Quelltext vun der Säit Paräis weisen

{{LinkPortalParäis}}
{{Infobox Uertschaft Frankräich
 | Numm = Paräis
 | Wopen = Grandes Armes de Paris.svg
 | Bild = La Tour Eiffel vue de la Tour Saint-Jacques, Paris août 2014 (2).jpg
 | Bildtext = Paräis nuets
 | Bild héich =
 | Bildtext héich =
 | Kaart = 
 | Regioun = [[Île-de-France]]
 | Departement = Paräis
 | Arrondissement = [[Arrondissementer vu Paräis|20 Arrondissementer]]
 | Kanton = 
 | Gemeng = 
 | Insee = 75056
 | Plz = 75001 bis 75020 a 75116
 | Koordinaten = {{coor dms|48|51|00|N|02|20|00|O}}
 | Fläch Gemeng = 105,40 {{km2}}
 | Bevëlkerung Gemeng =
 | Bevëlkerungsdatum G=
 | Fläch = 
 | Bevëlkerung = 2 229 621
 | Bevëlkerungsdatum = [[2013]]
 | Bild ënnen =
 | Bildtext ënnen =
 }}
[[Fichier:Paris city Landsat.png|thumb|Satellittefoto vu Paräis]]
[[Fichier:Ile-de-France jms.jpg|thumb|Regioun Île-de-France mat Paräis]]
'''Paräis''' ([[Franséisch|fr.]] [{{IPA|paˈʀi}}]) ass d'Haaptstad vu [[Frankräich]] a vun der Regioun [[Île-de-France]]. An eeleren, meeschtens [[latäin|laténgeschen]], Texter gëtt Paräis och ''Lutetia'' respektiv ''Lutezia'' genannt. De Floss [[Seine]] deelt d'Stad an en nërdlechen Deel (''rive droite'' - rietst Seineufer) an e südlechen Deel (''rive gauche'' - lénkst Seineufer). Paräis huet am eigentleche Stadgebitt 2.153.600 Awunner, an an der [[Agglomeratioun]] liewen 12.067.000 Mënschen (Stand [[1. Januar]] [[2007]]).
Déi Uertschafte vun der [[Banlieue]], déi baussent dem [[boulevard périphérique|Peripherique]]leien, gi selbstänneg verwalt an zielen doduerch net wierklech zur Stad Paräis mat hiren zwanzeg Arrondissementer am verwaltungsrechtleche Sënn. Paräis ass eng Weltstad an dat grousst [[Politik|politescht]], [[Ekonomie|wirtschaftlecht]] a [[kultur]]ellt Zentrum vum zentralistesch organiséierte Land, an ass och deem seng gréisst Verkéiersachs (ënner anerem mat dräi [[Fluchhafen|Fluchhäfen]] a sechs [[Kappgare]]n). Paräis ass och de Sëtz vun der [[UNESCO]], der [[OECD]] an der [[ICC]].

== Geographie ==
=== Geographesch Lag ===
D'Stad läit am Zentrum vum [[Paräisser Baseng]] ''duerchschnëttlech'' 65 Meter iwwer dem Mieresspigel. D'[[Seine]] leeft op enger Héicht vu 25 Meter iwwer dem Mieresspigel aus der Stad eraus. Ronderëm Paräis leien zwéi grouss [[Stadbësch]]er, déi der Bevëlkerung als Noerhuelungsgebitt déngen.
D'Stadgebitt huet eng Fläch vun 105,4 Quadratkilometer. D'[[Metropolregioun]] huet eng Buedemfläch vu 14.518 Quadratkilometer.
De [[Meridian]] vu Paräis, dee [[1718]] vum [[Jacques Cassini]] festgeluecht an [[1806]] vum franséische Physiker [[Dominique François Jean Arago|Arago]] prezis berechent gouf, huet bis an d'Joer [[1884]] ([[Nullmeridian|International Meridian-Konferenz zu Washington]]) ee vu villen [[Nullmeridian]]en duergestallt. En ass matzen duerch de [[Paräisser Observatoire]] gaangen, a gouf duerch verschidde Saile souwéi duerch déi verschidden [[Dominique François Jean Arago|Arago]]-Medaillone markéiert, déi [[1995]] vum hollännesche Konzeptkënschtler [[Jan Dibbets]] diskreet an de [[Pavé]], op Trottoiren, Häff a verschidde Gebaier (ënner anerem de Louvre) agelooss goufen, als en Hommage un de Physiker a Mënscherechtler. Vun den ursprénglech 135 Plackette sinn der e puer zanter der Verëffentlechung vum [[Dan Brown]] sengem Erfollegsroman ''[[The Da Vinci Code]]'' geklaut ginn.

