Quelltext vun der Säit Esch-Uelzecht weisen

{{Infobox Uertschaft Lëtzebuerg
 | Numm (Franséisch) = Esch-sur-Alzette 
 | Numm (Däitsch)  = Esch-an-der-Alzette
 | Buergermeeschter = {{Buergermeeschter Esch-Uelzecht}}
 | Koordinaten    = {{coor dms|49|29|49|N|05|58|50|O}}
}}
{{Méi Biller
 | direction = vertical
 | width = 250
 | Bild1 = Esch auf die Alset by Jean Bertels 1597.jpg
 | Text1 = Vue op Esch ëm 1600, vum [[Dipbech]]dall (Wobrécken) aus
 | Bild2 = Al Esch 1860 01.jpg
 | Text2 = Esch-Uelzecht, 1860. Déi al Kierch St. Jean stoung do, wou haut d'Groussgaassschoul ass
 | Bild3 = Kronprinz Wilhelm - Darche - Esch - 1914-08-26.jpg
 | Text3 = De Krounprënz Wilhelm von Preußen, 1914, virun der Groussgaassschoul
 | Bild4 = Josef Stübben - Stadtbauplan-Skizze für die Stadt Esch a.d.Alzette 1924-25.jpg
 | Text4= Bebauungsplang vum Joseph Stübben, 1924-25 (spéider nëmmen zum Deel ëmgesat).
 }}
[[Fichier:Esch-sur-Alzette Panorama avec train, Photo by J.M. Bellwald, N° 402.jpg|thumb|upright|Esch ~1900-1910.]]
'''Esch-Uelzecht''' ass eng vun den {{Gemengenzuel}} [[Gemeng (Lëtzebuerg)|Gemeng]]en an eng vun den 12 [[Lëscht vun de Lëtzebuerger Stied|Stied]] am [[Lëtzebuerg (Land)|Groussherzogtum Lëtzebuerg]] a [[Chef-lieu]] vum [[Kanton Esch-Uelzecht|Kanton mam selwechten Numm]]. Et gëtt keng aner Uertschaften an der Gemeng. Mat {{wikidata|property|P1082}} Awunner ({{wikidata|qualifier|P1082|P585}}) ass Esch déi zweetgréisst Stad vum Land.

Laang en einfacht Bauerendierfchen, am Dall vun der [[Uelzecht]], huet Esch mat der Entdeckung vun der [[Minett (Äerz)|Minett]] (ëm [[1870]]), an der domat verbonnener Entwécklung vun de [[Biergbau zu Lëtzebuerg|Minièren]], der [[Siderurgie zu Lëtzebuerg|Eisen- a Stolindustrie]], bannent e puer Joerzéngte seng Populatioun verzéngfacht. D'Strukturkris an deem Secteur, déi Mëtt der [[1970]]er Joren ausgebrach ass, huet et mat sech bruecht, datt no an no all Minièren an e groussen Deel vun de Schmelzen zougemaach hunn.

Déi doduerch entstanen Industriebrooche sinn zum Deel am Gaang, nei bebaut ze ginn. Sou ginn a goufen zanter 2005 op [[Belval]] nei administrativ, kulturell an edukativ Gebaier, mä och Wunnengen, Büroen a Geschäfter gebaut. An den 2020er Jore soll den Terrain vun der fréierer [[Metze Schmelz|Schëfflenger Schmelz]] nei strukturéiert a bebaut ginn, an um fréiere Site vu Terres-Rouges soll virun allem Wunnraum geschafe ginn.

Den 10. November 2017 gouf Esch vum [[Europäesche Conseil]], op Recommandatioun vum zoustännege Comité, zesumme mam [[Litauen|litauesche]] [[Kaunas]], zur 
[[Europäesch Kulturhaaptstad|Europäescher Kulturhaaptstad]] 2022 ausgewielt. Och déi 10 Gemenge vum [[Gemengesyndikat]] [[PRO-SUD]] an déi vum [[Pays-Haut Val d'Alzette]], déi Säit der Grenz, solle matmaachen.<ref>''[http://www.tageblatt.lu/headlines/esch-wird-kulturhauptstadt/ Esch wird Kulturhauptstadt.]'' tageblatt.lu, 10. November 2017.</ref>{{,}}<ref>''[http://www.lessentiel.lu/de/luxemburg/story/23034691 Esch/Alzette wird Kulturhauptstadt Europas.]'' lessentiel.lu, 10. November 2017</ref>{{,}}<ref>[http://tele.rtl.lu/emissiounen/de-journal/3108321.html "Decisioun gefall: Esch gëtt Kulturhaaptstad 2022."] rtl.lu, 10.11.2017 / Video, 00:01:59.</ref>

== Geschicht ==
=== Fréizäit bis 19. Joerhonnert ===
Schonn zanter der [[Eisenzäit]], virun iwwer 2.500 Joer, gouf um Territoire vun der haiteger Gemeng Esch [[Bounäerz|Boun-]] a [[Wisenäerz]] verschafft; um Flouer 'Op der Gläicht', e Plateau tëscht Esch a [[Rëmeleng]], goufen 2003-2006 bei [[Lëscht vun den Ausgruewungen zu Lëtzebuerg|archeologeschen Ausgruewungen]] Reschter vun Iewen, [[Schlaken]], [[Nol (Technik)|Neel]] a soss paleometallurgesch Zeie fonnt.<ref>Camille Robert: "Le sous-sol nous parle. Les fouilles archéologiques à Esch-sur-Alzette." In: ''100 Joer Esch (1906-2006)''. Luxembourg 2006, S. 121-122 an 124.</ref> Och d'[[Kelten]] hu sou do Eise gemaach. Nom Enn vun der [[Réimescht Räich|Réimerzäit]] an der [[Vëlkerwanderung]] ass d'Wëssen dovu verluer gaangen.

