Quelltext vun der Säit Färöer weisen

{{SkizzGeoDK}}
{{Infobox Land
 | Numm = Føroyar {{fo}}<br>Færøerne {{dk}}
 | Fändel = Flag of the Faroe Islands.svg
 | Fändel Bildbreet=
 | Fändel Artikel = Färöesche Fändel
 | Wopen = Coat of arms of the Faroe Islands.svg
 | Wope Breet = 100px
 | Wopen Artikel = Färöescht Wopen
 | National Devise = 
 | Kaart= Faroe Islands in its region.svg
 | Kaart Breet =
 | Offiziell Sprooch = [[Färöesch]]<ref name=government>[http://www.government.fo/the-government/ministries/ministry-of-education-research-and-culture/cultural-affairs/faroese-language/ The Government of the Faroe Islands] op www.government.fo, gekuckt de 14. Oktober 2017</ref> 
 | Haaptstad = [[Tórshavn]]
 | Haaptstad Awunner =
 | Haaptstad Koordinaten = {{coor dms|62|0|42|N|06|43|03|W}}
 | Staatsform = [[Monarchie#Parlamentaresch Monarchie|Parlamentaresch Monarchie]]
 | Landeschef Titel = Kinnek
 | Landeschef = [[Frederik X. vun Dänemark|Frederik X.]]
 | Regierungschef Titel = [[Løgmaður|Premierminister]]
 | Regierungschef = [[Aksel V. Johannesen]]
 | Total Fläch= 1.395,74<ref name=laenderinfo>[https://www.laenderdaten.info/Europa/Faeroeer-Inseln/index.php Laenderdaten.info] gekuckt den 13. Oktober 2017</ref>
 | Fläch Plaz =
 | Waasserfläch = 
 | Bevëlkerung = 49.864 (01.01.2017)<ref name=":0" />
 | Bevëlkerung Plaz =
 | Bevëlkerungsdicht = 36,22<ref name=laenderinfo />
 | Onofhängegkeet = zanter 1948
 | Nationalfeierdag = 29. Juli
 | Nationalhymn = [[Mítt alfagra land]]
 | Wärung = [[Dänesch Kroun]] (DKK)
 | Zäitzon = +1
 | Internet TLD = [[.fo]]
 | Telefonsprefix = +298
 | Notizen =
 | Extra Bild = Map of the Faroe Islands en.svg
 | Extra Bild2 =
}}
D''''Färöer''' – och '''Färöer-Inselen''' ('''Føroyar''' {{fo}}, '''Færøerne''' {{dk}}, d'„Schofsinselen“) ass eng autonom Inselgrupp déi zum Kinnekräich [[Dänemark]] gehéiert. Se läit am [[Atlanteschen Ozean|Nordatlantik]], tëscht de [[Brittesch Inselen|Britteschen Inselen]], [[Norwegen]] an [[Island]]. Déi 18 Insele goufen am [[Mëttelalter]] entdeckt a bewunnt a sinn haut - mat Ausnam vun der klengster, [[Lítla Dímun]] - all permanent bewunnt.

Déi knapps 50.000 Inselbewunner – d'Färöer oder Färinger – gesi sech net als Dänen, mä als eegestännegt Vollek, dat vun de [[Wikinger]] op de Färöer ofstaamt. Si schwätze [[Färöesch]], eng Sprooch, déi aus dem Alwestnordesche staamt an zur [[Islännesch]]er an der [[Norwegesch]]er [[Germanesch Sproochen|Sproochgrupp]] gehéiert.

Nom [[Traité vu Fámjin]] aus dem Joer 2005 sinn d'Färöer, grad wéi d'Grönlänner, eng gläichberechtegt Natioun am Kinnekräich Dänemark. Hir Insele si schonn zanter [[1948]] gréisstendeels [[Autonomie vun de Färöer|autonom]] an hu mam [[Løgting]] eent vun den eelsten [[Parlament]]er vun der Welt. Et schéckt reegelméisseg zwéin Deputéiert an d'dänescht [[Folketing]] an ass och mat zwéin Delegéierten am [[Nordesche Rot]] vertrueden.