==== Seine ====
D'[[Seine]] verbënnt Paräis mam Banneland ([[Bourgogne]]) a mam [[Äermelkanal]]. Si war de wichtegste Faktor fir d'Entstehung an d'Entwécklung vun der Stad, déi hiren Ursprong op der gréisster Seineinsel, vun deenen et fréier eng ganz Partie gouf, fonnt huet. D'Seine deelt d'Stad an zou ongläich Hallschenten, déi nërdlech, mam Handel an de Finanzen (''rive droite'') an déi südlech (''rive gauche''), déi mat dem [[Quartier Latin]] als Véirel vun den Intellektuellen ugesi gëtt, an als Wunngéigend staark gefrot ass.

==== Inselen ====
[[Fichier:Île aux Cygnes from the Eiffel Tower, Paris 11 June 2017.jpg|thumb|300px|Île aux Cygnes]]
D<nowiki>'</nowiki>''[[île de la Cité]]'' am Häerz vun der Stad war schonn an der [[Antiquitéit]] bewunnt, an ass domat den eelsten Deel vun der Haaptstad. [[1584]] huet den [[Henri III. vu Frankräich|Henri III.]] dräi suppeg Insele vun der ëstlecher Inselspëtzt matenee verbonnen, a si un déi grouss ugegliddert. Domat ass d'Fläch am Laf vun de Joerhonnerte vun ursprénglech 8 op am Ganze 17 Hektar eropgaangen. Sou konnt eng "kinneklech" Plaz entstoen (''Place Dauphine'') entstoen, an aus dem Verkaf vun den Haiser konnten d'Sue beschaf ginn, fir eng Bréck ze bauen, déi déi zwéi Seine-Ufere matenee verbanne sollt. Dës sougenannten "Nei Bréck" ([[Pont Neuf]]) ass haut déi eelst Bréck vu Paräis, déi nach erhalen ass.
Och d<nowiki>'</nowiki>''[[Île Saint-Louis]]'' ass eng Zesummefügung vun zwou klengen Inselcher, der ''Île aux Vaches'' an der ''Île Notre Dame''. Am Géigesaz zu hirer grousser Schwëster, der ''Cité'', ass si bis zum Ufank vum [[17. Joerhonnert]] onbebaut bliwwen. Am Joer [[1614]] huet de [[Louis XIII. vu Frankräich|Louis XIII.]] dem Entreprener Christophe Marie den Optrag ginn, d'Géigend z'erschléissen. De Marie huet een Aarm vun der Seine zougeschott, ronderëm déi zwou Inselen eng Kaimauer baue gelooss, souwéi Brécken zu de Flossuferen. Zanter ongeféier [[1618]] gouf d'Gelänn mat Haiser fir Handwierker a Kafleit bebaut, zanter [[1638]] och mat luxuriéise Stadpalaise fir déi méi gehuewe Klass. D'Bebauung ass no engem feste Grondplang mat riichte Stroosse gemaach ginn, deen een och haut nach erkenne kann.
(Kuckt och: [https://web.archive.org/web/20051018003339/http://www.univ-tours.fr/ash/polycop/Archives/sanger/icono/urbparis/pages/Louis%20XIII%20-%20ile%20Saint%20Louis_jpg.htm Plang vun der Île Saint-Louis])
Déi fréier ''[[Île des Cygnes (Paräis)|Île des Cygnes]]'' (Schwaneninsel) gouf [[1773]] mam ''[[Champ de Mars]]'', dem Manöverfeld vun der Militärschoul, verbonnen.
Haut dréit net wäit vum [[Eiffeltuerm]] en Damm, deen op der Seine ugeluecht gouf, den Numm [[Île aux Cygnes]] mat der ''Allée des Cygnes'' déi driwwer leeft. Op hir steet eng 11,50 Meter héich [[Fräiheetsstatu (Paräis)|Kopie vun der Fräiheetsstatu]]. Si kuckt no Westen, a Richtung [[Atlantik]], an domat zu hirer "grousser Schwëster" am [[New York City|New Yorker]] Hafen. En opfällegt Bauwierk op der ''Île aux Cygnes'' ass déi 380 Meter laang Bréck ''[[Pont de Bir-Hakeim]]''. Si besteet aus verschiddenen Deeler: enger 114 Meter laanger Bréck iwwer den Haaptaarm vun der Seine, dem Deel op der Insel, enger 90 Meter laanger Bréck iwwer den Niewenaarm vun der Seine souwéi den „Zoufahrtsviaduct“ vum [[Paräisser Metro]].