Den [[12. Abrëll]] [[1128]] ass Esch fir d'éischt Kéier, ënner dem Numm "Asch", an enger [[Peepstlech Bull|Bull]] vum [[Poopst]] [[Honorius II. (Poopst)|Honorius II.]] ernimmt ginn. De [[Jang de Blannen]] huet hir de [[16. Mee]] [[1328]] den Titel "Fräi Stad" iwwerdroen<ref>[https://eschfrankjost.jimdo.com/1-von-den-anf%C3%A4ngen-bis-zum-ende-des-ancien-r%C3%A9gime/1-6-die-herrschaft-von-berwart-und-die-mauern-von-esch/ Frank Jost: "1.6. Die Herrschaft von Berwart und die Mauern von Esch"]</ref>.

Am Laf vun de Joerhonnerte gouf Esch ëmmer nees vu friemen Truppen iwwerfall, an dacks staark zerstéiert. [[1677]], op Uerder vum [[Louis XIV. vu Frankräich|Louis XIV.]], hunn d'Stadmauere misse geschleeft ginn. Am [[Juli]] [[1830]] huet Esch dunn och nach säin Titel ''Stad'' verluer. Mä net laang duerno, den [[12. Oktober]] [[1841]], gouf se duerch eng kinneklech-groussherzoglech Veruerdnung zum [[Chef-lieu]] vum neie [[Kanton Esch-Uelzecht|Kanton Esch]] ernannt.

An der zweeter Hallschent vum [[19. Joerhonnert]] ass et mat der industrieller Entwécklung ëmmer méi schëtzeg virugaangen. Fir d'éischt am [[Tagebau]], duerno och a [[Galerie]]n, gouf d'[[Minett (Äerz)|Minett]] ofgebaut, an an de [[Schmelz]]en, déi wéi Champignonen aus dem Buedem geschoss koumen, verschafft. Mat den neien Aarbechtsplazen ass och d'Populatioun vun Esch rasant an d'Luucht gaangen. D'Aarbechter koumen am Ufank aus anere Géigende vum Land, virun allem dem [[Éislek]], mä scho fréi hu missen Aarbechtskräfte vu soss hier erbäigeruff ginn, aus den Nopeschlänner, mä och aus [[Polen]] an [[Italien]]. Esch huet sech dunn och iwwer säin historesche Stadkär (den haitege Quartier [[Al Esch]]) eraus ausgebreet: Ronderëm d'Schmelzen ([[Metze Schmelz]], [[Brasseurs Schmelz]]) sinn nei Stroossen a Wunnengen entstanen (Quartiere Grenz an Neiduerf 1872, Hiel 1894-1904).

Den [[31. August]] [[1876]] gouf, duerch Gesetz vum [[6. Juli]] 1876, d'Uertschaft [[Schëffleng]] vun der Gemeng Esch-Uelzecht ofgetrennt fir déi eegestänneg [[Gemeng Schëffleng]] ze schafen.<ref>* [http://www.legilux.public.lu/leg/a/archives/1876/0492207/0492207.pdf#page=1 ''Loi du 6 juillet 1876, concernant la création d'une nouvelle commune sous le nom de Schifflange.'']</ref>

===Uganks 20. Joerhonnert ===
Den [[29. Mee]] [[1906]], huet de Grand-Duc [[Wëllem IV. vu Lëtzebuerg|Guillaume]] fir d'zweet Kéier Esch-Uelzecht zur Stad ernannt.<ref>{{Citation |url=http://www.legilux.public.lu/leg/a/archives/1906/0034/a034.pdf#page=2 |titel=Gesetz vum 29. Mee 1906 |bezochtdatum=2012-06-14 |archivedate=2012-07-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722060337/http://www.legilux.public.lu/leg/a/archives/1906/0034/a034.pdf#page=2 }}</ref>. Esch hat do 13.000 Awunner.

Tëscht 1909 an 1913 gouf eng nei Schmelz am Westen opgeriicht: d'[[Adolf-Emil-Schmelz]] op Belval. Dofir hu missen 91 Hektar Bësch (Clair-Chêne) ëmgehae ginn. Nei Aarbechterwunnenge gi ronderëm gebaut: am Quartier Uecht an d'Cité Welter.

Vun 1910 u gouf de Quartier Brill urbaniséiert. Vill Immigranten aus Italien hunn do hiert Doheem fonnt. D'Uelzecht gouf iwwerdeckelt, an d'[[Uelzechtstrooss]] mat hiren Niewestroosse gouf zum neie Mëttelpunkt vun der Stad.

Am [[Éischte Weltkrich]] war zu Esch e puer Méint d'Generalquartéier vum däitschen Ierfprënz [[Wilhelm von Preußen]], a gouf souzesoen an e Krichslazarett transforméiert. D'Schmelzen hunn déi Zäit net oder net vill produzéiert. Vill auslännesch Aarbechter sinn nees an hir Heemecht geplënnert.

