Quelltext vun der Säit Europäesche Südobservatoire weisen

D''''Europäesch Organisatioun fir astronomesch Fuerschung an der südlecher Hemispher''' oder a Kuerzform '''Europäesche Südobservatoire''', '''ESO''', ass en europäescht Fuerschungsinstitut, dat Teleskopen a [[Südamerika]] bedreift.
[[Fichier:Paranal platform.jpg|thumb|Very Large Telescope (VLT) vun der ESO.]]

== Entdeckungen ==

D'Observatiounsariichtunge vum ESO hunn der [[Astronomie]] zu villen Entdeckunge verhollef a mat derzou bäigedroen e puer Lëschte mat astronomesche Katalogen opzestellen.

Ënner anerem gouf vun ESO-Observatoiren de [[Gammablëtz]] entdeckt deen am wäitste vun ons ewech ass, souwéi Beweiser fir d'Existenz vun engem [[Schwaarzt Lach|Schwaarze Lach]] am Zentrum vun eiser [[Mëllechstrooss]] fonnt.

Am Joer [[2004]] konnt mat Hëllef vum [[Paranal-Observatoire#Very Large Telescope|Very Large Telescope]] am [[Paranal-Observatoire]] dat éischt Bild vun engem [[extrasolare Planéit]] ([[2M1207 b]]) opgeholl ginn. Zanterhier konnte mam [[Spektrograph]] [[High Accuracy Radial Velocity Planet Searcher|HARPS]] nach weider extrasolar Planéiten entdeckt ginn.

Mat dem [[Paranal-Observatoire#Very Large Telescope|Very Large Telescope]] gouf och déi [[Galaxie]] entdeckt déi am wäitste vun ons ewech ass, d'[[Abell 1835 IR1916]].

==Institutiounen==
* [[Space Telescope European Coordinating Facility]] vun 1984 bis 2010.
== Observatiounsplazen ==

An der [[chile]]enescher [[Atacamawüst]] bestinn ausgezeechent klimatesch Bedingunge fir astronomesch Observatiounen, eng dréchen Atmosphär a wéineg Loftstréimungen. Aus deem Grond hat d'ESO déi Plaz fir hir Ariichtunge gewielt:

* De [[La-Silla-Observatoire]] um 2.400 m héije Bierg La Silla,
* de [[Paranal-Observatoire]] um 2.635 m héijen [[Cerro Paranal]],
* an d'[[Atacama Pathfinder Experiment]] (APEX) an d'[[Atacama Large Millimeter Array]] (ALMA) um Llano de Chajnantor.

D'Zentral vun der ESO mat hirer Verwaltung an Entwécklung ass zu [[Garching bei München]].

== Installéiert Teleskopen an Instrumenter ==
[[Fichier:Lasilla domes.jpg|thumb|upright|Teleskopen op La Silla.]]
Dat am Moment bekanntst Teleskop vun der ESO ass de [[Paranal-Observatoire#Very Large Telescope|Very Large Telescope]] (VLT) am Paranal-Observatoire, Et besteet aus 4 „Unit Telescopes“ mat engem [[Primärspigel|Haaptspigel]]duerchmiesser vun 8,2  m. Véier weider Hëllefsteleskope mat engem Spigelduerchmiesser vun 1,8 m goufe speziell fir [[Interferometrie]] entwéckelt. Si sinn domat e wichtege Bestanddeel vum '''[[VLTI]]''' ('''VLT Interferometer'''), mat deem sech e puer Teleskopen zesummeschalte loossen, fir nach méi genee Observatiounsresultater ze kréien.

Donieft gëtt et am La-Silla-Observatoire nach dräi Teleskope mat Haaptspigelduerchmiesser vun 1 m bis 3,6 m. Do steet zum Beispill och dat Schwäizer Geneva-1.2 m-Teleskop, dat reng fir d'Sich no Exoplanéite gebraucht gëtt.

Op dem iwwer 5.000 m héije Plateau vum Llano de Chajnantor ass zurzäit d'[[Atacama Pathfinder Experiment]] (APEX) installéiert.

== Zukünfteg Teleskopen an Instrumenter ==
[[Fichier:ELT vlt.jpg|thumb|upright|Eng Studie vum 42-m E-ELT. Zum Gréisstevergläich, riets de Schutzmantel vun engem Teleskop VLT]] Momentan gëtt op dem Llano de Chajnantor zesumme mat aneren Organisatiounen aus den [[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] a [[Japan]] de [[Mikrowell]]en-[[Interferometer]] [[Atacama Large Millimeter Array|ALMA]] opgeriicht.