==== Hiwwelen ====
Déi héchst natierlech Erhiewung bannent de Stadgrenzen ass den Hiwwel [[Montmartre|Butte Montmartre]] mat enger Héicht vun 129 Meter. Op den Hiwwel fiert d'[[Standseelbunn]] [[Funiculaire de Montmartre]]. Um Nordhang gouf e [[Wéngert]] ugeluecht, deen awer zanter datt am [[Parc Georges Brassens]] an am [[Parc de Bercy]] [[Wäirief|Riewe]] wuessen, net méi deen eenzege vu Paräis ass.

=== Geologie ===
De Paräisser Baseng ass eng grouss Schichtstufelandschaft. Schlësselfërmeg leien do d'Schichte vum [[Mesozoikum]] a vum [[Paleogen]] (fréier [[Tertiär|Altertiär]]) anenaner a si vun der [[Erosioun]] zu enger wäitgespaanter Stufelandschaft ausgeschafft ginn, där hir Stufe sech no bausse riichten.
Nëmmen am ëstlechen Deel sinn am Offall vun dëse Stufe géint d<nowiki>'</nowiki>''Saône-Spléck'' [[Tektonik|tektonesch]] Brochlinne méi markant. Dat sinn déi géi Häng vum ''Plateau vu Langres'' an der ''[[Côte-d'Or]]'' (bis 636 Meter), déi och berüümt Wäibaugebidder sinn, well si am Reeschiet vun der [[Leesäit]] méi laang Sonn hunn, an doriwwer eraus och nach d'Virdeeler vun der Südexpositioun hunn.
Eng gewëssen Ongläichfërmegkeet besteet doran, datt d'Schichtefolleg am nordëstlechen Deel méi perfekt ass, wéi am Westen. Déi méi staark Eraushiewung vum Ostfligel huet och allgemeng méi grouss Héichtenënnerscheeder a méi eng markant Formatioun vun de Stufe mat sech bruecht. An de Baseng era reecht als bedeitend Stuf déi vun den [[eozen]]e-Kalleker, an där d'[[Île-de-France]], d'Ballungsgebitt vu Paräis, agebett läit.

=== Stadglidderung ===
[[Fichier:Paris plan jms.png|thumb|400px|Kaart vun den Arrondissementer]]
Paräis gouf am Joer [[1790]] Verwaltungssëtz vum [[Departement Seine]] (75) an ass zanter der Neiglidderung vun der [[Île-de-France]] am Joer [[1968]] gläichzäiteg Stad an Departement. Ofgesi vun der geographescher Glidderung a ''rive droite'', ''rive gauche'' an „Inselen" ass si an ''[[Arrondissementer vu Paräis|arrondissements]]'' an a ''[[Quartier (Paräis)|quartiers]]'' ënnerdeelt.
Déi 20 nummeréiert ''arrondissements'' (ofgekierzt Arrdt.) hunn d'[[Postcode]] 75001 bis 75020 an duerchzéie Paräis spiralfërmeg vu bannen no baussen. D'Spiral fänkt am historesche Stadkär un, der Géigend vum [[Louvre]], [[Palais Royal]] a [[Forum des Halles]], a geet am Oste vun der Stad, dem Arrondissement vum [[Kierfecht Père-Lachaise]] op en Enn. All Arrondissement huet säin eegene Buergermeeschter ''(Maire d'Arrondissement)'', deen am Buergermeeschteramt vu sengem Bezierk ''(Mairie de l'Arrondissement)'' residéiert. All Bezierk ass sengersäits nach a véier ''[[Quartier (Paräis)|quartiers]]'' agedeelt.
D'Arrondissementer vu Paräis sinn:
{{Div col|cols=3}}
* 1. [[1. Arrondissement vu Paräis|Louvre]]
* 2. [[2. Arrondissement vu Paräis|Bourse]]
* 3. [[3. Arrondissement vu Paräis|Temple]]
* 4. [[4. Arrondissement vu Paräis|L'Hôtel de Ville]]
* 5. [[5. Arrondissement vu Paräis|Panthéon]]
* 6. [[6. Arrondissement vu Paräis|Luxembourg]]
* 7. [[7. Arrondissement vu Paräis|Palais Bourbon]]
* 8. [[8. Arrondissement vu Paräis|L'Elysée]]
* 9. [[9. Arrondissement vu Paräis|L'Opéra]]
* 10. [[10. Arrondissement vu Paräis|L'Entrepôt]]
* 11. [[11. Arrondissement vu Paräis|Popincourt]]
* 12. [[12. Arrondissement vu Paräis|Reuilly]]
* 13. [[13. Arrondissement vu Paräis|Gobelins]]
* 14. [[14. Arrondissement vu Paräis|L'Observatoire]]
* 15. [[15. Arrondissement vu Paräis|Vaugirard]]
* 16. [[16. Arrondissement vu Paräis|Passy]]
* 17. [[17. Arrondissement vu Paräis|Batignolles-Monceaux]]
* 18. [[18. Arrondissement vu Paräis|Butte-Montmartre]]
* 19. [[19. Arrondissement vu Paräis|Buttes-Chaumont]]
* 20. [[20. Arrondissement vu Paräis|Ménilmontant]]
{{Div col end}}