Um Enn vum Éischte Krich ware 5.000 amerikanesch Zaldoten zu Esch stationéiert, ë. a. an der Brillschoul, déi dofir requisitionéiert war.

=== Tëschekrichszäit ===
[[1920]] koum duerch dat nei agefouert [[allgemengt Walrecht]] fir d'éischt eng sozialistesch Majoritéit an d'Gemeng, mam [[Victor Wilhelm]] als Buergermeeschter. Weidere Wunnraum gouf geschaaft duerch d'Gemeng, mä och d'[[ARBED]] an d'[[Société Métallurgique des Terres Rouges]], deenen d'Schmelze gehéieren: laanscht d'[[Éilereng]]er Strooss, am Quartier Uecht an am Quartier Brouch. D'Gemeng huet sech vum [[Josef Stübben]] e Plang ausschaffe gelooss, wéi d'Stad no Norden hi wuesse kéint, fir bis zu 60.000 Awunner Plaz ze bidden. Tëscht [[1926]], dem Enn vun der däitscher Wirtschaftskris, an [[1929]], der [[Weltwirtschaftskris]], huet Esch nach eng Kéier ee Bau-boom erlieft: am Quartier Dellhéicht gouf e [[Escher Spidol|Spidol]] gebaut, d'Spidol- an d'Emil-Mayrisch-Strooss sinn ugeluecht ginn. [[1930]] huet Esch 29.745 Awunner gezielt. 1937 gouf dat neit [[Stadhaus Esch-Uelzecht|Escher Stadhaus]] ageweit.

=== Däitsch Occupatioun 1940-1944 ===
Direkt nom däitschen Iwwerfall, den 10. Mee 1940, gouf Esch, wéi aner Uertschafte laanscht d'franséisch Grenz, komplett evakuéiert, well gefaart gouf, d'däitsch Arméi géif op der [[Maginot-Linn]] hänke bleiwen, an doduerch Esch an e Schluechtfeld verwandelt ginn. Déi meescht Leit koumen an Zentral- oder Südfrankräich ënner. Wéinst der séierer franséischer Defaite koume se no e puer Wochen nees zeréck. Bis op e puer Haiser, déi duerch eng Granat zerstéiert gi waren, gouf et keng gréisser Schied.

Wéi iwwerall zu Lëtzebuerg goufen och zu Esch d'Verwaltungsstrukture vum [[Nationalsozialismus|Nazi]]-Okkupant agefouert. D'Escher [[Synagog Esch-Uelzecht|Synagog]] gouf, (wéi och déi an der [[Lëtzebuerg (Stad)|Stad Lëtzebuerg]]) zerstéiert. Vum September 1942 u goufen Honnerte vun Zwangsaarbechter, sougenannt ''[[Ostarbeiter]]'', déi virun allem aus dem vum [[Däitscht Räich vun 1933 bis 1945|Hitlerdäitschland]] besaten Deel vun [[Sowjetunioun]] koumen, an de Schmelzen an an de Galerien agesat. Esch gouf den [[10. September]] [[1944]] vun den Amerikaneschen Truppe befreit.

=== Nokrichszäit 1945-1975 ===
Nom Krich huet Esch sech weider ausgebreet, an den 1950er Jore si besonnesch zu Lalleng, am Bruch an zu Raemerech nei Quartieren entstanen. An den 1960er/70er Jore war et besonnesch Wobrécken, dat bebaut gouf.

=== Stolkris 1975-1985 ===
Esch gouf, wéi aner Stied am Minett och, besonnesch haart vun der [[Stolkris]] getraff, virun allem sinn d'Recetten däitlech zeréckgaangen. Doduerch konnt d'Renovéierung vum ale Stadkär, deen zimmlech delabréiert war, eréischt an der Mëtt vun den [[1980|80er]] Joren an Ugrëff geholl ginn.

Vun den 1960er Joren un ass d'Populatioun vun Esch no an no zeréckgaangen: Vu bal 30.000 am Joer 1960 op 25.000 am Joer [[1985]]. Vill jonk Stéit sinn an d'Schlofstied ronderëm d'Stad geplënnert. Eréischt vun den [[1990|90er]] Joren un ass dësen Trend gestoppt a souguer ëmgekéiert ginn; 2010 huet d'Awunnerzuel vun Esch 30.000 Awunner iwwerschratt<ref>[http://news.rtl.lu/news/national/69651.html "D'Populatioun zu Esch läit elo offiziell bei 30.000 Awunner"] rtl.lu 03.06.2010, 07:59 - Fir d'lescht aktualiséiert: 03.06.2010, 10:03.</ref>.

[[Fichier:Belval, Luxembourg, seen from the West 2013-08.JPG|thumb|Belval vu Weste gesinn (Summer 2013).]]

=== Nei Quartieren op de Frichen ===
Zanter dem Ufank vun den 2000er Jore gëtt op der Industriebrooch vu [[Belval]] en neie Quartier opgeriicht, no engem Masterplang, dee vun Agora a vum [[Fonds Belval]] koordinéiert gëtt, a wou vun ëffentlecher Säit ë.&nbsp;a. d'[[Uni Lëtzebuerg]], Fuerschungsariichtungen, e [[Gebai fir ëffentlech Verwaltungen (Belval)|Gebai fir ëffentlech Verwaltungen]] an en [[Lycée Bel-Val|neie Lycée]], vu privater Säit e Kino a Büros-, Wunn- a Geschäftsgebaier am Gaang sinn, gebaut ze ginn, oder scho fäerdeg sinn.