Fir d'Zukunft plangt d'ESO schonn un engem 30 m bis 60 m-[[Spigelteleskop]] mat dem Aarbechtsnumm [[European Extremely Large Telescope]] (E-ELT). Déi aktuell ([[2009]]) favoriséiert Planungsvariant baséiert op engem 42 m-Spigel mat adaptiver Optik, déi géintiwwer den Teleskope vum VLT déi honnertfach Empfindlechkeet bidde soll. D'Decisioun iwwer d'Plaz soll [[2010]] geholl ginn.

== Geschicht ==
D'Organisatioun gouf am Joer [[1962]] gegrënnt<ref>{{Citation |url=http://www.gesetze.ch/sr/0.427.1/0.427.1_000.htm |titel=Übereinkommen zur Gründung einer Europäischen Organisation für Astronomische Forschung in der Südlichen Hemisphäre |bezochtdatum=2010-01-20 |archivedate=2011-09-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110901173630/http://www.gesetze.ch/sr/0.427.1/0.427.1_000.htm }}</ref>, fir europäeschen [[Astronom]]en Observatiounsméiglechkeeten um [[Südleche Stärenhimmel|Südstärenhimmel]] ze verschafen. [[1980]] ass d'ESO vun hirem deemolege Sëtz zu [[Genf]] op [[Garching bei München|Garching]] bei [[München]] geplënnert. Dat haitegt Gebai ass e Geschenk vun der däitscher Bundesrepublik. Wéi den [[CERN]] ass d'ESO als internationaalt Institut net e Sujet vun nationaler Rechtsspriechung, mä huet e quasi-[[diplomat]]esche Status. Zudeem gëtt et Statiounen am [[Chile]], ee grousse Bürokomplex zu [[Santiago de Chile|Santiago]], an zwéi kleng regional Büroen zu [[Antofagasta]] a [[La Serena (Chile)|La Serena]]. Dozou kommen déi uewe beschriwwen [[Astronomeschen Observatoire|Observatoire]]n.

== Memberstaaten ==
D'ESO huet 14 Memberstaaten:

{{BEL}}, {{DEU}}, {{FRA}}, {{NLD}}, {{SWE}}, {{DNK}} (zanter [[1967]]), {{ITA}} (zanter [[1982]]), {{SUI}} (zanter [[1982]]), {{PRT}} (zanter [[2001]]), {{GBR}} (zanter [[2002]]), {{FIN}} (zanter [[1. Juli]] [[2004]]), {{ESP}} (zanter [[2006]]), {{CZE}} (zanter [[1. Januar]] [[2007]]) an {{AUT}} (zanter [[1. Juli]] [[2008]])<ref name=apj429>http://www.astronews.com/news/artikel/2008/07/0807-002.shtml</ref>.

D'Gaaschtnatioun vun den Observatoiren, [[Chile]], ass net Member, déi chileenesch Astronomen hunn awer d'Méiglechkeet och do ze schaffen.
== Generaldirektere vun der ESO ==
* [[Otto Heckmann]] 1962–1969
* [[Adriaan Blaauw]] 1970–1974
* [[Lodewijk Woltjer]] 1975–1987
* [[Harry van der Laan]]| 1988–1992
* [[Riccardo Giacconi]] ([[Nobelpräis]]dréier) 1993–1999
* [[Catherine Cesarsky]] 1999-2007
* [[Tim de Zeeuw]] vun 2007 un

== Kuckt och ==
{{Kuckt och Portal:Astronomie}}
* [[Astronomesch Katalogen]]
* [[Astronomeschen Observatoire|Observatoire]]
* [[European Northern Observatory]]

== Um Spaweck ==
* [http://www.eso.org ESO]
* [http://www.eso.org/santiago ESO Santiago]
* [http://www.eso.org/paranal Paranal – Very Large Telescope]
* [http://www.eso.org/lasilla La Silla Observatory]

== Einzelnachweise ==
<references/>
{{Commonscat|European Southern Observatory Images}}

[[Kategorie:Astronomesch Observatoiren]]
[[Kategorie:Europäesche Südobservatoire| ]]