=== Klima ===
[[Fichier:Klima paris.png|thumb|300px|left|Klimadiagramm Paräis]]
Paräis läit an der [[Gemässegt Zon|gemässegter Klimazon]]. D'Joresmëtteltemperatur bedréit 10,6 Grad Celsius an et falen am Duerchschnëtt pro Joer 639 Millimeter Néierschlag.
De wäermste Mount ass de Juli mat an der Moyenne 18,0 Grad Celsius, de keelste Mount ass de Januar mat an der Moyenne 3,4 Grad Celsius. De meeschten Néierschlag fält am Juni mat an der Moyenne, am Mannsten Néierschlag fält am Februar an am Abrëll mat an der Moyenne 45 Millimeter.
Zanter [[1873]] ginn zu Paräis reegelméisseg [[Meteorologie|meteorologesch]] Miessunge gemaach. Déi déifst Temperatur gouf den [[10. Dezember]] [[1879]] mat -23,9 Grad Celsius. Den Hëtzterekord gouf mat 40,4 Grad Celsius den [[28. Juli]] [[1947]] im [[Parc Montsouris (Paräis)|Parc Montsouris]] gemooss.

== Geschicht ==
{{Méi Info 1|Geschicht vu Paräis}}
[[Fichier:Plan de Paris Lutece BNF07710744.png|thumb|300px|Lutetia]]
D'Stad huet sech zanter der Mëtt vum [[3. Joerhonnert v. Chr.]] aus der [[Kelten|keltescher]] [[Siidlung]] ''Lutuhezi'' entwéckelt, déi vum [[Stamm]] vun de [[Parisier|Parisii]] bewunnt war, an op der [[Seine]]-[[Insel]] louch, déi haut [[Île de la Cité]] heescht. Deen éischte Bestanddeel vum Numm staamt vun der keltescher Wuerzel ''luta'', also "Supp/Mouer", soudatt de ganze keltesch-réimesche Numm ''Lutetia Parisiorum'', also "flaach Supp vun de Parisier" bedeit. Den Hiwäis op d'Supp goung dunn am Laf vun der Zäit verluer.
No der Eruewerung vun der Siidlung duerch d'[[Réimescht Räich|Réimer]] am Joer [[-52|52 v. Chr.]] hunn d<nowiki>'</nowiki>''Parisii'' hiert Inselfort niddergebrannt an et de Réimer iwwerlooss. Déi hunn d'Stad als ''Lutetia'' erëm opgebaut, se befestegt an och op dat lénkst Seineufer ausgebreet. Do sinn Thermen, e Forum an en [[Amphitheater]] entstanen. D'Stad gouf am réimesche Räich als ''Civitas Parisiorum'' oder ''Parisia'' bekannt, blouf awer am besate [[Gallien]] uganks relativ onbedeitend.
[[Fichier:Schedelsche Weltchronik - Paris.jpg|thumb|300px|left|Paräis 1493]]
Am [[5. Joerhonnert]] ass d'réimesch Herrschaft duerch d'[[Merowenger]] op en Enn gaangen. Am Joer [[508]] war Paräis d'Haaptstad vum Merowengerräich ënner dem [[Clovis I.]] (466-511) ginn. Duerno gouf si ënner engem vu senge Jongen zum fränkeschen [[Deelkinnekräich Paräis]]. Wärend der [[Karolenger]]herrschaft hunn d'[[Normannen]] ëmmer nees d'Stad iwwerfall. D'[[Kapetenger]] hu Paräis nees zur Haaptstad vu Frankräich gemaach. De [[Philippe II. vu Frankräich|Philippe II. Auguste]] (1165-1223) huet d'Stad befestege gelooss. [[1190]] gouf eng Mauer um rietsen Ufer vun der Seine gebaut an am Joer [[1210]] e Wall um lénksen Ufer. Zu där Zäit gouf et um rietse Seineufer vill Händler. Ausserdeem huet de Philippe II. de [[Louvre]] an Optrag ginn.
[[1181]] ass déi éischt iwwerdaachte Machthal opgaangen an [[1301]] ass op der ''Île de la Cité'' e Kinnekspalais gebaut ginn. D'[[Sorbonne]] huet sech am Süde vu Paräis aus enger jett méi klenge Schoulen entwéckelt. De [[Charles V. vu Frankräich|Charles V.]] (1338-1380) huet um lénkse Seineufer d'Mauer zum Schutz vun der Stad virun den [[England|Englänner]] erneiere gelooss. [[1370]] gouf op seng Veruloossung um rietsen Ufer, wou hat d<nowiki>'</nowiki>''Grands boulevards'' verlafen, och eng Mauer gebaut ginn. Wärend dem [[Honnertjärege Krich]] war Paräis vu [[1420]] bis [[1436]] vun den Englänner besat.