{{Méi Info 1|Belval}}

Och op den Terraine vun de fréiere Schmelze vun Esch-Schëffleng ("[[Quartier Alzette]]")<ref>[https://www.wort.lu/de/lokales/buergerbeteiligung-fuer-brache-arbed-schifflingen-in-startloechern-5c815bbdda2cc1784e33f45a "Bürgerbeteiligung für Brache Arbed/Schifflingen in Startlöchern."] wort.lu, 07.03.2019.</ref> an Terres-Rouges ("[[Rout Lëns]]")<ref>[https://www.rtl.lu/news/national/a/1316939.html " 'Rout Lëns' mat Liewe fëllen."] rtl.lu, 07.03.2019 20:00.</ref> soll vun der zweeter Hallschecht vun den 2020er Joren u virun allem Wunnraum fir eng 10.000 Leit geschafe ginn.

=== Wopen ===
{|class = wikitable
|align="center"|[[Fichier:Coat of arms esch alzette luxbrg.png|100px]]
| Beschreiwung am Originaltext:<br>
''D'argent à une tour de gueules ouverte et deux fois ajourée, à cinq crénaux, accostée de l'écusson des armes de l'ancien Duché de Luxembourg (burelé d'argent et d'azur de dix pièces, au lion de gueules, rampant, la queue fourchue, armé, lampassé et couronné d'or). Le pied de la tour est figuré par un terrain ondulé d'argent et d'azur.''<br>{{small|[[Gemeng (Lëtzebuerg)#De Gemengerot|D.C.]] [[11. Mee]] [[1871]] - Mémorial 1871, Säit 73}}<br>D'Gemeng féiert de Wopen net geneesou wéi en am Text vum Gesetz fesgehalen ass. D'heraldesch Beschreiwung wier demno: ''Le pied ondé de cinq pièces d'azur et d'argent''.
|}
===Logo===
2022 huet d'Escher Gemeng en neie Logo agefouert, an deem d'Haaptelementer vum Wopen - Tuerm a Waasser - op hir primär geometresch Forme vereinfacht sinn. Och d'Faarwe goufen op Schwaarz a Wäiss reduzéiert.<ref>[https://administration.esch.lu/2022/10/28/la-ville-desch-presente-sa-nouvelle-identite-visuelle/ La Ville d’Esch présente sa nouvelle identité visuelle.] Communiqué op esch.lu, 28.10.2022.</ref>

===Entwécklung vun der Awunnerzuel===
<timeline>
Colors=
 id:lightgrey value:gray(0.8)
 id:darkgrey value:gray(0.6)
 id:bar  value:rgb(0.9,0.35,0.25)

ImageSize = width:520 height:300
PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:30
DateFormat = x.y
Period  = from:0 till:38000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:10000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:2000 start:0
BackgroundColors = canvas:white

BarData=
 bar:1821 text:1821
 bar:1871 text:1871
 bar:1910 text:1910
 bar:1922 text:1922
 bar:1935 text:1935
 bar:1947 text:1947
 bar:1960 text:1960
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1991 text:1991
 bar:2001 text:2001
 bar:2011 text:2011
 bar:2021 text:2021

PlotData=
 color:bar width:20 align:left
 bar:1821 from:0 till:810
 bar:1871 from:0 till:3946
 bar:1910 from:0 till:16461
 bar:1922 from:0 till:20437
 bar:1935 from:0 till:27517
 bar:1947 from:0 till:26851
 bar:1960 from:0 till:27954
 bar:1970 from:0 till:27574
 bar:1981 from:0 till:25144
 bar:1991 from:0 till:24018
 bar:2001 from:0 till:27146
 bar:2011 from:0 till:30630
 bar:2021 from:0 till:36228
PlotData=
 bar:1821 at: 810 fontsize:S text:810 shift:(-8,5)
 bar:1871 at: 3946 fontsize:S text:3.946 shift:(-14,5)
 bar:1910 at: 16461 fontsize:S text:16.461 shift:(-17,5)
 bar:1922 at: 20437 fontsize:S text:20.437 shift:(-17,5)
 bar:1935 at: 27517 fontsize:S text:27.517 shift:(-17,5)
 bar:1947 at: 26851 fontsize:S text:26.851 shift:(-17,5)
 bar:1960 at: 27954 fontsize:S text:27.954 shift:(-17,5)
 bar:1970 at: 27574 fontsize:S text:27.574 shift:(-17,5)
 bar:1981 at: 25144 fontsize:S text:25.144 shift:(-17,5)
 bar:1991 at: 24018 fontsize:S text:24.018 shift:(-17,5)
 bar:2001 at: 27146 fontsize:S text:27.146 shift:(-17,5)
 bar:2011 at: 30630 fontsize:S text:30.630 shift:(-17,5)
 bar:2021 at: 36228 fontsize:S text:36.228 shift:(-17,5)
</timeline>
{{Statec Awunner}}

=== Zesummesetzung vun den Awunner no Nationalitéit ===

{| class="wikitable"
|+ Bevëlkerung 2022
|-
| Lëtzebuerger || 15.667
|-
| Portugisen || 10.316
|-
| Fransousen || 1.910
|-
| Italieener || 1.409
|-
| Montenegriner || 523
|-
| Belsch || 404
|-
| Däitscher || 325
|-
| Aner Europäer || 950
|-
| Capverdianer || 341
|-
| Chineesen|| 339
|-
| Aner Net-Europäer || 2.757
|-
| Keng Donnéeën || 21
|-
| '''Total''' || '''36.157'''
|}
{{small|Quell: ''[[Den Escher]]'' Nr.57, S.26.}}

== Politik ==
De [[Gemengerot]] vun Esch-Uelzecht gëtt nom [[Proporzsystem]] gewielt. E setzt sech aus 19 [[Conseiller (Lëtzebuerg)|Conseilleren]] zesummen.

