Quelltext vun der Säit Franséisch Revolutioun weisen

{| cellspacing="8" cellpadding="0" class="hintergrundfarbe1 rahmenfarbe1" style="width: 100%; font-size: 95%; border-bottom-style: solid; margin-bottom: 1em; position:relative;"
| style="width: 25px; vertical-align: middle;" | [[Fichier:Disambig.svg|25px]]
| Dësen Artikel beschäftegt sech mat der Franséischer Revolutioun vu [[1789]]. Fir d'Revolutioun vun 1830, kuckt wgl. [[Trois Glorieuses]]; fir déi vun 1848 kuckt [[Franséisch Revolutioun (1848)]].
|}
[[Fichier:Prise de la Bastille.jpg|thumb|De [[Stuerm op d'Bastille]] de [[14. Juli]] 1789, vum [[Jean-Pierre Houël|Houël]].]]

D''''Franséisch Revolutioun''' beschreift eng Period a [[Frankräich]] vu [[1789]] ([[Stuerm op d'Bastille]]) bis [[1799]] ([[Coup d'État vum 18. an 19. Brumaire]]) an där d'[[Monarchie]] ofgeschaf an eng [[Republik]] installéiert ginn ass. An der franséischer [[Historiographie]] ass d'Revolutioun d'Trennungslinn tëscht [[Neizäit]] (« [[:fr:époque moderne|époque moderne]] ») an [[Zäitgeschicht]] (« [[:fr:époque contemporaine|époque contemporaine]] ») an ass domat eng vun de wichtegsten [[Zäsur]]e vun der [[Europa (Kontinent)|europäescher]] Geschichtsschreiwung.

Fir d'éischt Kéier an der europäescher Geschicht, zanter der [[Antiquitéit]], gouf de Prinzip selwer vun engem monarchistesche Regimm iwwerworf. Bei der [[Englesch Revolutioun|englescher Revolutioun]] ([[Oliver Cromwell|Cromwell]]) war et eleng ëm d'Persoun vum Kinnek gaangen, an net ëm de Regimm u sech. De groussen Impakt vun der Franséischer Revolutioun kënnt och duerch d'[[Koalitiounskricher|Kricher]] déi e groussen Deel vun [[Europa (Kontinent)|Europa]] betraff hunn, der Grënnung vu [[Schwëster-Republiken]]. Duerch d'Revolutioun goufen och vill Iddie vun de ''[[Zäitalter vun de Lumières|Lumières]]'' a ganz Europa verbreet.

D'Franséisch Revolutioun markéiert d'Enn vum ''[[Ancien Régime]]'' an engem Land, wat bis dohi fir seng [[Absolutismus|absolutistesch]] Kinneke berüümt war (virun allem de [[Louis XIV. vu Frankräich|Louis XIV.]]).

Nach haut ass d'Franséisch Revolutioun en Theema wat ënner Historiker ëmstridden ass, net zulescht wéinst de Grausamkeete vun der ''[[Terreur]]'' an dem Wee dee si ageschloen huet.

D'Franséisch Revolutioun huet och zu déiwen Divisiounen tëscht den Unhänger vun de revolutionären Iddien an de Verdeedeger vun der aler Uerdnung gefouert, den [[Antiklerikalismus|Antiklerikalen]] an der [[Réimesch-Kathoulesch Kierch|Kathoulescher Kierch]].

== Frankräich an de 1780er Joren ==
=== Absolut Monarchie ===
[[Fichier:Louis xvi.jpg|thumb|De [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] am Kréinungskleed.]] [[1788]] louch d'Muecht an den Hänn vun der absolutter Monarchie ([[franséisch|fr.]]: ''Monarchie absolue de droit divin''). De Kinnek krut säi Pouvoir vu Gott, wéi d'Kréinungszeremonie zu [[Reims]] gewisen huet an an der Traditioun huet de Kinnek d'Gewunnechkeetsrecht ([[franséisch|fr.]]: ''coutume'') respektéiert, dat heescht d'Fräiheeten an d'Privileegien, déi verschidden Individuen, Stied oder Provënzen haten. D'Base vun dësem politesche System goufen an der zweeter Hallschent vum [[18. Joerhonnert]] kontestéiert an attackéiert.

D'Philosophie vun de ''[[Zäitalter vun de Lumières|Lumières]]'' huet sech an der franséischer Uewerschicht, der [[Bourgeoisie]] an dem liberalen [[Adel]] verbreet. Als Géigesaz zu der franséischer absolutter Monarchie gouf den englesche System vun enger [[Konstitutionell Monarchie|Monarchie]] déi duerch d'[[Parlament]] limitéiert ass, ernimmt. Datt de Sujet vum Kinnek ze follegen huet, stoung géint d'Biergerrechter. D'Philosophe vun de ''Lumières'' hunn d'Iddi verdeedegt, datt déi héchst Muecht an der [[Natioun]] leie géif.

D'privilegiéiert Stänn hu sech och géint d'kinneklech Muecht gestallt. Den Absolutismus hat si hir traditionell Muecht kascht. D'Parlemanter, also d'Geriichter vum ''[[Ancien Régime]]'', haten traditionell d'Recht, bei Gesetzer e Wuert matzeschwätzen. Si hunn hiren ''[[Droit de remontrance]]'' gär benotzt, fir de Kinnek ze kritiséieren. Obscho si natierlech virun allem hir eege Privileegie verdeedegt hunn, goufe si als Verdeedeger vum Vollek ugesinn.

Den [[Adel]], dee seng Muecht mam [[Louis XIV. vu Frankräich|Louis XIV.]] verluer hat, huet dovu gedreemt, nees un den Affären deelzehuelen. Nieft dëser politescher Revendikatioun hate si och eng wirtschaftlech Fuerderung. De franséischen Adel duerft eng grouss Zuel vu wirtschaftleche Beruffer net unhuelen, ouni ze "derogéieren", dat heescht den Adelstitel ze verléieren. An engem Joerhonnert, wou d'Akommes vun de Lännereie stagnéiert huet, an d'Representatiounskäschten ëmmer méi an d'Luucht gaange sinn (Kostummer, Karossen...) hate si ëmmer manner Kafkraaft. Den Adel huet sech ob al Privileegie beruff, virun allem [[Feudalismus|feudal Rechter]] a [[Steieren]], no deenen net méi genee gekuckt ginn ass. Dëst gouf vun der Landbevëlkerung ganz schlecht opgeholl, déi d'[[Feudalismus|feudal Rechter]] ofschafe wollten, fir aus hirer Misär erauszekommen.

Mä an hirer grousser Majoritéit hunn d'Fransouse vu 1789 net un eng gewaltsam Revolutioun geduecht, an haten och net wëlles, d'Monarchie ze stierzen. Allerdéngs gouf sech eng grouss Staatsreform gewënscht, an engem friddleche Klima.

=== De Versuch vu politesche Reformen ===
[[Fichier:Necker, Jacques - Duplessis.jpg|thumb|De [[Jacques Necker]].]]
De [[Louis XV. vu Frankräich|Louis XV.]] an de [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] hunn natierlech d'Diffusioun vun den neien Iddie matkritt, a ware sech bewosst, datt d'Institutioune blockéiert waren. Mä si haten net déi selwecht Autoritéit wéi hire Virgänger [[Louis XIV. vu Frankräich|Louis XIV.]], fir sech duerchzesetzen, an déi néideg Changementer ze maachen.
* D'Justizreform vum [[René Nicolas de Maupeou|Kanzler Maupeou]], déi um Enn vun der Herrschaft vum Louis XV. decidéiert gouf, konnt net duerchgesat ginn. Si gouf vum Louis XVI. falegelooss, dee sech virum Parlament huet misse geschloe ginn.
* D'Steierreform: De Problem vun de Kinneke war ëmmer de Budget. Zanter dem 18. Joerhonnert war d'franséisch Monarchie héich am Defizit. D'Haaptsteier, d'[[Taille (Steier)|Taille]], gouf nëmmen op den Net-Privilegéierten erhuewen. D'Suerg vun de Kinneke war et also, méi Suen iwwer d'Steieren eranzekréien. Nei Steieren, déi fir jiddweree géifen zielen, goufen agefouert: d'« ''Capitation depuis 1701'' », déi beim ganze Vollek erhuewe ginn ass, awer am Meeschten d'Net-Privilegéiert getraff huet, an de « [[Vingtième]] » op all Akommes. Mä och déi nei Steiere konnten net géint den Defizit hëllefen. 1788 huet den [[Jacques Necker|Necker]] de Budget vum Kinnekräich publik gemaach. De Staat huet 503 Millioune Livres erakritt, hat awer 620 Millioune Livres un Ausgaben. D'Vollek war schockéiert ze liesen, datt den Haff 36 Millioune Livres fir Fester a Pensiounen ausginn huet.