[[Fichier:Prise de la Bastille.jpg|thumb|300px|De Stuerm op d'Bastille de 14. Juli 1789]]
Wärend de [[Reliounskricher (Frankräich)|Reliounskricher]] tëscht [[1562]] a [[1598]] ass d'Stad a [[Katholizismus|kathouleschem]] Besëtz bliwwen. An der [[Baartelméis-Massaker|Baartelméisnuecht]] de [[24. August]] [[1572]] goufen zu Paräis Dausende vun [[Hugenott]]en higeriicht. Op Uerder vum [[Louis XIV. vu Frankräich|Louis XIV.]] (1638-1715) goufe Stroossebeliichtungen installéiert, d'Waasserversuergung moderniséiert an d'Spideler ''Invalides'' a ''Salpêtrière'' gebaut. Hien huet d'Stadmauere vu Paräis ofdroe gelooss an an hirer Plaz d<nowiki>'</nowiki>''Grands boulevards'' baue gelooss. D'[[Residenz]] vum Kinnek gouf op [[Versailles]] verluecht. Paräis ass awer de politeschen Zentrum vu Frankräich bliwwen, wat op d'héich Bevëlkerungszuel an d'wirtschaftlech Roll am Land zeréckzeféiere war.
Wéi am Joer [[1789]] d'[[Franséisch Revolutioun]] ausgebrach ass, war et d'Bevëlkerung vu Paräis, déi de Wee zu der Ofschafung vun der [[Monarchie]] an zu der Aféierung vun der éischter franséischer Republik fräigemaach huet. [[1844]] gouf zu Verdeegeungszwecker do wou hat de Boulevard Périphérique verleeft, eng nei Stadbefestegung gebaut mat enger Längt vun 39 Kilometer. Si war mat hire 94 [[Bastioun]]en a 16 [[Fort]]s déi gréisst Befestegungsanlag vun der Welt.
[[Fichier:Grand entrance, Exposition Universal, 1900, Paris, France.jpg|thumb|300px|left|D'Weltausstellung 1900]]
Paräis war an de Joren [[1855]], [[1867]], [[1878]], [[1889]], [[1900]] an [[1937]] d'Veranstaltungsplaz vu sechs [[Weltausstellung]]en, déi d'kulturell a politesch Bedeitung vun der Stad ënnerstrach hunn. Nom Néiergang vum [[Second Empire]] wéi däitsch Truppen [[1871]] op Paräis amarschéiert sinn, koum et zu der [[Commune vu Paräis (Franséisch Revolutioun)|Commune vu Paräis]], déi sech aus Aarbechter, Handwierker a Klengbierger zesummegesat huet, géint déi [[Konservatismus|konservativ]] provisoresch Regierung vun der Republik. Eng Bléizäit huet Paräis tëscht [[1871]] an [[1914]] an der ''[[Belle époque]]'' erlieft. Un der ''Gare de Lyon'', dem ''Pont Alexandre III'' an de Metrosstatiounen ass de Stil vun där Zäit z'erkennen.
[[1921]] hat Paräis mat knapps dräi Milliounen déi héchst Awunnerzuel vu senger Geschicht erreecht. De stättesche Wunnengsbau ass der Nofro net méi nokomm. Wärend dem [[Zweete Weltkrich]] war d'Stad tëscht [[1940]] an [[1945]] vun der däitscher [[Wehrmacht]] besat. [[1968]] koum et zu Studenterevolten a Massestreiken. [[2005]] koum et zu Onroue vu Randaléierer an de Faubourge vun der Haaptstad, déi sech lues a lues op d'ganzt Land ausgebreet hunn. [[2015]] huet den [[Islamesche Staat|IS]] [[Attentater den 13. November 2015 zu Paräis|Attentater]] mat 132 Doudeger verübt. [[2024]] sinn zu Paräis déi [[Olympesch Summerspiller 2024|XXXIII. Olympesch Summerspiller]]