An den 1990er Jore souz eng [[Lëtzebuerger Sozialistesch Aarbechterpartei|LSAP]]-[[Chrëschtlech-Sozial Vollekspartei|CSV]]-Koalitioun am [[Schäfferot]]. Bei de [[Gemengewalen (Lëtzebuerg)|Gemengerotswale]] vum 10. Oktober 1999 koum et zu enger Pattsituatioun: Béid Parteie krute 6 Sëtz, an de Spëtzekandidat vun der CSV, den [[Ady Jung]], huet den Usproch erhuewen, fir Buergermeeschter ze ginn. Wéi den CSV-Gemengerotsmember Jos Mischo kuerz drop aus der Partei ausgescheet ass, deemno d'LSAP nees 1 Sëtz méi hat, huet dës weider mat der CSV, déi op hirem Buergermeeschterposte bestanen huet, ouni Succès probéiert, eng Koalitioun op d'Been ze stellen. Och Verhandlungen tëscht LSAP an [[Demokratesch Partei|DP]] hate kee Succès. Sou koum et den 30. Abrëll 2000 zu Neiwalen, bei deenen d'LSAP 7 Sëtz krut, a sou eng Koalitioun mat [[Déi Gréng]] an [[Déi Lénk]] opgestallt huet.<ref>Jacques Ganser: [https://www.wort.lu/de/lokales/wahlgeschichte-n-wenn-das-der-josy-wuesste-59dc921656202b51b13c4ef9 "Wenn das der Josy wüsste."] wort.lu, 11. Oktober 2017 um 07:00.</ref>

2005 koum et zu enger Koalitioun vun LSAP-déi Gréng, déi och 2011 virugefouert gouf. Bei de Gemengewale vun 2017 huet d'LSAP 3 Sëtz verluer, iwwerdeems d'CSV der 2 gewonnen huet. Als Resultat hu sech d'CSV, d'DP an déi Gréng op eng Koalitioun gëeenegt, déi eng Majoritéit am Schäfferot huet. Buergermeeschter gouf de [[Georges Mischo]]<ref>[http://www.rtl.lu/letzebuerg/1089626.html "CSV, Gréng an DP hu Koalitiounsaccord ënnerschriwwen."] rtl.lu, 24.10.2017, 22:15:36.</ref><ref>{{Citation|url=https://www.rtl.lu/news/national/a/2079699.html|titel=Escher Koalitiounsaccord ofgeschloss: Changementer bei Ressorte Mobilitéit, Enseignement a Logement|bezochtdatum=14.07.2023|werk=www.rtl.lu|Sprooch=lb}}</ref>. Déi Konstellatuioun ass och no de Wale vun 2023 bestoe bliwwen.

=== Zesummesetzung === 
{| class="wikitable" 
|- 
! Joer !! [[ADR]] !! [[Chrëschtlech-Sozial Vollekspartei|CSV]] !! [[Demokratesch Partei|DP]] !! [[déi gréng|gréng]] !![[Kommunistesch Partei Lëtzebuerg|KPL]] !! [[déi Lénk|Lénk]] !! [[Lëtzebuerger Sozialistesch Aarbechterpartei|LSAP]] !! [[Piratepartei Lëtzebuerg|PPLU]] !! BL
!Liberal
!SdP
|-
|1945
| -
|4
|1
| -
|6
| -
|5
| -
| -
|1
| -
|-
|1949
| -
|5
|1
| -
|5
| -
|6
| -
| -
| -
| -
|-
|1951
| -
|5
|1
|
|4
|
|7
| -
| -
| -
| -
|-
|1957
| -
|5
|2
| -
|4
| -
|6
| -
| -
| -
| -
|-
|1963
| -
|5
|2
| -
|4
| -
|8
| -
| -
| -
| -
|-
|1969
| -
|4
|3
| -
|5
| -
|7
| -
| -
| -
| -
|-
|1970
| -
|4
|2
| -
|6
| -
|4
| -
| -
| -
|3
|-
|1975
| -
|5
|2
| -
|5
| -
|6
| -
| -
| -
|1
|- 
| 1981 || - || 6 || 2 || - || '''3'''|| - || '''8'''|| - || -
| -
| -
|- 
| 1987 || - || 7 || 1 || 1 ||'''2''' || - || '''8''' || - || -
| -
| -
|- 
| 1993 || 1|| '''7'''|| 2|| 2|| 0|| -|| '''7'''|| - || -
| -
| -
|- 
| 1999 || || || || || || || || - || -
| -
| -
|- 
| 2000* || 1 || 5 || 2 || '''2''' || 0 || '''2''' || '''7''' || - || -
| -
| -
|- 
| 2005 || 1 || 5 || 1 || '''2''' || 0 || 1 || '''9''' || - || -
| -
| -
|- 
| 2011 || 0 || 4 || 1 || '''2''' || 1|| 2 || '''9''' || - || 0
| -
| -
|- 
| 2017 || 0 || '''6''' || '''2''' || '''3''' || 0 || 2 || 6 || 0 || -
| -
| -
|- 
| 2023 || 1 || '''6'''|| '''2'''|| '''2''' / '''3''' {{small|**}}|| 0 || 1 || 6 || 1 / 0 {{small|**}} || -
| -
| -
|} 
{{small|* No Neiwalen. BL: Biergerlëscht.<br>** Am Okt. 2024 ass d'Conseillère vun der Piratepartei bei déi Gréng iwwergetrueden.<br>
'''Quell''': [[Ministère des Affaires intérieures|Inneministère]] / RTL.lu / elections.lu;  Luxemburger Wort vum 18. Oktober 1975 (fir d'Resultater vun 1945-1975)}},