D'Monarchie war net kapabel, eng Steierreform duerchzebréngen, well d'Parlamenter sech systematesch dogéint gestallt hunn. Déi sougenannt « ''Journée des tuiles'' vu [[Grenobel]] » (1788) huet däitlech eng Allianz tëscht de Parlamenter an dem Vollek gewisen. D'Protestatioune vun de Famillen, déi duerch d'Wirtschaftskris betraff waren, sinn ëmmer méi heefeg ginn, an d'Garnisoun huet de [[7. Juni]] missen agräifen. Dës gouf vun den Awunner vu Grenobel empfaangen, andeems si d'Zille vun hiren Haiser erofgehäit hunn. No der « ''Journée des tuiles'' » huet sech eng Versammlung vun den dräi Stänn ([[Adel]], [[Klerus]], [[Drëtte Stand]]) zu [[Vizille]] zesummefonnt, an e Steierstreik ausgeruff, bis datt de Kinnek d'[[Generalstänn]] géif aberuffen, fir iwwer d'Steieren ze debattéieren. Faillite an net am Stand nees Uerdnung hierzestellen, huet de [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] am August 1788 noginn, an d'Generalstänn fir den [[1. Mee]] 1789 aberuff.

{{Méi Info 1|Ursaache vun der Franséischer Revolutioun}}

== D'Enn vum ''Ancien Régime'' ==
=== Generalstänn vu 1789 ===
[[Fichier:Le Serment du Jeu de paume.jpg|thumb|De [[Ballhauseed]]: D'Generalstänn erkläre sech als ''Assemblée nationale''.]]
D'Aberuffung vun de [[Generalstänn]] hat beim franséische Vollek zu groussen Hoffnunge gefouert. D'Landbevëlkerung huet op eng Verbesserung vun hire Liewenskonditioune gehofft, andeems d'feudal Rechter geschwächt oder ganz ofgeschaf géife ginn. D'Bourgeoisie, déi d'Iddie vun de ''Lumières'' ugeholl huet, huet op Gläichheet virum Gesetz an dem Etablissement vun enger Monarchie nom englesche Modell gehofft. Si gouf zum Deel vum Adel a vum nidderege Klerus ënnerstëtzt.

D'Perspektiv vun de [[Generalstänn]] huet awer och den Interessekonflikt tëscht dem [[Adel]] an dem [[Drëtte Stand]] nei entfacht. D'Gesellschaft huet sech zanter [[1614]] (lescht [[Generalstänn]]) geännert. De Klerus an den Adel hunn zesumme knapps 2 % vun der Bevëlkerung representéiert.

Nom Modell vu 1614 goufen d'Generalstänn aus der selwechter Zuel fir all Stand zesummegesat. Den Drëtte Stand huet eng duebel Representatioun, déi en an de Versammlungen an der Provënz schonn hat, gefuerdert. Eng zweet [[Notabeleversammlung]], déi den Necker de [[6. Dezember]] 1788 aberuff huet, war dogéint.

E kinneklechen Dekreet vum [[27. November]] 1788 huet festgehalen, datt d'Generalstänn sech aus op d'mannst dausend Deputéierte sollen zesumme setzen, wat eigentlech d'duebel Representatioun garantéiert huet. Ausserdeem konnte [[Protestantismus|Protestanten]] Deputéierte vum Drëtte Stand sinn. Laut dem franséischen Historiker [[François Mignet]], « ''la délégation de la noblesse comprenait deux cent quarante-deux aristocrates et vingt-huit membres du Parlement ; celle du clergé, quarante-huit archevêques ou évêques, trente-cinq abbés ou doyens, et deux cent huit curés; et celle du Tiers-État, deux ecclésiastiques, douze nobles, dix-huit magistrats des villes, deux cent membres de comtés, deux cent douze avocats, seize physiciens, et deux cent seize marchands et paysans.'' »

Gesellschaften hunn ugefaange sech ze forméieren, wéi zum Beispill d'''[[Société des amis de la Constitution]]'' zu [[Versailles]] am [[Abrëll]] 1789.

De [[5. Mee]] 1789 sinn zu [[Versailles]] d'[[Generalstänn]] opgaangen.

Wéi sech d'[[Generalstänn vu 1789|Generalstänn]] de [[5. Mee]] 1789 zu [[Versailles]] am Kader vu ville Festivitéiten zesummefonnt hunn, hu vill Membere vum Drëtte Stand de Fait vun der duebeler Representatioun schonn als eng Revolutioun ugesinn, déi friddlech op en Enn gaange war. Well sech allerdéngs streng un d'Etikett vu 1614 gehale gouf, mat de kinneklechen Insignie vum Klerus a vum Adel, dem Placement vun den dräi Stänn no engem ale Protokoll, huet alles drop higewisen, datt eigentlech nach näischt eriwwer ass.

Wéi de Louis XVI. an de [[Charles Louis François de Paule de Barentin|Barentin]] (Garde des Sceaux) sech un d'Deputéiert de [[6. Mee]] adresséiert hunn, ass dem Drëtte Stand kloer ginn, datt d'kinneklecht Dekreet iwwer d'duebel Representatioun eigentlech eng Farce war. Natierlech hate si méi Representante wéi déi zwéin aner Stänn zesummen, mä gewielt gouf ''no Stand'': déi 578 Representante vum Drëtte Stand hu gemierkt, datt hire Vote geneesou an d'Gewiicht gefall ass, wéi dee vun den zwéin anere Stänn.

Den [[20. Juni]] 1789 gouf mam [[Ballhauseed]] d'[[Assemblée constituante (1789)|Assemblée nationale constituante]] an d'Liewe geruff. Deen Akt war e Symbol fir d'Muecht am Numm vum Vollek z'ergräifen. Mam Enn vun der [[Absolut Monarchie|absolutter Muecht]] vum [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] huet d'Revolutioun hire Laf geholl.

{{Méi Info 1|Generalstänn vu 1789}}

=== De Stuerm op d'Bastille ===

Nom [[Ballhauseed]] huet de Louis XVI. dem Drëtte Stand virgemaach, hie géif op hir Fuerderungen agoen. Mä zanter dem [[26. Juni]] huet hien d'Arméi op [[Paräis]] kommegelooss. Mä d'Stëmmung zu Paräis war net déi allerbescht, an d'Bourgeoisie ass doriwwer enttäuscht. Fir den Ament ass nach näischt vu [[Versailles]] op Paräis komm, an d'Biergertum hat Angscht ëm d'Weiderbestoe vun der Versammlung.

D'Vollek hat Angscht, datt d'Truppen d'Versuergungsweeër géife blockéieren, an datt de Präis vum Brout, deen duerch déi schlecht Rekolt vu 1788 souwisou schonn zimmlech héich war, nach méi an d'Luucht goe géif. Et koum zu Opstänn an der Stad, an eng biergerlech Miliz huet sech zesummefonnt.

An dësem revolutionnäre Kontext stellt de [[Bastille|Stuerm op d'Bastille]] de 14. Juli 1789 eng Attack géint d'arbiträr Muecht vum Kinnek duer. Op der Sich no Waffen hunn d'Paräisser fir d'éischt den [[Invalides|Hôtel des Invalides]] geplëmmt. No engem Kampf vu véier Stonne konnte si d'Bastille anhuelen, an hunn de Gouverneur vum Prisong, de Marquis [[Bernard de Launay]], ëmbruecht. Et goufen nëmmen eng Handvoll Prisonéier befreit, méi waren der net méi am Prisong - déi aner Gefaange ware scho virdrun an en anere Prisong transferéiert ginn. D'Bastille gouf doropshin zerstéiert, sou wéi den [[Ancien Régime]] an der Nuecht vum [[4. August]] 1789 ofgeschaf ginn ass. D'Gebai gouf auserneegeholl an all Stee sollt eng Miniatur vun der Bastille representéieren, déi Steng goufen a ganz [[Frankräich]] verbreet. D'Manifestante sinn duerno zeréck bei den [[Hôtel de Ville (Paräis)|Hôtel de Ville]] gaangen, an hunn de ''[[Prévôt]]'' vun den Händler, de [[Jacques de Flesselles]], als Verréider beschëllegt. Um Wee fir bei e publike Prozess am [[Palais-Royal]] gouf hien ëmbruecht. Säi Kapp gouf zesumme mat deem vum [[Bernard de Launay|Launay]] duerch Paräis gefouert a gewisen.

De [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] huet dem Drock vun de Paräisser noginn an en Dag drop huet hien d'Truppen, déi ronderëm Paräis stoungen, zeréckgeruff. Ausserdeem gouf den [[Jacques Necker|Necker]] nees agestallt, souwéi och aner Ministeren, déi de Kinnek erausgehäit hat.

Dës Evenementer hunn zu enger éischter Emigratiounswell gefouert: de jonke Brudder vum Louis XVI., de [[Charles X. vu Frankräich|Grof vun Artois]], de [[Louis V. Joseph vu Bourbon-Condé|Prënz vu Condé]], den [[Jules de Polignac (1746-1817)|Herzog vu Polignac]] an de [[Louis VI. Henri vu Bourbon-Condé|Herzog vun Enghien]] hu Frankräich verloss an an [[England]], [[Däitschland]] oder [[Holland]] gaangen. Si all hunn domat gerechent, an den nächsten zwéi bis dräi Méint nees zeréckzekommen.