== Bevëlkerung ==
=== Relioun ===
[[Fichier:Cathédrale Notre-Dame de Paris - 12.jpg|thumb|300px|D'Kierch Notre-Dame]]
Ëm déi 80 Prozent vun den Awunner si [[Daf|gedeeft]], ronn 75 Prozent bekenne sech zum [[Kathoulesch Kierch|kathoulesche]] Glawen, déi meescht praktizéieren de [[Laténgesche Ritus]], verschiddener och den [[Armenesche Ritus|armeeneschen]] a ukrainesche Ritus. Den [[Lëscht vun den Äerzbëscheef vu Paräis|Äerzbëschof vu Paräis]] ass fir d'Katholicke vun den ëstleche Riten zoustänneg. Zu Paräis gëtt et an de politesche Grenze vun der Stad 94 kathoulesch Gemengen, des Weidere 15 [[Griichesch-Orthodox Kierch|griichesch-]] a [[Russesch-Orthodox Kierch|russesch-orthodox Kierchen]], siwe [[Synagoge]]n fir déi ronn 220.000 [[Juddentum|Judden]] an zwou [[Moschee]]ë fir déi ronn 50.000 [[Moslem]]en, haaptsächlech [[Sunitt]]en. Nëmme knapps 12 % vun de Chrëschten an ongeféier 15 % vun de Judde praktizéieren hire Glawen.
D'Regioun [[Île-de-France]] ass och en Zentrum vum arabesch-islamesche Liewen an Europa. Am Laf vum [[20. Joerhonnert]] ass d'Zuel vun de Moslems an der Metropolregioun op schätzungsweis eng Millioun (10 % vun den Awunner) geklommen. Besonnesch zanter Ufank vun den [[1960]]er Jore si vill Awanderer aus Nordafrika ([[Algerien]], [[Marokko]] und [[Tunesien]]) an d'Banlieue vu Paräis kopmm. D'Spannungen tëscht de verschiddene Reliounen hunn zanter den [[1980]]er Joren zougeholl.
No de Walerfolleger vum rietsradikale [[Front national (Franséisch Partei)|Front National]] (FN) vum [[Jean-Marie Le Pen]] bei de Kommunalwalen [[1983]] koum et an der Regioun an a wäiten Deeler vum Land zu enger Well vu rassistescher Gewalt géint Moslems aus Nordafrika. Besonnesch nodeem den [[Noostkonflikt]] no den Uschléi vum [[11. September]] [[2001]] zu [[New York City|New York]] nees opgeflamt ass, koum et zu weidere [[Rassismus|rassisteschen]] an [[Antisemitismus|antisemittesche]] Strofdoten.
Dës Fakte sollen awer op kee Fall iwwerdriwwe ginn. Den Alldag vun de Paräisser ass vun engem Multikulturalismus charakteriséiert, deen zu enger bemierkenswäerter Spezifizitéit vun der Stad ginn ass.

=== Awunnerentwécklung ===
De bestännege Réckgank vun der Bevëlkerung an der [[Antiquitéit]] an am [[Mëttelalter]] ass op déi vill Kricher, [[Epidemie]]n an Hongersnéit zeréckzeféieren. Sou si souguer nach am Joer [[1832]] bei enger [[Cholera]]epidemie ronn 20.000 Mënsche gestuerwen. Eréischt d'Inudstrialiséierung am [[19. Joerhonnert]] huet zu engem staarke Wuesstem vun der Bevëlkerung gefouert. [[1846]] hunn zu Paräis ronn eng Millioun Leit gewunnt, bis [[1876]] hat sech dës Zuel op 2 Millioune verduebelt. [[1921]] hat d'Awunnerzuel vu Paräis mat knapps 3 Milliounen Awunner hiren historeschen Héichpunkt erreecht. 2009 liewen eppes méi wéi zwou Millioune Leit an der Haaptstad selwer. Zanter [[1954]] huet eng 3/4 Millioun Awunner Paräis nees verlooss.
Verschiddener sinn an d'Provënz geplënnert, mä d'Majoritéit an d'[[Banlieue]]. Sou huet sech d'Bevëlkerungszuel vun der [[Metropolregioun]], zu där nieft Paräis och d'Regioun [[Île-de-France]] gehéiert, vu 5,85 Milliounen am Joer [[1946]] op 11,6 Milliounen am Joer 2005 verduebelt. Den Haaptgrond fir d'Ofwanderung waren d'Präisser vun de Wunnengen, déi ëmmer méi an d'Luucht gaange sinn. Mä och d'[[Dezentraliséierung]] vu verschidden Industriebrachen an de Bau vu ville Bürosgebaier hunn eng wichteg Roll fir de Bevëlkerungsverloscht vun der Haaptstad gespillt.
Am Verlaf vum [[20. Joerhonnert]] huet sech Paräis zu enger [[Multikulti|multikultureller]], kosmopolitescher Stad entwéckelt. Den Haaptdeel vun den [[Immigrant]]e kënnt aus Algerien, Portugal a Spuenien. Am Ganze liewen eng 40 verschidden Nationalitéiten zu Paräis (vun Nordafrika iwwer Südamerika bis [[Indochina]]).