Anescht wéi Dänemark gehéieren d'Färöer awer net zur [[Europäesch Unioun|Europäescher Unioun]] an op Grond vum Art. 4 Abs. 1 vum europäeschen Zollkodex<ref>[http://Verordnung&#x20;(EU)&#x20;Nr.&#x20;952/2013&#x20;des&#x20;Europäischen&#x20;Parlaments&#x20;und&#x20;des&#x20;Rates&#x20;vom&#x20;9.&#x20;Oktober&#x20;2013&#x20;zur&#x20;Festlegung&#x20;des&#x20;Zollkodex&#x20;der&#x20;Union Verordnung (EU) Nr. 952/2013 des Europäischen Parlaments und des Rates vom 9. Oktober 2013 zur Festlegung des Zollkodex der Union]</ref> och net zum Zollgebitt vun der Unioun. Dowéinst zielen all d'Verträg iwwert d'EU oder hir Aarbechtsweis op de Färöer net. Well se awer zur [[Paneuropa-Mëttelmier-Zon]]<ref>[https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/calculation-customs-duties/rules-origin/general-aspects-preferential-origin/arrangements-list/paneuromediterranean-cumulation-pem-convention_de Paneuropa-Mittelmeer-Kumulierung und PEM-Übereinkommen] op ec.europa.eu, gekuckt de 14. Oktober 2017</ref> gehéieren, hunn d'EU-Bierger do zimmlech déi selwecht Rechter wéi am [[Europäesche Wirtschaftsraum]]. Zanter dem [[1. November]] [[2006]] sinn d'Färöer an enger Zollunioun mat Island. Schonn zanter [[1985]] schaffen Island, Grönland an d'Färöer am [[Westnordesche Conseil]] zesummen.

Bis an d'[[19. Joerhonnert]] war d'[[Schof]]szuucht déi gréisst [[Ekonomie|ekonomesch]] Aktivitéit an d'färöesch Woll den Haaptexportartikel. Haut dominéieren op de Färöer d'[[Fëscherei]] an déi domat verbonnen Ekonomie. Zanter der Mëtt vun den 1990er Jore gëtt am Mier ëm d'Inselen no [[Äerdueleg|Pëtrol]] gesicht; all Proufbuerunge si bis elo awer feelgeschloen.

== Geographie ==
D'Färöer leien op 62° [[Geographesch Breet|nërdlecher Breet]] a 7° [[Geographesch Längt|westlecher Längt]] am Nordatlantik tëscht [[Schottland]] (mat den [[Hebriden]] am Süden, [[Shetland]] an [[Orkney]] am Südosten), [[Norwegen]] am Osten an [[Island]] am Nordwesten. Weider nërdlech läit déi norwegesch Insel [[Jan Mayen]] am [[Polarmier]].

Den [[Archipel]] mat sengen 18 Inselen, 11 Holmen a 750 Schäre bilt eng Fläch vun 1.395,74&nbsp;km². D'Färöer bilden en Dräieck, dat am Süde spatz ausleeft. Se sinn - vun [[Enniberg]] am Norde bis [[Sumbiarsteinur]] am Süden 118&nbsp;km laang, a vu Mykineshólmur am Weste bis Fugloy am Oste 75&nbsp;km breet. D'Küst déi rësseg ass an dacks vertikal aus dem Mier erop geet, erstreckt sech iwwer 1.289 Kilometer. Déi duerchschnëttlech Héicht läit bei 300 Meter iwwer dem Mier.

Bei klorer Siicht kann ee vum vum héchste Bierg, dem [[Slættaratindur]] (882 m) aus, iwwer all d'Insele kucken. Mam [[Kap Enniberg]] hunn d'Färöer den zweethéchste Kliff vun Europa (754 m), dee vertikal aus dem Mier erauskënnt.

Kee Punkt op de Färöer ass méi wéi fënnef Kilometer vum Mier ewech. Bal all d'Uertschafte vun der Färöer leien a geschützten, natierlechen [[Hafen|Häfen]], a [[Fjord]]en a Buchten. An den Däller an op der Héicht ass et dacks suppeg an duerch d'Land fléisse vill méi oder manner grouss Baachen, déi dacks als Waasserfall oder direkt an d'Mier fléissen.

== Geologie ==
D'Färöer hunn e vulkaneschen Urspronk a sinn am [[Paleogen]] entstanen. Se sinn ongeféier 60 Millioune Joer al (dräimol sou al, wéi Island). Déi eenzeg Thermalquell [[Varmakelda]] erënnert un déi Zäit. D'Insele bestinn aus [[Basalt]], dee sech a charakteristesche Stufe mat haarden [[Tuff]]schichten ofwiesselt. Tëscht der Zäit an där déi ënnescht a mëttelst Basaltschicht entstanen ass, gouf et eng laang Paus, an där sech eng staark Vegetatioun entwéckelt hat. Duerch eng nei vulkanesch Aktivitéit, ass déi Flora awer erëm futti gemaach ginn. Bei [[Hvalba]] gëtt et Steekuel, déi vun de fréiere Bëscher staamt. Bei [[Tvøroyri]] an op [[Mykines]] gëtt et interessant [[Lava|vulkanesch Gestengs]].