{{Méi Info 1|Stuerm op d'Bastille}}

=== D'Grande Peur an d'Nuecht vum 4. August 1789 ===

[[Fichier:Grandepeur.jpg|thumb|Illustratioun vun der ''[[Grande Peur]]'' (Paräis, Musée Carnavalet).]]
Zanter dem [[20. Juli]] 1789 bis zum [[6. August]] 1789 koum et zu konfuse Rumeuren an de Provënzen, déi « ''[[Grande Peur]]'' » genannt goufen. D'Baueren haten Angscht datt hir Rekolt vu Brigange géife geplëmmt ginn, a hu sech mat Mëschtgafele bewaffent, soubal d'Klacke gelaut hunn. Wa si matkruten, datt keng Gefor do war, hu si sech op de Wee bei d'Schlass vun hirem Här gemaach. Si hunn d'herrschaftlech Titele gefuerdert, déi d'wirtschaftlech a sozial Ofhängegkeet etabléiert haten, an dës Pabeiere verbrannt. Wa sech den Här a seng Leit gewiert hunn, goufe si perséinlech ugegraff a vill Häre sinn dobäi ëm d'Liewe komm, an hir Schlässer goufe geplëmmt oder verbrannt.

An der [[Nuecht vum 4. August 1789]] huet d'Assemblée constituante de Feudalismus zerstéiert, fir dëser Gewalt entgéint ze wierken.

:''L'Assemblée nationale détruit entièrement le régime féodal. Elle décrète que, dans les droits et les devoirs tant féodaux que censuels, ceux qui tiennent à la main-morte réelle ou personnelle, et à la servitude personnelle, et ceux qui les représentent, sont abolis sans indemnité'' [...] (Art. 1 vum ''Décret relatif à l'abolition des privilèges'')

Den [[Adel]] an de [[Klerus]] mussen also hir Rechter oftrieden, entweeder aus Iwwerzeegung, oder aus Resignatioun. Fir dëst Wierk konkreet duerchzeféieren huet d'Assemblée eng speziell Kommissioun an d'Liewe geruff, de ''« Comité des Droits féodaux »'', deem säi Rapport en Dekreet vum [[15. Mäerz]] [[1790]] inspiréiert huet, deen en nuancéierte Regimm etabléiert huet, a versicht huet, op déi verschidden Interessen anzegoen.

Direkt an ouni Schuedensersaz ofgeschaf goufen all d'feudal Rechter, déi géint d'Souveränitéit vum Staat oder dem Natierleche Recht vum Mënsch gaange sinn (si goufe ''« cause injuste »'' genannt), d'Justiz vun de Grondhären, d'[[Leifeegeschaft]], d'[[Banalitéit]]en, d'Privileegie vum Adel (zum Beispill d'Recht op d'[[Juegd]]), d'Adelstitelen, d'[[Dîme]], d'[[Heraldik|Wopen]].

D'Landbevëlkerung hat och erwaart, datt déi Rechter, déi reng feudal waren (Konterpartie fir d'Concessioun vun engem Stéck Land), mat géifen ofgeschaf ginn. Dës Rechter goufen awer bäibehalen, bis ee se selwer opkafe konnt. De Präis war ongeféier zwanzeg mol d'Joresredevance. Dës Suppressioun gouf vun der Landbevëlkerung schlecht opgeholl. An deene Regioune, wou d'Feudalrechter nach zimmlech staark waren (Norden, Osten a [[Paräis]]) koum et zu Opstänn an d'Baueren hu refuséiert ze bezuelen.

D'Deputéiert kruten et mat der Angscht ze dinn, an hunn eng Taktik ugewannt, déi favorabel fir d'Biergertum war. A Wierklechkeet gouf de Feudalismus eréischt ënner der [[Convention montagnarde]] mam ''Gesetz vum [[17. Juli]] [[1793]]'' a senger Totalitéit ofgeschaf.

De [[26. August]] 1789 huet d'[[Assemblée constituante (1789)|Assemblée constituante]] d'[[Deklaratioun vun de Mënschen- a Biergerrechter vu 1789|Deklaratioun vun de Mënschen- a Biergerrechter]] gestëmmt. Si hu sech vun de ''[[Zäitalter vun de Lumières|Lumières]]'' inspiréiere gelooss, an d'absolut Monarchie an d'Stännergesellschaft verdaamt.

{{Méi Info 2|Grande Peur|Nuecht vum 4. August 1789}}
== Eng konstitutionell Monarchie ==
=== Regeneratioun vu Frankräich ===
[[Fichier:France departments 1791 (1).jpg|thumb|D'franséisch Departementer am Joer [[1791]].]]
D'[[Assemblée constituante (1789)|Assemblée constituante]], déi zu engem groussen Deel aus [[Bourgeoisie|Bierger]] bestanen huet, huet e grousse Reformplang an d'Weeër geluecht, an d'Iddie vun de Philosophen an Ekonomisten aus dem 18. Joerhonnert ugeholl.

==== Administrativ Reorganisatioun ====

D'administrativ Ënnerdeelunge vum ''[[Ancien Régime]]'' waren zimmlech komplex. D'[[Généralité|Generalitéiten]], d'[[Gouvernement]]er, d'[[Parlament]]er an d'[[Diözes]]e louchen iwwerenaner, an hate mol net ëmmer déi selwecht Grenzen. D'Deputéierten hu versicht, dëse System ze vereinfachen. D'Gesetz vum [[14. Dezember]] huet d'[[Municipalitéit]]en an d'Liewe geruff. Zanter Januar 1790 huet all franséisch [[Gemeng]] d'Wale vun hire Gewielte selwer organiséiert. Dëst waren déi éischt Wale vun der Revolutioun.

Mam Gesetz vum [[22. Dezember]] 1789 huet d'Assemblée d'[[Franséisch Departementer|Departementer]] an d'Liewe geruff. Dës ware souwuel administrativ wéi och rechtlech, steierlech a reliéis Andeelungen. 83 Departementer goufe sou geschaf, hiren Numm krute si duerch hir [[Geographie]] - Flëss, Bierger, Mier - a si goufen an [[Distrikt]]er, [[Kanton]]er a Gemengen agedeelt. D'Dirigente goufe vum Vollek gewielt. Am Fréijoer 1790 krut eng Kommissioun den Optrag, Frankräich opzedeelen, an op Streidereien tëscht de Stied opzepassen, déi Kandidate fir de ''Chef-lieu'' waren. Déi nei Administratiounen, déi demokratesch gewielt goufen, hunn hir Aarbecht am Summer 1790 opgeholl.

==== Wirtschaftlech Fräiheet ====

Ënner dem ''Ancien Régime'' waren d'wirtschaftlech Aktivitéite strikt vum Staat iwwerwaacht, a Reglementatiounen hunn d'Zuel vu Produzente limitéiert. All dës Blockage fir eng fräi Produktioun, landwirtschaftlech, handwierklech an industriell, goufen ofgeschaf. An engem Klima wou d'Leit mësstrauesch vis-à-vis vu professionelle Regroupementer waren, gouf d'[[Gesetz Le Chapelier]] de [[14. Juni]] [[1791]] gestëmmt. Dëse Gesetzestext, deen an d'Geschicht vun der Aarbechterwelt agaangen ass, huet all [[Beruffskierperschaft]]en a Syndikater verbueden, genee wéi de [[Streik]].

D'Revolutioun, déi Angscht viru grousse Gruppen hat, an déi d'individuell Fräiheeten héichgehalen huet, huet den Aarbechter d'Méiglechkeet geholl, sech zesumme fir hir Rechter zesummenzefannen an z'organiséieren.

==== D'reliéis Fro ====

De [[Katholizismus]] (mat sengem [[Kanon (Kiercherecht)|kanonesche Recht]] a sengem [[Dogma]]) gouf baussent de Staat gesat, dat heescht d'Bezéiungen tëscht Kierch a Staat goufen a Fro gestallt, an d'Kierch gouf laïziséiert, andeems de Prinzip applizéiert gouf, datt nëmmen den nationale Wëlle Gesetzer schafe kann. D'Texter vum [[August]] 1789 hunn d'Privileegien opgeléist, an de Klerus sollt als Kierperschaft vum publike Recht verschwannen. Ausserdeem huet d'[[Deklaratioun vun de Mënschen- a Biergerrechter]] d'Geeschtesfräiheet unerkannt, wat déi dominant Situatioun vum Katholizismus zerstéiert huet.

