemis]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Maia (griichesch Mythologie)|Maia]]
| [[Hermes]]
|-
|
| [[Maera]]
| [[Lokrus]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Metis]]
| [[Athena]]
|-
|
| [[Mnemosyne]]
| [[Mus (Mythologie)|Musen]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Niobe (Duechter vum Phoroneus)|Niobe]]
| [[Argos (Jong vum Zeus)|Argos]], [[Pelasgos]]
|-
|
| [[Pandora (Duechter vum Deukalion)|Pandora]]
| [[Latinus (Jong vum Zeus)|Latinus]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Persephone]]
| [[Zagreus]]
|-
|
| [[Pluto (Okeanid)|Pluto]]
| [[Tantalos]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Selene]]
| [[Herse]], [[Pandia]]
|-
|
| [[Semele]], [[Selene]] oder [[Dione]]
| [[Dionysos]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Taygete]]
| [[Lakedaimon]]
|-
|
| [[Thalia]]
| [[Paliken]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
| [[Themis (Mythologie)|Themis]]
| [[Horen (Mythologie)|Horen]], [[Moiren]], [[Astraea (Mythologie)|Astraea]], [[Nemesis]]
|-
|
| [[Themisto]]
| [[Ister]]
|}
</div>

== Seng Herrschaft ==
[[Fichier:Tizian 085.jpg|thumb|400px|Den Zeus an d'[[Europa (Mythologie)|Europa]], [[Tizian]].]]
Wéi säin Numm aus der indoeuropäescher Wuerzel ''*dei-'' seet<ref>Pierre Chantraine, ''Dictionnaire étymologique de la langue grecque'', Klincksieck, Paräis, 1999. (ISBN 2-252-03277-4), k.ë. Ζεύς, S. 399 a-b.</ref>, huet den Zeus iwwer den Himmel geherrscht, d'Äerd war ënner de Gëtter opgedeelt. Hie krut de Bäinumm '''Κεραυνός''' / ''Kéraunos'' (« de Blëtz »), an huet mat engem Blëtz geschoss, deen him d'[[Kyklop]]e gemaach haten. Dëse Blëtz hat dräi Stäerkten: eng fir ze warnen, eng fir ze strofen, an eng fir d'Enn vun der Zäit, fir d'Welt ze zerstéieren.

Den Zeus war och Meeschter iwwer d'Naturphenomeener): Donner, Wellen asw. D'[[Meteorit]]te waren him gewidmet. A senger [[Epikles]] '''Μαιμάκτης''' / ''Maimáktês'', hëlt hien de Stuerm ewech. Hien ass och zoustänneg, datt et op der Äerd reent<ref>[[Hesiod]], ''[[Wierker an Deeg]]'' (V.&nbsp;415).</ref>. Sou hunn déi al Griichen de Reen och '''τὸ ἐν Διὸς ὕδωρ''' - ''Waasser vum Himmel'' genannt.

Well hie mat den Naturphenomeener ze dinn huet, gouf hie logescherweis och mat de landwirtschaftleche Kulturen an Zyklen associéiert. Den [[Hesiod]] schléit zum Beispill fir, den Zeus an d'[[Demeter]] ze ruffen, fir datt de Buedem vill Friichten dréit<ref>[[Hesiod]], ''[[Wierker an Deeg]]'' (V.&nbsp;465).</ref>. Ënner der Epikles '''Κτήσιος''' / ''Ktếsios'' huet hien d'Garde vum Iesse beschützt, an hat als Attributer d'''[[Cornucopia]]'' an eng Schlaang.

== Epitheten, Attributer, Hellegtemer ==

* '''Homeresch Epitheten''':
** Zeus Papp ('''Ζεύς πάτερ''' / ''Zeus pater''),
** deen d'Wolleken zesummebréngt ('''νεφεληγερέτα''' / ''nephelêgereta''),
** (fierchterleche) Kronid ('''(αἰνός) Κρονίδης''' / ''(ainos) Kronidês''),
** mat staarker Stëmm ('''εὐρύοπα''' / ''euruopa''),
** Papp vun de Gëtter an de Mënschen ('''πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε''' / ''patêr andrôn te theôn te''),
** mat der schwaarzer Wollek ('''κελαινεφής''' / ''kelainephês''),
** Meeschter vum Ida ('''Ἴδηθεν μεδέων''' / ''Idêthen medeôn''),
** Retter (''soter''),
** Beschützer vun de Wiert a Garant vun den Hospitalitéitsreegelen ('''ξένιος''' / ''xenios''),
** Beschützer vum Haus (''herkios''),
** Beschützer vun der Proprietéit (''kleisos''),
** Beschützer vum Bestietnes (''gamelios'') ;
* '''Attributer:''' Blëtz, Eech, [[Aigis]] ;
* '''Déieren:''' Aadler ;
* '''Hellegtemer:''' Hellegtum an [[Elis]] ; [[Griichesch Orakelen|Orakel]] zu [[Dodona]] a säi Bësch aus Eechen an [[Epirus]] ; Zeustempel zu [[Olympia (Griicheland)|Olympia]] (mat der [[Zeus-Statu vum Phidias]], ee vun de [[Siwe Weltwonner]]).

== Literatur zum Theema ==
* Ken Dowden, ''Zeus'', Routledge, New York, 2005. {{small|(ISBN 0-415-30503-9)}}

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Zeus|Zeus}}
* {{de}} [http://www.vingilot.de/Vingilot/index.php?option=com_content&task=view&id=104&Itemid=72 Herbert W. Jardner, ''Zeus - Jupiter - Óðinn: Untersuchungen zum astrologischen Prinzip Jupiter'']
* {{en}} [http://www.theoi.com/Olympios/Zeus.html Theoi Project: ''Zeus'']

{{LinkPortalGrMytho}}

{{Referenzen an Notten}}

[[Kategorie:Olympesch Gëtter]]
[[Kategorie:Geste vum Herakles]]
[[Kategorie:Geste vum Perseus]]