Déi follgend Iwwersiicht weist d'Awunnerzuele nom jeeweilege Gebittsstand. Bis [[1784]] handelt et sech ëm Schätzunge vun den Historiker [[Jacques Dupâquier]] an [[Alfred Fierro]], vun [[1790]] bis [[1999]] ëm Resultater vun der Vollekszielung a fir 2005 ëm eng Berechnung.

{{update}}
{| 
| valign="top" |
{| {{prettytable}}
! style="background:#efefef;" | &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Joer &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;
! style="background:#efefef;" | Awunner
|-
| 150 || align="right" | 80.000
|-
| 363 || align="right" | 20.000
|-
| 510 || align="right" | 30.000
|-
| 1000 || align="right" | 20.000
|-
| 1180 || align="right" | 110.000
|-
| 1250 || align="right" | 215.000
|-
| 1365 || align="right" | 275.000
|- 	
| 1500 || align="right" | 200.000
|-
| 1589 || align="right" | 300.000
|- 	
| 1637 || align="right" | 415.000
|- 	
| 1675 || align="right" | 500.000
|- 	
| 1700 || align="right" | 600.000 
|-	
| 1784 || align="right" | 660.000
|- 	
| 1790 || align="right" | 524.186 
|-	
| 1796 || align="right" | 556.304 
|-	
| 1801 || align="right" | 546.856 
|-	
|}
| valign="top" |
{| {{prettytable}}
! style="background:#efefef;" | &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Joer &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;
! style="background:#efefef;" | Awunner
|-
| 1807 || align="right" | 580.609
|- 	
| 1817 || align="right" | 713.966 
|-	
| 1831 || align="right" | 785.862 
|-	
| 1836 || align="right" | 909.126 
|-	
| 1841 || align="right" | 935.261
|- 
| 1846 || align="right" | 1.053.297
|- 	
| 1851 || align="right" | 1.053.262 
|-	
| 1856 || align="right" | 1.174.346 
|-	
| 1861 || align="right" | 1.696.141
|- 	
| 1866 || align="right" | 1.825.274 
|- 	
| 1872 || align="right" | 1.851.752
|-
| 1876 || align="right" | 1.988.813
|- 
| 1881 || align="right" | 2.239.928 
|-	
| 1886 || align="right" | 2.260.945
|- 	
| 1891 || align="right" | 2.447.957
|- 	
| 1896 || align="right" | 2.536.834 
|-	
|}
| valign="top" |
{| {{prettytable}}
! style="background:#efefef;" | Joer
! style="background:#efefef;" | Awunner
|-
| 24. Mäerz 1901 || align="right" | 2.714.068 
|-	
| 4. Mäerz 1906 || align="right" | 2.763.393 
|-	
| 5. Mäerz 1911 || align="right" | 2.888.110 
|-	
| 6. Mäerz 1921 || align="right" | 2.906.472 
|-	
| 7. Mäerz 1926 || align="right" | 2.871.429
|- 	
| 8. Mäerz 1931 || align="right" | 2.891.020 
|-	
| 8. Mäerz 1936 || align="right" | 2.829.746 
|-	
| 10. Mäerz 1946 || align="right" | 2.725.374 
|-	
| 10. Mee 1954 || align="right" | 2.850.189
|- 	
| 7. Mäerz 1962 || align="right" | 2.753.014
|- 	
| 1. Mäerz 1968 || align="right" | 2.590.771 
|-	
| 20. Februar 1975 || align="right" | 2.317.227 
|-	
| 4. Mäerz 1982 || align="right" | 2.188.918 
|-	
| 5. Mäerz 1990 || align="right" | 2.152.423
|- 	
| 8. Mäerz 1999 || align="right" | 2.125.246
|- 
| 1. Januar 2005 || align="right" | 2.138.551	
|}
|}

=== Entwécklung vun der Wunnsituatioun ===
Ufank vun den [[1960]]er Jore gouf zu Paräis mat enger groussugeluechter Stadsanéierung an Entwécklung vum Stadbau ugefaangen. Am ëstlechen a südëstlechen Deel vun der Haaptstad goufe ganz Véirel renovéiert. An der Ëmgéigend vun de moderniséierten an neie Garë wéi d'[[Gare de Lyon]] an d'[[Gare Montparnasse]] sinn nei Staddeeler an Déngschtleeschtungszentren entstanen.