Materiell gesi gouf beim [[Klerus]] och richteg opgeraumt, fir seng Muecht ze verklengeren: De Besëtz vun der Kierch war grouss (ongeféier 15 % vun de Lännereie vu [[Frankräich]]) an huet eng Méiglechkeet fir de Staat gebueden, deen déif verscholt war: de Besëtz vun der Kierch gouf confisquéiert an zum Verkaf fräiginn. De [[Charles Maurice de Talleyrand-Périgord]], [[Bëschof]] um Enn vum ''[[Ancien Régime]]'' an ''délégué général'' vum Klerus um Haff (eng wichteg Funktioun) huet der Assemblée den ''« transfert à la Nation des biens de l'Église, à charge pour la Nation d'assurer la rémunération des cultes et d'assurer les divers services sociaux pris en charge avant par l'Église »'' virgeschloen. Obschonn Argumenter fir de Klerus developpéiert goufen, bei deene sech virun allem op d'Recht op Besëtztum beruff gouf, huet d'[[Assemblée constituante (1789)|Assemblée nationale]] d'Nationalisatioun vum Besëtz vum Klerus den [[2. November]] 1789 beschloss.

Vum Fréijoer [[1790]] u gouf de Besëtz verkaf. Aus politescher Siicht war d'Operatioun gelongen, d'Bierger hu massive Besëtz vum Klerus kaaft - virun allem Lännereien - an andeems si kaaft hunn, hu si sech un d'Revolutioun gebonnen.
Aus der Siicht vun de publike Finanze war et allerdéngs kee wierklechen Erfolleg, well d'Assemblée de Keefer ganz favorabel Konditioune beim Kaf ugebueden huet. D'Assemblée huet versicht, hirem Akommes viraus ze sinn, an huet sougenannten ''[[Assignat]]s'' erausginn. Dës Emissioun war ganz [[Inflatioun|inflationnistesch]] an den Assignat huet tëscht 1789 a [[1796]] 97 % vu sengem Wäert verluer.

{{Méi Info 3|Assignat|Gesetz Le Chapelier|Zivilkonstitutioun vum Klerus}}
=== De Kinnek an d'Revolutioun ===

[[Fichier:CharlesThevenin-FeteDeLaFederation.JPG|thumb|D'[[Fest vun der Federatioun]] de 14. Juli 1790.]] 
De 14. Juli 1790, ee Joer nom [[Stuerm op d'Bastille]], gouf um [[Champ-de-Mars]] d'[[Fest vun der Federatioun]] gefeiert. De [[Marie-Joseph Motier de La Fayette|Marquis de La Fayette]] war bei de Feierlechkeeten op der Säit vu Kinnek a Kinnigin dobäi. Et war e Moment vun nationaler Unioun: de Kinnek huet säin Eed op déi nei [[Constitutioun vu 1791|Constitutioun]] geleescht, an d'Vollek huet fir hie geklappt. An dësem Moment hätt ee kënne mengen, de [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] hätt sech mat de Verännerunge vun der Revolutioun offonnt. Mä de Géigendeel war de Fall. De Louis XVI. huet jiddwerengem gewénkt, an op eng Geleeënheet gewaart, fir seng Muecht nees zeréckzekréien. Well hien ausserdeem déif [[Réimesch-Kathoulesch Kierch|kathoulesch]] war, stoung hien op der Säit vum [[Poopst]] an de [[refractaire]] Paschtéier.

E [[Flucht op Varennes|Fluchtversuch]] (20. an [[21. Juni]] 1791) huet dem Vollek seng wierklech Positioune gewisen. D'radikal Paräisser Patrioten hunn an dësem Gest e Verrot vum Kinnek gesinn, an hunn de Stuerz vum Kinnek verlaangt. Deputéiert wéi de [[Jean-Sylvain Bailly|Bailly]] an de [[Marie-Joseph Motier de La Fayette|La Fayette]], Frënn vun enger konstitutioneller Monarchie, hunn eng Thees opgestallt, datt de Kinnek net geflücht wier, mä entfouert gouf. De 17. Juli 1791 koum et op en Neits zu Manifestatiounen. De Bailly huet den Uerder ginn, op d'Manifestanten ze schéissen, heibäi sinn haaptsächlech Fraen a Kanner ëm d'Liewe komm. Heiduerch koum et zum Broch tëscht de moderéierte Patrioten an dem Paräisser Vollek, wat sech op Leit wéi [[Georges Jacques Danton|Danton]], [[Maximilien de Robespierre|Robespierre]] a [[Jean-Paul Marat|Marat]] verloosse konnt. Verschiddener, wéi de [[Nicolas de Condorcet|Condorcet]] hu souguer no enger [[Republik]] geruff. De Bailly an de La Fayette, a mat hinnen d'Majoritéit vun den Deputéierten, hunn de [[Jakobiner|Club des Jacobins]] verlooss, an de ''[[Club des Feuillants]]'' gegrënnt. Fir si war d'Revolutioun eriwwer, de Regimm misst elo verstäerkt ginn, an d'konstitutionell Monarchie ënnerstëtzt.

Fir en Deel vun der Bevëlkerung war de Kinnek näischt méi wäert. [[Lëscht vun den Zeitunge vun der Franséischer Revolutioun|Revolutionär Zeitungen]] hu Karikature vum Kinnek als Schwäi verëffentlecht. D'royalistesch Zeitungen hunn zu der oppener Resistenz opgeruff. Ëmmer méi Leit hunn emigréiert. D'Géigner vun der Revolutioun an d'Jakobiner hunn Influenzreseauen am ganze Land opgebaut, fir d'Meenung ze mobiliséieren.

De [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] huet an der Tëschenzäit op d'Zänn gebass, an d'Constitutioun vum September 1791 akzeptéiert. An dëser Constitutioun goufen Iddie vum [[John Locke]] a vum [[Montesquieu]] iwwer d'Trennung vun de Gewalten iwwerholl, wat si strikt duerchgesat hunn. De Kinnek hat nëmmen nach seng [[Exekutive|exekutiv Muecht]], hie war net responsabel virun der Assemblée an dës konnt och näischt géint hie maachen. Hien hat e [[Vetorecht]] fir véier Joer zu all Gesetz, a konnt sech selwer seng Ministeren eraussichen.

{{Méi Info 2|Flucht op Varennes|Constitutioun vu 1791}}
=== De Stuerz vun der Monarchie ===

:'''De Krich'''

[[Fichier:Leopold II.jpg|thumb|300px|De [[Leopold II. (HRR)|Leopold II.]], [[réimesch-däitsche Keeser]].]]
D'Emigranten, déi sech zu engem groussen Deel zu [[Koblenz]] ronderëm de Grof vun Artois opgehalen hunn, hunn Drock op d'europäesch Herrscher gemaach, fir a Frankräich anzegräifen. Fir si zefridden ze stellen, koum et am [[August]] 1791 zu der [[Pillnitzer Deklaratioun]] tëscht [[Preisen]] an dem [[Hellegt Réimescht Räich|Hlg. Réimesche Räich]]. Dës Deklaratioun gouf a Frankräich als Menace opgeholl.
D'[[Assemblée législative (Franséisch Revolutioun)|Assemblée législative]] huet um Enn vum Joer 1791 eng Partie Dekreter gestëmmt, déi d'Situation nach méi verschlëmmert hunn. Den [[9. November]] 1791 huet si verlaangt, datt d'Emigranten zwéi Méint Zäit hätten, nees a Frankräich zeréckzekommen, am anere Fall géif hire Besëtz konfiszéiert ginn. D'auslännesch Prënze goufen opgeruff, d'Emigrante vun hire Lännereien ze verdreiwen. De Kinnek huet dëse leschten Dekreet ënnerschriwwen, well dësen e Krich méiglech gemaach huet.

D'[[Feuillants]] an de Kinnek, déi sech bewosst waren, datt d'Arméi net gutt organiséiert war, hunn op eng séier Victoire gehofft. D'[[Jakobiner]] wollten d'Revolutioun duerch e Krich a ganz Europa verbreeden. De [[Maximilien de Robespierre|Robespierre]] war ee vun de wéinegen, dee géint e militäresche Konflikt war.

Den [[20. Abrëll]] [[1792]] huet Frankräich op d'Propositioun vum Louis XVI. [[Ungarn]] a [[Béimen]] de Krich erkläert, dat heescht eigentlech [[Éisträich]]. D'[[Girondins]] hu vun engem Krich vun de Vëlker géint d'Kinneke geschwat, vun engem Kräizzuch fir d'Fräiheet. [[Preisen]] huet sech e puer Woche méi spéit op d'Säit vun den Éisträicher gestallt. D'franséisch Arméi, déi duerch d'Emigratioun vun adlegen Offizéier zimmlech desorganiséiert war, hat keng Méiglechkeete géint d'Preisen, an d'Grenze ware séier a Gefor. Bei de Patriote gouf vun engem Komplott vum Adel geschwat, zesumme mam Haff an de refractaire Paschtéier. D'Assemblée huet dräi Dekreter gestëmmt, fir d'refractaire Paschtéier ze deportéieren, d'perséinlech Gard vum Kinnek opzeléisen, an e Camp op d'Been ze stellen, fir Paräis ze verdeedegen. De Louis XVI. huet säi Veto bei de Paschtéier a bei der Garde fir Paräis ze beschützen agereecht. Doropshin huet d'Vollek d'[[Tuileries|Tuilerien]] den 20. Juni gestiermt. Mä dës Kéier huet de Kinnek sech net erginn. Hie war averstanen d'[[Phrygesch Mutz]] virun de [[Sans-culottes]] unzedoen, mä huet refuséiert, nozeginn. Den [[11. Juli]] 1792 ass d'Assemblée de kinnekleche Veto ëmgaangen, andeems si d'''patrie en danger'' ausgeruff huet, an all Fräiwëlleger op Paräis geruff huet.