===Buergermeeschteren===
Den aktuelle Buergermeeschter ass de {{Buergermeeschter Esch-Uelzecht}}.

Déi Persounen, déi virdrun dee Posten haten, sinn an dëser Lëscht opgezielt:

{{Méi Info 1|Lëscht vun de Buergermeeschtere vun Esch-Uelzecht}}

== Quartiere vun Esch-Uelzecht ==
<!--Dës Iwwerschrëft wgl.. net änneren. Se gëtt als Link an aneren Artikele gebraucht-->
Esch-Uelzecht besteet zur Zäit aus 18 Quartieren<ref>[http://www.topographie.esch.lu/ ''Plan interactif Esch'']</ref> an zwéin Industrieterrainen, vun deenen deen zu Belval (Arcelor-Mittal) nach a Betrib ass, wärend dee vum fréieren Arcelor-Mittal Wierk Esch-Schëffleng zanter 2012 net méi a Betrib ass an 2016 un de Staat verkaaft gouf.
{|
|valign="top"|
* [[Al Esch]]
* [[Belval]]
* Brill
* Brouch
* Dellhéicht
| valign="top"|
* Fettmeth
* [[Grenz (Esch-Uelzecht)|Grenz]]
* [[Lalleng]]
* Lankhelz
|
* Neiduerf (''Neidierfchen'')
* Park
* Rämerech
* Schlassgoart
* Sommet
| valign="top"|
* Universitéit
* Uecht
* Wobrécken
* Zäpert
|}

{{clearboth}}
<DIV ALIGN="CENTER">
{{Panorama|
légende=Panorama vun Esch (Quartieren Dellhéicht an Al Esch)|
image=Panorama of Esch-sur-Alzette, Luxembourg.jpg|
largeur=2500px
}}
</DIV>

== Transport ==
Esch-Uelzecht läit um südlechen Enn vun der [[Autobunn A4 (Lëtzebuerg)|Autobunn A4]], déi et mat der [[Lëtzebuerg (Stad)|Stad Lëtzebuerg]] verbënnt. Nërdlech vun Esch verleeft d'[[Autobunn A13 (Lëtzebuerg)|Autobunn A13]], déi vu [[Péiteng]] bis op [[Schengen]] féiert (an do un déi däitsch [[Autobunn A8 (Däitschland)|A8]] ugebonnen ass. Och d'[[Nationalstrooss 4|Nationalstroossen N4]] an [[Nationalstrooss 31|N31]] ginn duerch Esch.

Esch läit op den [[Eisebunnsstreck Beetebuerg-Esch-Uelzecht|CFL-Linne 6a]] a [[Eisebunnsstreck Esch-Uelzecht-Péiteng|6f]]. Vun Esch aus féiert d'Ofzweigung [[Eisebunnsstreck Esch-Uelzecht-Däitsch-Oth|6f]] op [[Däitsch-Oth]]. Et gëtt zwou Garen um Territoire vun der Gemeng: d'[[Gare Esch-Uelzecht]] an d'[[Gare Belval-Université]]. Marchandisegaren am Neidierfchen an an der Hiel sinn net méi am Betrib.

De Bus-Syndikat [[TICE]] huet säi Sëtz zu Esch, d'Linnen 1, 2, 3, 4, 5, 7, 12, 13, 15 a 17 verbannen Esch a seng Quartiere mat den aneren Uertschafte vum [[Kanton Esch-Uelzecht|Kanton]]. Ausserdeem läit Esch op de Strecke vun den [[RGTR]]-Linnen 306 (Belval), 307, 309 (Belval), 313, 314, 319, 321, 322, 332 an 750.<ref>http://www.tice.lu/_HORAIRES/TICE%20Indicateur%202011.pdf</ref>

==Nopeschgemengen==
*[[Schëffleng]]
*[[Keel]]
*[[Rëmeleng]]
*[[Däitsch-Oth]]
*[[Suessem]]
*[[Monnerech]]

== Kulturariichtungen ==
[[Fichier:Rockhal-vu-vier---w.jpg|thumb|D'Rockhal op Esch-Belval]]
{{div col}}
* [[Ariston]]
* [[Bridderhaus]]
* [[Escher Bibliothéik]]
* [[Escher Conservatoire]]
* [[Escher Theater]]
* ([[Kinosch]])
* [[Konschthal Esch]]
* [[Kulturzentrum Kulturfabrik]]
* [[Mousset-Haus Esch-Uelzecht|Mousset-Haus]]
* [[Nationale Resistenzmusée]]
* [[Rockhal]]
* [[Kinepolis Belval]]
{{div col end}}