Wärend den [[Äiszäit]]en am [[Neogen]] waren d'Färöer ganz vu risege [[Gletscher]]e bedeckt, wat zur haiteger Form vun den Insele mat hire Fjorden, Sunden an Däller gefouert huet.

== Klima ==

{| class="wikitable"
! colspan="15" |Durchschnëttstemperaturen an -nidderschléi zu Tórshavn<ref>[https://web.archive.org/web/20171011094831/http://www.dmi.dk/vejr/til-lands/byvejr/by/vis/FO/2611396/T%C3%B3rshavn,%20F%C3%A6r%C3%B8erne Wiederstatistik] op dmi.dk vum Danish Meteorological Institute (DMI)</ref>
|-
!
!Jan 
!Feb 
!Mäe 
!Abr 
!Mee
!Jun 
!Jul 
!Aug 
!Sep 
!Okt 
!Nov 
!Dez 
!
!
|-
|Max. Temperatur (°C) 
|5,3 
|5,5 
|5,9 
|7,2 
|9,2 
|11,4 
|12,6 
|12,8 
|11,2 
|9,3 
|6,6 
|5,8 
|ø 
|8,6
|-
|Min. Temperatur (°C) 
|1,2 
|1,5 
|1,5 
|2,7 
|4,9 
|7,1 
|8,4 
|8,5 
|7,0 
|5,4 
|2,6 
|1,6 
|ø 
|4,4
|-
|Temperatur (°C) 
|3,4 
|3,6 
|3,8 
|5,0 
|7,0 
|9,1 
|10,3 
|10,5 
|9,1 
|7,4 
|4,6 
|3,7 
|ø 
|6,5
|-
|Nidderschlag (mm) 
|133
|95
|132
|88
|70
|61
|70
|83
|128
|155
|127
|142
|Σ
|1.284
|-
|Sonnestonnen (h/d) 
|0,5 
|1,3 
|2,3 
|3,6 
|4,0 
|4,2 
|3,6 
|3,1 
|2,6 
|1,6 
|0,7 
|0,2 
|ø
|2,3
|-
|Reendeeg (d) 
|22
|17
|21
|16
|12
|12
|13
|13
|18
|22
|21
|22
|Σ
|209
|-
|Waassertemperatur (°C) 
|5,6 
|5,4 
|5,5 
|6,3 
|7,5 
|9,1 
|10,1 
|10,6 
|10,0 
|8,8 
|7,5 
|6,3 
|ø
|7,7
|}
D'Wieder op de Färöer ass maritim, fiicht an aussergewéinlech wiesselhaft. Dat heescht, datt op deem selwechten Dag d'Sonn schéngen a gläich duerno décken Niwwel opzéie kann an datt d'Wieder op verschiddene Plazen um Archipel ganz ënnerschiddlech si kann.

D'Färöer leien zwar beim 62. Breedegrad, mä well d'Klima vum [[Golfstroum]] beaflosst gëtt, sinn d'Temperaturen am Allgemenge relativ mëll. D'Duerchschnëttstemperatur am Summer läit bei 10&nbsp;°C, am Wanter bei knapps 4&nbsp;°C. D'Häfe sinn d'ganzt Joer iwwer äisfräi, an am Wanter bleift de Schnéi deen heiansdo fält, net laang leien.

D'Luucht ass meeschtens kloer an et bléist dacks e frësche Wand, dee meeschtens aus dem Südweste kënnt. Och wann ee sech op Stuerm a Reen astelle muss, sou gëtt et awer nëmme seelen Deeg op deenen et de ganzen Dag reent. Heiansdo blose Wierbelstierm iwwer den Archipel, sou wéi z.&nbsp;B. 1966 den Hurrikan „Faith“, mat enger Wandvitess vun 160&nbsp;km/h.

== Bevëlkerung ==
[[Fichier:Faroese folk dance club from vagar.jpg|thumb|Färöer an hirer Truecht]]
[[Fichier:Kvivik-1900.JPG|thumb|D'Uertschaft [[Kvívík]] ëm 1900]]
[[Fichier:Beinisvord, westcoast of suduroy, faroe islands.JPG|thumb|D'Westküste vun den Insele sinn dacks géi an net zougänglech iwwerdeems d'Land a Richtung Osten hi flaach fält. Déi meescht Färöer wunnen do an de Buchten. Bléck vun der Kliff [[Beinisvørð]] a Richtung Norden.]]
=== Ethnesch Zesummesetzung ===
Am Joer 2006 ware vun de ronn 49.000 Awunner vun de Färöer 98 % ''Reichsbürger'', also Färöer, [[Dänemark|Dänen]] oder [[Grönland|Grönlänner]]. Vum Gebuertsuert hier kann ee follgend Hierkonft vun den Awunner ofleeden: Op de Färöer gebuer sinn 91,7 %, an Dänemark 5,8 % an a Grönland 0,3 %. Zesumme mat e puer agebiergerte Leit stellen déi dräi Gruppen d'Reichsbierger duer.