{{Méi Info 1|Koalitiounskricher}}
:'''De Stuerz vun der Monarchie'''

De [[25. Juli]] huet de Chef vun der [[Preisen|preisescher]] Arméi, de [[Karl Wilhelm Ferdinand vu Braunschweig|Grof vu Braunschweig]], wësse gelooss, datt Paräis géif zerstéiert ginn, wann d'Liewe vum Kinnek eng weider Kéier a Gefor wier. Wéi d'[[Manifest vu Braunschweig]] zu Paräis ukomm ass, hunn d'Revolutionär gefuerdert, de Kinnek ofzesetzen, mä d'Assemblée huet refuséiert.
Sou koum et an der Nuecht vum [[9. August|9.]] op den [[10. August]] 1792 zu engem Opstand ënner der Leedung vu [[Jérôme Pétion de Villeneuve|Pétion]] an [[Georges Jacques Danton|Danton]]. Um fréie Moie waren d'Opstänneg bei den Tuilerien ukomm, an hunn dëse geplëmmt. D'Schwäizer Gard gouf op der Plaz ëmbruecht. De Kinnek ass an d'Gebai vun der [[Assemblée législative (Franséisch Revolutioun)|Assemblée législative]] geflücht, mä déi huet sech géint hie gestallt, an hie vu senge Funktiounen entbonnen. D'Constitutioun vu 1791 war näischt méi wäert, a sou huet d'Assemblée decidéiert, eng [[Convention nationale]] ze wielen, fir déi nei Institutioune vum Land ze bestëmmen. Um Owend vum 10. August gouf e [[Conseil exécutif (Franséisch Revolutioun)|Conseil exécutif]] an d'Liewe geruff, an ënner de sechs Membere waren den [[Georges Jacques Danton|Danton]], Justizminister, an de [[Gaspard Monge]], Minister vun der Marin.

D'koaliséiert Truppe si weider Richtung Paräis gezunn, an eng Festung no der anerer ass gefall. An dësem Kontext huet den [[Georges Jacques Danton|Danton]] den [[2. September]] 1792 deklaréiert: 
:« ''De l'audace, encore de l'audace, toujours de l'audace et la Patrie sera sauvée'' ».
D'Vollek, a Panik, huet d'Feinden a Frankräich selwer fir dës Situatioun verantwortlech gemaach. Tëscht dem 2. a [[6. September]] 1792 goufe Paschtéier a Gefaangen an de Prisonge massakréiert. Dat huet e puer Deeg gedauert, bis datt d'administrativ Autoritéite sech getraut hunn, anzegräifen, an d'Deputéiert hunn dës Massakeren eréischt e puer Méint méi spéit verurteelt. Dës [[Septembermassakeren|Septembermassakere]] waren e wichtege Punkt an der Revolutioun, déi eng aner Richtung ageschloen huet.

{{Méi Info 1|Septembermassakeren}}
:'''Convention nationale'''
D'Wale fir d'Konventioun goufe matzen an de [[Septembermassakeren]] ofgehalen. Vun de 7 Millioune Wieler gëtt geschat datt 90 % net deelgeholl hunn. D'Deputéierte goufen also vun enger Minoritéit gewielt. 
[[Fichier:Madame Roland.png|thumb|D'[[Manon Roland|Madame Roland]], déi fir d'Girondins geschwat huet]]
Wéi och scho 1789 gouf an zwéin Tier gewielt, fir d'populär Klasse vun der nationaler Representatioun ewechzehalen. D'Deputéierte koume bal alleguer aus der [[Bourgeoisie]], een Drëttel aus der Justiz. Et koum awer trotzdeem zu zwou verschiddene Fraktiounen. D'Brissotins oder [[Girondins]] hunn dem Paräisser Vollek net getraut. Si goufe vun der räicher Handelsbourgeoisie ënnerstëtzt, an hunn d'individuell Fräiheete vu 1789 héichgehalen. Si wollten net zu aussergewéinleche Moossname gräifen, fir déi jonk Republik z'erhalen. Hir Dirigente ware [[Jacques Pierre Brissot|Brissot]], [[Pierre Victurnien Vergniaud|Vergniaud]], [[Jérôme Pétion de Villeneuve|Pétion]] a [[Jean-Marie Roland de La Platière|Roland]].

D'[[Montagnards]] souzen op de méi héije Bänken, a kruten dohier hiren Numm. Si hu méi op d'Problemer vum Vollek opgepasst. Si ware bereet, sech dem Vollek unzeschléissen, wéi de [[Sans-culottes]] vun der [[Commune vu Paräis (Franséisch Revolutioun)|Commune vu Paräis]], a waren och bereet, zu aussergewéinleche Moossnamen ze gräifen, fir d'Republik ze retten. Zu hire Cheffen hu [[Maximilien de Robespierre|Robespierre]], [[Georges Jacques Danton|Danton]], [[Jean-Paul Marat|Marat]] a [[Louis Antoine de Saint-Just|Saint-Just]].
Am Zentrum suz eng Majoritéit vun Deputéierten, déi ''La plaine'' oder ''Le marais'' genannt goufen, a jeeweils déi zwéin Extremer ënnerstëtzt hunn.

D'franséisch Arméi konnt den [[20. September]] an der [[Schluecht vu Valmy]] d'Preise klappen. D'Preisen an d'Éisträicher hu sech aus Frankräich zeréckgezunn, Affären a [[Polen]] ware méi wichteg. De [[6. November]] 1792 konnt de Generol [[Charles François Dumouriez|Dumouriez]] d'[[Schluecht vu Jemmapes]] gewannen. D'franséisch Truppen hunn d'[[Éisträichesch Nidderlanden]] besat, am Osten huet d'Arméi vum Generol [[Adam Philippe de Custine|Custine]] d'lénkst Ufer vum [[Rhäin]] ageholl. Och d'[[Savoie]] gouf eruewert. Iwwerhall hunn d'Fransousen hiert revolutionärt Ideal verbreed, awer och däitlech gemaach, datt de [[Rhäin]] déi natierlech Grenz am Norden an Oste vu Frankräich wier.

De leschten Akt vun der [[Assemblée législative (Franséisch Revolutioun)|Assemblée législative]] war d'Laizisatioun vum ''état civil''. Den 20. September 1792 huet si decidéiert, datt d'Registere vu Gebuerten an Doudesfäll vun de Gemenge gehale ginn, an net méi vun de Paschtéier.

D'Convention huet decidéiert, d'Monarchie ofzeschafen, an den [[22. September]] 1792 gouf d'Republik ausgeruff. Dëst war den Ufank vun enger neier Ära.

{{Méi Info 1|Convention nationale}}

== D'Republik ==
=== Girondins géint Montagnards ===

[[Fichier:LouisXVIExecutionBig.jpg|thumb|Hiriichtung vum [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]]]]
An hiren éischten Deeg gouf d'Convention vun de [[Girondins]] dominéiert, déi am [[Conseil exécutif (Franséisch Revolutioun)|Conseil exécutif]] souzen. Si hu versicht, de [[Prozess vum Louis XVI. vu Frankräich|Prozess vum Kinnek]] z'evitéieren, aus Angscht dëst géif zu enger neier [[Géigerevolutioun]] féieren, an d'europäesch Monarchie nach méi feindlech maachen. Mä wéi den [[30. November]] 1792 den ''[[Armoire de fer|Eiserne Schaf]]'' ([[franséisch|fr.]]: ''armoire de fer'') fonnt ginn ass, war näischt méi géint e Prozess ze maachen. D'Dokumenter an dësem geheime Koffer sollen de Verrot vum [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] bewisen hunn. De Prozess huet den [[10. Dezember]] ugefaangen. Um Enn gouf de Kinnek fir schëlleg deklaréiert. Hie gouf zum Doud verurteelt, allerdéngs nëmme mat enger knappser Majoritéit (366 géint 334 Stëmmen). De [[Sursis]] an den Opruff un d'Vollek, wat d'Girondins gefrot haten, goufe verworf. De Kinnek [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] gouf den [[21. Januar]] 1793 op der [[place de la Concorde|Place de la Révolution]] [[Guillotine|guillotinéiert]].

Seng [[Hiriichtung vum Louis XVI. vu Frankräich|Hiriichtung]] huet gemëschte Gefiller bei der franséischer Bevëlkerung ervirgeruff. D'europäesch Herrscher hu reagéiert, andeems si am Februar 1793 déi [[Koalitiounskricher|Éischt Koalitioun]] an d'Liewe geruff hunn. D'[[Girondins]] hunn de [[24. Februar]] 1793 eng Levée vun 300.000 Männer beschloss, déi dem Lous no gemaach gouf, wat u Praktiken aus dem ''[[Ancien Régime]]'' erënnert huet. Wéi dës Levée bekannt ginn ass, koum et zu Opstänn am [[Elsass]], an der [[Bretagne]] an am [[Massif central]], déi awer séier nees ënnerdréckt goufen. Mä d'Convention huet e Gesetz gestëmmt, wat besot huet, datt all Rebell bannent 24 Stonnen ouni Prozess géif higeriicht ginn.