== Schoulgebaier zu Esch ==
{|
|valign="top"|
* '''Primärschoulen'''
* Ale Lycée
* Brill
* Brouch
* Dellhéicht
* Groussgaass
* Lalleng
|
* '''Secondaire'''
* [[Lycée de garçons d'Esch-sur-Alzette]]
* [[Lycée Hubert-Clément]]
* [[Lycée Guillaume-Kroll]]
* [[Lycée technique de Lallange]]
* [[Lycée technique école privée Marie-Consolatrice]]
* [[Lycée technique pour professions de santé]]
|}

[[Fichier:Esch1jousefkierch1.jpg|thumb|200px|D'Jousefskierch]]

== Reliéis Gebaier ==

{|
|
* [[Grenzerkierch Esch-Uelzecht]]
* [[Jousefskierch Esch-Uelzecht]]
* [[Kapell Esch-Raemerech]]
* [[Kierch Esch-Lalleng]]
|
* [[Moschee Esch-Uelzecht]]
* [[Paterkierch Esch-Uelzecht]]
* [[Protestantesch Kierch Esch-Uelzecht]]
* [[Synagog Esch-Uelzecht]]
|}

== Bekannt Escher ==
{{Div col|cols=2}}
* [[François Besch]] (* 1963), Fotograf, Journalist a Kënschtler
* [[Jeannot Bewing]] (1931-2005), Sculpteur
* [[François Biltgen]] (* 1958), Politiker, Minister
* [[Raoul Biltgen]] (* 1974), Schauspiller
* [[Taina Bofferding]] (* 1982), Politikerin ([[Lëtzebuerger Sozialistesch Aarbechterpartei|LSAP]])
* [[Paul Breisch]] (* 1974), Museker an Organist
* [[Guillaume Capus]] (1857-1931), Entdeckungsreesenden a Fuerscher
* [[Simone Decker]] (* 1968), Kënschtlerin
* [[René Deltgen]] (1909–1979), Schauspiller
* [[Bim Diederich]] (1922-2012), Vëlossportler
* [[Romain Fehlen]] (* 1956) Radios-Speaker a Journalist
* [[Camillo Felgen]] (1920–2005), Sänger, Radios-Speaker, Televisiouns-Animateur, Schlager-Textschreiwer a Schauspiller
* [[David Fiegen]] (* 1984), Liichtathleet
* [[Tom Flammang]] (* 1978), Vëlossportler
* [[Fernand Franck]] (* 1934), Äerzbëschof
* [[Luc Frieden]] (* 1963), Politiker a Manager
* [[Suzie Godart]] (* 1962), Vëlossportlerin
* [[Émile Hamilius]] (1897-1971), Politiker a Foussballspiller 
* [[Guy Helminger]] (* 1963), Schrëftsteller
* [[Paul Helminger]] (1940-2021), Politiker a Manager
* [[Jhemp Hoscheit]] (* 1951), Schrëftsteller
* [[Jean Kinsch]] (1886-1983), Deputéierten
* [[Joseph Kinsch]], (* 1933), ArcelorMittal-Manager
* [[Léon Kinsch (1870-1954)|Léon Kinsch]], (1870-1954), Escher Buergermeeschter
* [[Nicolas Kinsch]] (1904-1973), Bëschof vu Kisangani
* [[William J. Kroll|William Justin Kroll]] (1889–1973), Fuerscher, Metallurg an Erfinder
* [[Wil Lofy]] (1937-2021), Sculpteur a Moler
* [[Michel Majerus]] (1967–2002), Kënschtler
* [[Robert Mancini (Sculpteur)|Robert Mancini]] (1950-2011), Sculpteur
* [[Claude Michely]] (* 1959), Vëlossportler
* [[Mandy Minella]] (* 1985), Tennisspillerin
* [[Victor Neuens]] (1898-1975), Auteur, Editeur, Lokalpolitiker
* [[Désirée Nosbusch]] (* 1965), Schauspillerin, Televisiounspresentatrice, Filmregisseurin a -produzentin
* [[Jean Origer]] (1877-1942), Geeschtlechen, Deputéierten an Direkter vum ''Luxemburger Wort''
* [[Louis Pilot]] (1940-2016), Foussballspiller a Foussballtrainer
* [[Marco Pütz]] (* 1958), Saxophonist a Komponist
* [[Viviane Reding]] (* 1951), Journalistin a Politikerin
* [[Gast Rollinger]] (1946-2024), Filmregisseur, Lyriker
* [[Marco Serafini]] (* 1956), Regisseur
* [[Victor Thorn]] (1844–1930), Politiker
{{Div col end}}

== Partnerschafte mat auslännesche Stied ==
[[Fichier:Esch-Strooss.jpg|250px|thumb|Esch-Strooss zu Léck]]
{|
| [[Bethnal Green]]|| {{GBR}} || [[Coimbra]] || {{POR}}
|-
| [[Köln]] || {{DEU}} || [[Léck]] || {{BEL}}
|-
| [[Lille]] || {{FRA}} || [[Mödling]] || {{AUT}}
|-
| [[Offenbach am Main]] || {{DEU}} || [[Puteaux]] || {{FRA}}
|-
| [[Rotterdam]] || {{NLD}} || [[Saint-Gilles / Sint-Gillis|Saint-Gilles]] || {{BEL}}
|-
| [[Turin]] || {{ITA}} || [[Velletri]] || {{ITA}}
|-
| [[Zemun]] || {{SRB}} || [[João Monlevade]] || {{BRA}}
|}

== Interkommunal Syndikater ==
* [[SIGI]] - [[SYVICOL]] - [[TICE]] - [[ZARE]]

== Kuriéises ==
[[Fichier:Mémorial Fluchhafen Esch.jpg|thumb|Erënnerungsplack un den Escher Fluchhafen an der Rue de l'Aérodrome]]
=== Fluchhafen ===
Deen éischte Fluchhafen am Land war am Quartier Esch-"Lankelz" bei der haiteger ''rue de l'Aérodrome''. Déi Zäit gouf et ë.&nbsp;a. eng Direktverbindung Esch-[[London]].