Déi gréisst Grupp vun Auslänner sinn d'[[Island|Islänner]] mat 0,4 %, duerno kommen d'[[Norwegen|Norweger]] an d'[[Polen]] mat jee 0,2 %. Am Ganze liewen op de Färöer Leit aus 77 Länner.

Fir vun dësen Zuelen op d'färöesch Mammesproochler ze schléissen, ass aus zwéi Grënn net méiglech: éischtens liewe ganz vill färöesch Mammesproochler an Dänemark, vun deenen der eng gutt Partie do gebuer sinn a méi spéit an hirem Liewe mat hiren Elteren oder als Erwuessener op d'Färöer zeréckkommen an zweetens gëtt et al agesiess dänesch Familljen op de Färöer, déi doheem Dänesch schwätzen.

=== Demographesch Entwécklung ===
Déi éischt Awunner vun de Färöer waren iresch Mönchen, déi a klengen [[Klausener|Eremittegruppe]] gelieft hunn. Doduerch datt d'Wikinger sech do néier gelooss hunn, ass eng nenneswäert Populatioun entstanen, déi sech bei ongeféier 4.000 Awunner agependelt huet a bis an d'[[18. Joerhonnert]] ni iwwer 5.000 geklommen ass. Ëm 1349/1350 ass ongeféier d'Hallschent vun der Bevëlkerung un der [[Pescht]] gestuerwen. Eng weider [[Immigratioun]]swell aus [[Skandinavien]] konnt d'Reduzéierung vun der Bevëlkerung awer lues a lues nees ausgläichen. Eréischt mam Opkomme vun der Héichséifëscherei (an domat der Onofhängegkeet vun der schwiereger Landwirtschaft) an dem allgemenge Fortschrëtt am Gesondheetswiese koum e zu engem rasante Bevëlkerungswuesstem op de Färöer. Vum Enn vum 18. Joerhonnert un huet sech d'Bevëlkerung bannent 200 Joer verzéngfacht. Ufanks vun den 1990er Jore koum et zu enger schwéierer Wirtschaftskris an domat zu enger [[Emigratioun]], déi sech awer an de Joren duerno nees mat der [[Immigratioun]] ausgeglach huet. Mat 48.000 Awunner am Joer 2004 war d'Bevëlkerung dunn nees ongeféier um Stand wéi am Ufank vun der Kris uganks vun den 1990er Joer. Am Abrëll 2015 hat d'Bevëlkerung mat 48.795 Awunner en neien Héchststand erreecht, an am August 2015 hu fir d'éischt an der Geschicht vun der Färöer méi wéi 49.000 Leit op den 18 fielsegen Inselen am Nordatlantik gelieft.

D'Färöer sinn eent vun deene Länner vun der Äerd, an deenen et méi männlech wéi weiblech Awunner gëtt. Vun de 49.864 Awunner sinn 51,60 % Männer (25.728),  deenen 48,40 % Fraen (24.136) géintiwwer stinn<ref name=":0">[http://statbank.hagstova.fo/pxweb/en/H2/H2__IB__IB01/fo_aldbygd.px/table/tableViewLayout1/?rxid=b4b51269-5adc-4ed1-91ae-6a8f46493b54 Population by sex, age and village/city] op hagstova.fo, Statistics Faroe Islands, gekuckt de 16. Oktober 2017</ref>.
{| class="wikitable"
|+Bevëlkerung op den 1. Januar<ref name=":0" />
!
! colspan="2" |1987
! colspan="2" |1997
! colspan="2" |2007
! colspan="2" |2017
|-
!Total
!46.240
!
!43.747
!
!48.268
!
!49.864
!
|-
|Männer
|24.187
|52,31%
|22.553
|51,55%
|25.081
|51,96%
|25.728
|51,60%
|-
|Fraen
|22.053
|47,69%
|21.194
|48,45%
|23.187
|48,04%
|24.136
|48,40%
|}
Déi geschate Liewenserwaardung louch 2016 bei 80,4 Joer (77,8 Joer bei de Männer an 83,1 Joer bei de Fraen)<ref>[https://web.archive.org/web/20190506104321/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fo.html The World Factbook] op cia.org, gekuckt de 16. Oktober 2017</ref>.

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Faroe Islands|Färöer}}
{{Referenzen an Notten}}

[[Kategorie:Färöer| ]]
[[Kategorie:Inselen am Atlantik]]