Am [[Mäerz]] 1793 hunn d'[[Krich an der Vendée|Opstänn an der Vendée]] ugefaangen. Um Süde vun der [[Loire (Floss)|Loire]] huet d'Levée zu enger Allianz vu Baueren, déi vun der Revolutioun enttäuscht waren, dem refractaire Klerus an dem Adel gefouert. Obschonn d'Departementer eréischt 1789 an d'Liewe geruff gi waren, an den Opstand wäit iwwer d'Grenze vun der [[Vendée]] erausgaangen ass, gouf séier vum "[[Krich an der Vendée]]" ([[Franséisch|fr.]]: ''guerre de Vendée'') geschwat. Dësen Opstand gouf als Argument vun de Montagnards an de [[Sans-culottes]] benotzt, fir ze weisen, datt d'Girondins ze moderéiert wieren, an hunn no aussergewéinleche Moossname geruff. D'[[Girondins]] ware gezwongen, d'Kreatioune vum [[Comité de Salut Public]] a vum [[Revolutiounsgeriicht]] z'akzeptéieren. Enn [[Mee]] an am [[Juni]] 1793 goufen d'Girondins vun de Paräisser Sans-culottes verdriwwen. D'Montagnards hu sech mat den extremisteschste Fraktiounen zesummegedo, fir un d'Muecht ze kommen. An der Provënz goung et genee ëmgedréint. Zu [[Marseille]] an zu [[Lyon]] hunn d'Girdonins d'Buergermeeschteren, déi zu de Montagnards gehéiert hunn, verdriwwen.

{{Méi Info 2|Prozess vum Louis XVI. vu Frankräich|Hiriichtung vum Louis XVI. vu Frankräich}}
=== D'Republik a Gefor ===

Wéi d'[[Montagnards]] un d'Muecht koumen, war d'Republik a grousser Gefor. De [[Krich an der Vendée]] huet sech zu engem royalisteschen Opstand entwéckelt, nodeem d'[[Adel]]eg sech un d'Spëtzt gestallt hunn, an huet sech am Weste verbreed. [[Saumur]] an [[Angers]] goufen am [[Juni]] 1793 ageholl, mä [[Nantes]] huet nach widderstanen. Zu royalistesche Revolte koum et och an der [[Departement Lozère|Lozère]] an am Dall vum [[Rhône]]. D'[[Girondins]], déi virun der Paräisser Repressioun flüchte konnten, hunn an den Departementer zu enger Revolt géint [[Paräis]] opgeruff. Si goufe vun den Autoritéite vun den Departementer, wéi an der [[Normandie]], ënnerstëtzt.
[[Fichier:Jacques-Louis David 002.jpg|thumb|[[Jacques-Louis David]], ''La mort de [[Jean-Paul Marat|Marat]]'' (1793).]]
{{Méi Info 1|Krich an der Vendée}}
Den [[13. Juli]] gouf de [[Jean-Paul Marat]] vun der Federalistin [[Charlotte Corday]] ëmbruecht. Am Südweste sinn d'[[Spuenien|Spuenier]] iwwer d'Grenz komm, d'[[Piemont|Arméi aus dem Piemont]] am Südosten, d'[[Preisen]], d'[[Éisträich]]er an d'[[England|Englänner]] am Norden an am Osten. Ënner dem Drock vun de [[Sans-culottes]] hunn d'Montagnards decidéiert, zu radikale Mëttelen ze gräifen, fir géint dës Gefore firzegoen.

D'Convention huet am [[Juli]] 1793 eng [[Demokratie|demokratesch]] an dezentraliséiert Constitutioun gestëmmt, déi duerch e [[Referendum]] ratifizéiert gouf. D'[[Constitutioun vu 1793|Constitutioun vum Joer I]] huet versicht, eng populär Souveränitéit op d'Been ze stellen, duerch heefeg Wale bei universalem Walrecht, an andeems d'Bierger e Matsproocherecht am legislative Prozess haten. Mä dës Constitutioun gouf ni applizéiert. Den 10. August 1793 huet d'Convention dekretéiert, datt d'Constitutioun eréischt géif a Kraaft trieden, wann a Frankräich Fridde wier. De [[Louis Antoine de Saint-Just|Saint-Just]] huet erkläert:
:"''Dans les circonstances où se trouve la République, la constitution ne peut être établie, on l'immolerait par elle même. Elle deviendrait la garantie des attentats contre la liberté, parce qu'elle manquerait de la volonté nécessaire pour les réprimer.''

D'Haaptorgan vum Gouvernement war de [[Comité de salut public]]. Dëse Comité gouf am Abrëll 1793 gegrënnt a vum Danton bis zu senger Eliminatioun den [[10. Juli]] dominéiert. De "''Grand comité de l'an II''" huet 12 Membere gezielt, déi all Mount vun der Convention nees nei gewielt goufen. Hien hat d'Gesetzesinitiativ, d'exekutiv Muecht an huet d'Fonctionnairen ernimmt. Duerch dëse Comité gouf d'Muecht an enger kritescher Zäit zentraliséiert. De "Grand Comité" gouf vum [[Maximilien de Robespierre|Robespierre]] dominéiert. All Member huet sech ee bestëmmte Beräich erausgesicht, sou zum Beispill de [[Lazare Nicolas Marguerite Carnot|Carnot]] dee sech fir d'Arméi entscheet huet.

D'Membere vum [[Comité de sureté générale]] waren och Membere vun der Convention. Dëse Comité huet sech ëm d'Police gekëmmert, an d'Verdächtegelëscht opgestallt. Duerch eng Kompetenzrivalitéit stoung dëse Comité géint de [[Comité de salut public]]. Fir d'Moossnamen ëmzesetzen, huet d'Convention Membere bei d'Arméien an an d'Departementer geschéckt: d'''Représentants e mission''. Si haten e grousse Pouvoir, fir d'Géigner vun der Revolutioun ze strofen.

D'Convention huet missen op d'Paräisser [[Sans-culottes]] oppassen, zu de Radikalsten hunn de [[Jacques-René Hébert]] gezielt, deen d'Zeitung ''Le Père Duchesne'' gegrënnt huet, souwéi de fréiere Paschtouer [[Jacques Roux]]. De [[4. September|4.]] a [[5. September]] 1793 hu si d'Convention gestiermt, a konnten hir Iddi vun enger revolutionärer Arméi fir géint d'Géigerevolutioun firzegoen, duerchsetzen. Et koum zu der [[Terreur]].

=== Gesetzer fir d'Republik ze retten ===
'''Grouss Moossnamen'''
[[Fichier:Marie Antoinette Execution1.jpg|thumb|Hiriichtung vun der Marie-Antoinette.]]
Duerch d'Gefor fir d'Republik huet d'Convention all Gesetzer gestëmmt, déi de [[Comité de salut public]] hir presentéiert huet. D'Gesetz vum [[23. August]] 1793 zu der ''[[Levée e masse]]'' huet erlaabt, all jonk Männer, déi net bestuet waren, an d'Arméi ze schécken. Déi aner Fransousen hunn um Krichseffort misse mathëllefen, andeems si Militärequipement geliwwert hunn oder d'Mauere vun de Kelleren ofgeschruppt hu fir [[Salpéiter]] ze gewannen, dee wichteg war fir d'Polfer hierzestellen. Déi ganz Wirtschaft vun der Natioun war op de Krich ausgeluecht. Zimmlech séier konnt eng Arméi vun enger Millioun Männer op d'Bee gestallt ginn. Duerch hir Zuel an hire staarke Wëllen ze kämpfen, konnt d'Erfarung vun enger Beruffsarméi ersat ginn.

D'Membere vun der Convention haten d'[[Septembermassakeren]] net vergiess. Fir géint d'Géigner vun der Revolutioun ze gewannen, an en Opstand vum Vollek ze verhënneren, hu si déi legal ''[[Terreur]]'' agefouert. Am September 1793 gouf d'Gesetz vun de Verdächtege gestëmmt, an d'Lëscht war zimmlech laang. Den Adel, d'Emigranten, d'refractaire Paschtéier, d'Federalisten an hir Famille sinn all an dës Kategorie gefall. Si hu missen agespaart ginn, bis nees Fridden am Land war. D'populär Gesellschaften, déi vun de Sans-culottes kontrolléiert goufen, kruten Iwwerwaachungsmuecht a Policegewalt.

Fir d'Onzefriddenheet vun de Stadbevëlkerunge kleng ze halen, déi duerch de Krich Liwwerschwieregkeeten haten, wat zu enger Erhéijung vun de Präisser gefouert huet, huet de ''Comité de Salut Public'' d'wirtschaftlech Terreur op d'Bee gestallt. De [[27. Juli]] huet d'Convention déi Leit mat der Doudesstrof bestrooft, déi Iesswuere stockéiert hunn, amplaz se ze verkafen. Am September huet d'Gesetz vu Maximum d'Präisser um Niveau vun deene vu 1790 blockéiert, déi ëm 30 % erhéicht goufe.