{{Méi Info 1|Fluchhafen Esch-Uelzecht}}

[[Fichier:Jeunesse Esch vs. CS Fola Esch (2023).jpg|thumb|Derby Jenuesse-Fola (Abr. 2023).]]
=== Esch-Uelzecht am Sport ===
*Zwou Foussballekippen aus der [[Foussball Nationaldivisioun]] si vun Esch: Den [[CS Fola Esch]], eelste Foussballveräin am Land, an d'[[Jeunesse Esch]].
*[[1962]] an [[1968]] gouf zu Esch d'[[Weltmeeschterschaft am Cyclo-Cross]] gefuer. 
* De [[27. Juni]] 1968 koum déi éischt Etapp vum [[Tour de France 1968|Tour de France]] zu Esch un.
*Den [[3. Juli]] [[2006]] ass déi [[Tour de France 2006/2. Etapp|zweet Etapp vum Tour de France]] do ukomm an deen [[4. Juli|Dag drop]] [[Tour de France 2006/3. Etapp|déi drëtt]] do lassgefuer.

== Literatur ==
* ''Esch-sur-Alzette: Guide historique et architectural.'' [Textes: [[Georges Büchler]], [[Jean Goedert]], [[Antoinette Lorang]], [[Antoinette Reuter]], [[Denis Scuto]]: Photos: Christophe Weber]. Esch-sur-Alzette, Mersch: C2DH, Capybarabooks, 2020. ISBN 978-99959-43-27-1.
* [[Willy Allamano]] a [[Gilbert Bernardini]]: ''Esch-sur-Alzette et ses rues - Esch an der Alzette und seine Straßen'', 2013, 256 S., ISBN 978-2-87964-136-2
* Ville d'Esch-sur-Alzette (éd.): ''100 Joer Esch - 1906-2006'', 2005, Éd. G. Binsfeld, 480 S., ISBN 2-87954-149-2
* [[Ed Maroldt]]: ''Mythos Esch - Fragmente 1950 - 1962'', 2004, Éditions Le Phare, 144 S., ISBN 2-87964-078-4
* Ville d'Esch-sur-Alzette (éd.): ''Esch-sur-Alzette, du village à la ville industrielle. Art et révolution industrielle au pays de la Terre Rouge.'' 13 octobre - 5 novembre 1989, Hôtel de Ville d'Esch-sur-Alzette. Catalogue de l'exposition organisée par la Ville d'Esch-sur-Alzette à l'occasion du 150e anniversaire de l'Indépendance du Grand-Duché de Luxembourg.
* [[Joseph Flies]]: ''Das Andere Esch - An der Alzette - Ein Gang durch seine Geschichte''. Luxembourg 1979.
* [[Norbert Ketter]]: ''esch 1970''. éditions claude diderich, 1970. (E Schwaarz-wäiss-Fotoband).

== Kuckt och ==
{|
|valign="top"|
* [[Berwart-Schlass]]
* [[Stadhaus Esch-Uelzecht]]
* [[Passerell Gaalgebierg Esch-Uelzecht]]
* [[Lëscht vun den nationale Monumenter an der Gemeng Esch-Uelzecht]]
* [[Siderurgie zu Lëtzebuerg]]
* [[Henri Rabinger]]
|
{{Kuckt och Lëschte Lëtzebuerg}}
|}

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Esch-sur-Alzette|Esch-Uelzecht}}

{{Navigatioun Gemengen am Kanton Esch-Uelzecht}}
* [http://www.esch.lu Offiziell Säit vun der Escher Gemeng]
* [http://www.topographie.esch.lu/ Geographesch Kaarte vun Esch]
* [http://www.syvicol.lu/annuaires-des-communes-et-des-syndicats/annuaire-des-communes/fiche/esch-sur-alzette/esch-sur-alzette D'Gemeng Esch-Uelzecht op der Websäit vum Syvicol]
* C2DH: [https://www.c2dh.uni.lu/de/thinkering/decouvrir-guide-historique-et-architectural-esch-sur-alzette Guide historique et architectural d'Esch-sur-Alzette] 50 Videoen zu der Architektur a Geschicht vun Escher Gebaier (2020).
<!-- futtisse Link:  * [http://www.eschalzette.com Räichhalteg Privatsammlung vun Archivbiller an aktuelle Fotoen]
-->
{{Referenzen}}

[[Kategorie:Esch-Uelzecht|*]]
[[Kategorie:Stied zu Lëtzebuerg]]
[[Kategorie:Gemengen zu Lëtzebuerg|Esch-Uelzecht]]
[[Kategorie:Uertschaften zu Lëtzebuerg|Esch-Uelzecht]]
[[Kategorie:Universitéitsstied zu Lëtzebuerg]]
[[Kategorie:Etappestied vum Tour de France]]