'''Resultater'''

D'Politik vum Comité de salut public konnt d'Republik retten. Zanter September 1793 konnten d'Membere vun der [[Koalitiounskricher|Éischter Koalitioun]] nees hanner d'Grenzen zeréckgedréckt ginn. D'federalistesch Revolt konnt zeréckgeschloe ginn, bis op [[Toulon]], wou d'Royalisten d'Stad anhuele konnten, a si den Englänner ausgeliwwert hunn.

An der [[Vendée]] konnten d'republikanesch Truppe géint d'kathoulesch a royal Arméi an der [[Schluecht vu Cholet]] gewannen. Eng Partie vun der Arméi vun der Vendée ass Richtung Norde gezunn, an der Hoffnung den Hafe vu [[Granville]] am [[Cotentin]] anzehuelen. Dës Expeditioun, déi ënner dem Numm ''[[Virée de Galerne]]'' bekannt ginn ass, war zwar keen Erfolleg, mä huet awer däitlech d'Stäerkt an d'Determinatioun vun de Revoltéierte gewisen. Ländlech Banden hu sech weider am ganze Weste vu Frankräich erëmgedriwwen. Si goufe "''Chouans''" genannt. D'Repressioun géint d'Vendée war terribel. Tëscht September 1793 a Februar 1794 huet de ''Représentant en mission'' [[Jean-Baptiste Carrier]] Dausende vu Leit zu Nantes hiriichte gelooss. Zu Angers goufen eng Ronn 2 000 Fraleit higeriicht. D'"''Colonnes infernales''" vum Generol [[Louis Marie Turreau]] hunn Dierfer néiergebrannt, an d'Bevëlkerung massakréiert, ouni en Ënnerscheed tëscht Zivilisten a Revoltéierten ze maachen.

Moossnam fir d'[[Dechristianisatioun]], spontan oder duerch d'''Représentants en mission'' organiséiert, hu sech an der ganzer Republik verbreed. Am Numm vun der Gläichheet goufe Statuen, Kräizer a Klacken zerstéiert. De [[5. Oktober]] 1793 huet d'Convention de [[Republikanesche Kalenner]] ugeholl. De [[7. November]] huet den Äerzbëschof vu Paräis [[Jean-Baptiste Gobel|Gobel]] ofgedankt. All Paschtéier vun der Convention, ausser dem [[Henri Grégoire|Abbé Grégoire]], hunn hien imitéiert. D'Kierche goufen zougemaach, an d'Sans-culottes hunn e Märtyrerkult ronderëm d'Revolutioun developpéiert. Den 10. November gouf d''Fête de la Raison'' gefeiert, an Notre-Dame zu engem Tempel ëmgebaut. D'Onuerdnung, déi aus dëse Verhalen entstanen ass, huet de Robespierre ofgeschreckt, an hien huet verlaangt, d'Uerdnung nees hierzestellen.

{{Méi Info 1|Terreur}}

=== De Robespierre an d'Grande Terreur ===

[[Fichier:Robespierre.jpg|thumb|De [[Maximilien de Robespierre|Robespierre]].]]
Op d'Initiativ vum [[Maximilien de Robespierre|Robespierre]] gouf en aussergewéinlecht Gouvernement mat engem Dekreet vum [[4. Dezember|14. Frimaire]] Joer II an d'Liewe geruff. Aus der Convention gouf de « ''Centre unique de l'impulsion du Gouvernement'' ». Si hat am Prinzip de ganze Pouvoir. Fir willkürlech Akten an de Provënzen ze verhënneren, gouf de Pouvoir vun de Representante vum Vollek limitéiert. Verschiddener, sou wéi de [[Joseph Fouché|Fouché]], goufe fir hir Aktioune kritiséiert. De Robespierre huet den [[Atheismus]] verdaamt. Hie war géint d'Politik vun der Dechristianisatioun, an huet e Gesetz fir d'Fräiheet vum Kult stëmme gelooss, souwéi e Gesetz wat d'Onstierflechkeet vun der Séil unerkannt huet. Hien huet Representanten an den Norde geschéckt, fir der Onuerdnung déi d'revolutionär Arméi hei verbreet huet, en Enn ze setzen.

Zu Paräis huet de Comité de salut public versicht, den Afloss vun de Sans-culottes an der Convention ze limitéieren. Um Enn vum [[Mäerz]] [[1794]] konnt de lénkse Fligel vun de Montagnards eliminéiert ginn, an d'Haaptcheffe vun den "''[[Enragés]]''" goufen higeriicht: [[Jacques-René Hébert|Hébert]] a [[Jacques Roux]]. Ufank Abrëll gouf och de rietse Fligel vun de Montagnards auserneegeholl, sou och den [[Georges Jacques Danton|Danton]]. D'[[Indulgents]], wéi de Grupp vum Danton genannt gouf, goufen no engem irreguläre Prozess guillotinéiert, wou den Danton d'Recht geholl krut, sech selwer ze verdeedegen. De [[Fabre d'Eglantine]], deen de Revolutiounskalenner geschaf hat, an de [[Camille Desmoulins]], obschonn hien e Frënd vum Robespierre war, goufen och guillotinéiert.

Nodeem d'[[Terreur]] an de Provënzen zeréckgaange war, ass si zu Paräis ëmmer méi staark ginn, virun allem nodeem d'Gesetzer vu Prairial gestëmmt goufen. D'[[Revolutiounsgeriicht]] war als eenzeg Institutioun dofir zoustänneg, politesch Krimineller ze verurteelen. D'Definitioun vum Feind vun der Revolutioun war zimmlech breed: ''"Ceux qui cherchent à anéantir la liberté par la force ou par la ruse".'' Et gouf keng Zeien a keng Affekote méi, an nëmmen zwee Urteeler ware méiglech: Fräiheet oder Doud. Duerch d'Gesetz vum Prairial koum et zu der sougenannter ''Grande Terreur''. An de Wochen duerno goufen zu Paräis iwwer 1.400 Leit guillotinéiert.
[[Fichier:Badische Guillotine.JPG|thumb|200px|Eng [[Guillotine]].]]
1794 huet sech de Krichseffort vum Vollek bezuelt gemaach. Duerch d'Victoire vu [[Schluecht vu Fleurus|Fleurus]] de 26. Juni 1794, konnten d'Fransousen d'[[Belsch]] nees anhuelen. Iesswuere goufen an de besate Regioune requisitionnéiert, an a Frankräich geschéckt.

De Robespierre huet sech, andeems hie géint déi eenzel Faktioune gekämpft huet, a fanatesch Terroriste komme gelooss huet, vill Feinde gemaach. Hie gouf zum Politiker mam gréissen Afloss. Nodeem hien d'"''Fête de l'Être suprême''" den [[10. Juni]] 1794 presidéiert hat, koumen ënner senge Géigner Rumeuren op, hie wéilt déi ganz Muecht u sech rappen. Nodeem hie sech fir eng Zäit aus der Politik zeréckgezunn hat, hu sech Oppositiounsgruppe ronderëm de Comité de sureté général an eelere ''Représentants en mission'' wéi [[Jean-Lambert Tallien|Tallien]] a [[Joseph Fouché|Fouché]] opgebaut.

Wéi de Robespierre sech nees bei der Convention gewisen huet, huet hien den Deputéierte mat enger weiderer Epuratioun gedreet. De Komplott géint hien huet konkreet Formen ugeholl. Den 9. Thermidor [[1794|Joer II]] gouf de Robespierre festgeholl. Eng Aktioun vun der [[Commune vu Paräis (Franséisch Revolutioun)|Commune vu Paräis]] huet hien ouni säin Averständnis befreit, an an den [[Hôtel de Ville (Paräis)|Hôtel de Ville]] bruecht. Mä d'Sans-culottes hu sech de Frënn vum Robespierre net ugeschloss. D'Convention huet de Robespierre zu engem "''Hors la loi''" erkläert, an Truppe geschéckt, fir d'Gebai ze stiermen. Den Dag drop, den [[28. Juli]], goufen de Robespierre a seng Haaptunhänger higeriicht. D'thermidorianesch Deputéierte vun der Convention hunn d'Girondins nees zeréckgeruff, an der Terreur en Enn gesat.

Déi nei Constitutioun vum Joer III gouf den [[17. August|29. Messidor]] gestëmmt, an am September fatifizéiert. Si ass de [[26. September|4. Vendémiaire]] a Kraaft getrueden, an huet en neie Regimm op d'Bee gestallt, den [[Directoire]].

== Den Directoire (1795 - 1799) ==

[[Fichier:Bouchot - Le general Bonaparte au Conseil des Cinq-Cents.jpg|thumb|François Bouchot, ''Le général Bonaparte au Conseil des Cinq-Cents, à Saint Cloud. 10 novembre 1799.'' ([[1840]])]]
Fir de revolutionnäre Kalenner huet den ''[[Directoire]]'' vum [[26. Oktober|4. Brumaire]] Joer IV bis den 18. Brumaire Joer VIII gedauert. Dat war den zweete Versuch, e stabille Regimm op Basis vun enger Konstitution opzebauen. D'Pazifikatioun vum Westen an d'Enn vun der [[Koalitiounskricher|Éischter Koalitioun]] hunn den Etablissement vun enger neier Constitutioun erlaabt. 
Fir d'éischt Kéier a Frankräich war d'[[Legislativ]] an den Hänn vun engem Parlament mam [[Zweekummersystem]]:
* de [[Conseil des Cinq-Cents]] (500 Memberen)
* de [[Conseil des Anciens]] (250 Memberen)
D'exekutiv Muecht louch an den Hänn vun engem Directoire vu fënnef Persounen, déi vum ''Conseil des Anciens'' no enger Lëscht vum ''Conseil des Cinq-Cents'' erausgesicht goufen. D'Ministeren an d'fënnef Direktere waren net responsabel virun der Assemblée, mä si konnten dës och net opléisen. Wéi scho 1791 waren och hei keng Prozedure virgesinn, fir Konflikter ze reegelen.

D'Thermidorianer konnten duerchsetzen, datt zwee Drëttel vun de Gewielten aus der Convention géife kommen. D'Regiounen am Westen, dem Dall vum [[Rhône (Floss)|Rhône]] a vum Oste vum [[Massif Central]] hu royalistesch Deputéierte gewielt. Wärend der ganzer Dauer vum Directoire gouf et eng politesch Instabilitéit. Royalistesch Korrespondenzreseauen hu Propaganda an Informatioun verbreed, mat der Ënnerstëtzung vun de Bridder vum [[Louis XVI. vu Frankräich|Louis XVI.]] an den europäesche Muechten. D'Unhänger fir eng Monarchie konnten d'Wale vu [[1797]] gewannen. D'moderéiert Republikaner hunn am September 1797 e Staatsstreech duerchgefouert, deen zwéi vun de fënnef Direktere verdriwwen huet, an d'Wal vu 1797 als ongëlteg deklaréiert huet. [[1798]] hunn d'Walen d'[[Jakobiner]] begënschtegt. D'Conseilen hu sech doropshin d'Recht geholl, d'Deputéiert an der Hallschent vun de Circonscriptioune selwer erauszesichen. D'Thermidorianer konnten zwar un der Muecht bleiwen, mä keen huet hinne Vertraue geschenkt.

D'wirtschaftlech Situatioun huet d'Fransouse weider vun der Republik ewechgedriwwen. Den Assignat, dee säi ganze Wäert verluer hat, gouf duerch nei Billjeeën ersat, de ''Mandat territorial'', deen awer nëmmen ee Joer gehalen huet. Vu 1797 un huet de Staat d'Steieren a Form vu Sue gefuerdert. Mä duerch d'Finanzkris waren d'Mënze rar. No den Inflatiounsjoren duerch den Assignat koum et a Frankräich zu engem Stuerz vun de Präisser, dee virun allem d'ländlech Welt betraff huet. Well si net kapabel waren, d'Scholde vun der absolutter Monarchie an 8 Joer Revolutioun ze begläichen, hunn d'Assembléeë sech fir d'[[Bankrott|Faillite]] vun den "zwee Drëttel" entscheet. Frankräich huet zwee Drëttel vun der ëffentlecher Schold net bezuelt, mä de leschten Drëttel konsolidéiert andeems d'Schold an de ''Grand livre de la dette'' agedroe gouf. Eng nei Steier op d'Dieren a Fënstere gouf [[1798]] an d'Liewe geruff, d'[[Gendarmerie|Gendaarme]] waren zoustänneg fir d'Steieren anzedreiwen.

An der Tëschenzäit war d'franséisch Arméi an d'Offensiv gaangen. Am Fréijoer 1796 houf eng grouss Offensiv an [[Däitschland]] lancéiert, fir [[Éisträich]] zum Fridden ze zwéngen. D'Italienarméi vum jonke Generol [[Napoleon Bonaparte]] konnt eng Victoire no der anerer fir sech verbuchen, an Éisträich war gezwongen, de [[17. Abrëll]] 1797 den [[Traité vu Campo Formio]] z'ënnerschrwien. Tëscht 1797 a 1799 gouf d'italieenesch Hallefinsel an eng [[Schwësterrepublik]] verwandelt, mat Institutiounen nom franséische Modell. Obschonn d'Victoiren d'Finanze vum Directoire verbessert hunn, sou hu si de Pouvoir dach ëmmer méi vun der Arméi ofhängeg gemaach. De Bonaparte gouf zum Arbitter fir bannepolitesch Streidereien.
D'Expeditioun an [[Egypten]] sollt den [[England|Englänner]] de Wee an [[Indien]] verspären, d'Direkteren hu s'sserdeem als Méiglechkeet bnotzt, de Bonaparte wäit fort ze schécken.

Wéi ëmmer méi Schwësterrepubliken an d'Liewe geruff goufen, kruten d'europäesch Groussmuechten Angscht, virun allem [[Russland]] an [[England]]. Si hunn eng ze grouss Dominatioun vu Frankräich iwwer Europa gefaart. Sou koum et dann och zu der [[Koalitiounskricher|Zweeter Koalitioun]] am Joer [[1798]]. D'englesch, russesch an éisträichesch Offensive konnten awer vun de franséischen Arméien ënner dem [[Guillaume Marie-Anne Brune|Brune]] a [[André Masséna|Masséna]] zeréckgedréckt ginn.

Den Directoire ass mam [[Coup d'État vum 18. an 19. Brumaire]] Joer VIII (9. an [[10. November]] 1799) duerch den [[Napoleon Bonaparte]] op en Enn gaangen, deen deklaréiert huet:
:''« Citoyens, la révolution est fixée aux principes qui l'ont commencée, elle est finie ».''
De ''[[Consulat]]'' gouf an d'Liewe geruff, en autoritäre Regimm dee vun dräi Konsulen dirigéiert gouf, wou awer nëmmen den Éischte Konsul wierklech d'Muecht hat.

Fir verschidden Historiker ass de Consulat déi lescht Phas vun der Franséischer Revolutioun. Fir anerer gëtt de Consulat mam [[Premier Empire]] als eng nei Etapp an der franséischer Geschicht ugesinn.

{{Méi Info 1|Directoire}}
== Literatur zum Theema ==
[[Fichier:French Revolution-1792-8-10 w.jpg|thumb|350px|D'Franséisch Revolutioun]]
'''Allgemeng Informatiounen''':
* François Furet, ''La Révolution française'', Le grand livre du mois, Paräis, 1999.
** I: "De Turgot à Napoléon: 1770-1814" {{small|(ISBN 2-7028-3958-4)}}
** II: "Terminer la Révolution: de Louis XVIII à Jules Ferry, 1814-1880" {{small|(ISBN 2-7028-3959-1)}}
* Albert Mathiez, ''La Révolution française'', A. Colin, Paräis, 1930.
** I: "La chute de la royauté: (1787-1792)"
** II: "La Gironde et la Montagne"
** III: "La terreur"

'''Spezifesch Aspekter''':
* Georges Lefebvre, ''La Révolution aristocratique'', Centre de documentation universitaire, Paräis, 1946.
* Fernand Mitton, ''La presse française sous la Révolution, le Consulat, l'Empire'', G. Le Prat, Paräis, 1945.
* Musée de la Révolution française, ''Aux armes citoyens!: les sabres à emblèmes de la Révolution'', L'Musée, Vizille, 1987.

'''Gesellschaft, Kultur a Relioun''':
* Jean Dumont, ''La Révolution française ou les Prodiges du sacrilège'', Critérion, Limoges, 1984 {{small|(ISBN 2-903702-13-6)}}
* Albert Soboul, ''La civilisation et la Révolution française'', Arthaud, Paräis, 1982 {{small|(ISBN 2-7003-0394-6)}}

'''Biographien''':

* Ralph Korngold, ''Robespierre'', Payot, Paräis, 1981 {{small|(ISBN 2-228-70320-6)}}

'''Dictionnairen''':

* Jean Tulard, ''Histoire et dictionnaire de la Révolution française'', Paräis, 1987.
<br>
{{Méi Info 1|Bibliographie fir d'Franséisch Revolutioun}}

== Um Spaweck ==

{{Commonscat|French Revolution|Franséisch Revolutioun}}
* {{fr}} [http://www.musee-revolution-francaise.fr/ Musée de la Révolution française]
* {{fr}} [http://ihrf.univ-paris1.fr/ Institut d'Histoire de la Révolution française de l'Université de Paris I]
* {{fr}} [http://www.napoleon.org/fr/home.asp Napoleon.org]
* {{fr}} [http://www.royet.org/ Notizen an Archiver]
{{Navigatioun Franséisch Revolutioun}}

{{LinkPortalFrRev}}
{{LinkPortalNeizäit}}

[[Kategorie:Franséisch Revolutioun| ]]