Duerch dës Agrëffer goufen awer och vill historesch Gebaier zerstéiert, wat zu Protester vu villen Awunner gefouert huet. D'[[Urbanismus|urbanistesch]] Entwécklung huet zu Véirel a Betonbauweis gefouert, an Héichhaiser aus [[Glas]] a [[Stol]], wouduerch Paräis deenen anere Grousstied ëmmer méi geglach huet. D'Wunnengen am Zentrum sinn ëmmer méi deier ginn, an déi méi arm Awunner sinn an d'[[Banlieue]] geplënnert, wärend déi méi räich sech an der Stad selwer néiergelooss hunn. Och vill Awanderer déi virun allem aus Nord- a Schwaarzafrika komm sinn, hu sech an de leschte Joerzéngten an de Bëtongssiidlungen um Bord vun der Stad néiergelooss.

A Frankräich gouf iwwer Joerzéngten d'Awanderung vu Millioune vu Mënschen aus dem aussereuropäesche Raum gefërdert, ouni d'Folgen z'analyséieren an ze verschaffen. Et kënnt ëmmer nees zu Gewaltausbréch an der Paräisser Banlieue, wat fir d'Experten en Zeeche fir d'Roserei vu ville Jugendlecher iwwer de relativen Aarmut, de [[Rassismus]], d'Perspektivlosegkeet an d'Massenaarbechtslosegkeet ass, déi besonnesch d'[[Migrant]]en an den [[Trabantestad|Trabantestied]] betrëfft.

== Politik ==
=== Stadregierung ===
[[Fichier:Hôtel Ville - Paris IV (FR75) - 2021-06-08 - 2.jpg|thumb|350px|Den Hôtel de Ville vu Paräis]]
{{update}}
Zanter dem [[18. Mäerz]] [[2001]] ass de [[Bertrand Delanoë]] vun der [[Parti socialiste français|Sozialistescher Partei]] Buergermeeschter vu Paräis. Den Delanoë war den éischte lénksgeriichte Politiker, deen an de bis dohin immens konservativen ''Hôtel de Ville'' an der Stad erageplënnert ass. Hie konnt am Staatsrot (163 Memberen) all 92 Stëmme vu senger rout-grénger Lëscht fir sech gewannen. Deen eenzege Géigekandidat war den ale Buergermeeschter [[Jean Tiberi]], deen nëmmen 12 Stëmme krut. Paräis gouf bisewell traditionell vun der gaullistescher [[Rassemblement pour la République|RPR]]-Partei beherrscht; de konservative Staatspresident [[Jacques Chirac]] war vun [[1977]] bis [[1995]] selwer Buergermeeschter vun der Haaptstad. Déi riets Parteie waren awer zerstridden an d'Kommunalwalen eragaangen, an hu sou hir Chance op eng Victoire verklengert.

Den éischte Buergermeeschter vun der Haaptstad, de [[Jean-Sylvain Bailly]], gouf de [[15. Juli]] [[1789]] vun der Paräisser Selbstverwaltung agesat. Well d'Commune un der diktatorescher Schreckensherrschaft (''[[Terreur]]'') bedeelegt war, gouf si [[1794]] vun 12 getrennten an dezentraliséierte Gemengeverwaltungen ersat. De Staat huet d'Kontroll iwwer d'Stad iwwerhol, an huet d'Amt vum Prefekt vun der Seine (''Préfet de la Seine'') geschaf. Wärend der [[Februarrevolutioun 1848|Biergerlecher Revolutioun]] vun [[1848]] an der [[Commune vu Paräis (Franséisch Revolutioun)|Commune vu Paräis]] vun [[1870]]/[[1871]] huet fir e puer Méint e Buergermeeschter d'Soen iwwer d'Stad gehat.

Den [[20. Mäerz]] [[1977]] gouf de Jacques Chirac den éischte fräi gewielte Buergermeeschter vu Paräis. D'Haaptstad, déi bis elo ënner engem Prefekt stoung, dee vun der Regierung ernannt gi war, krut de selwechte Status wéi all aner Gemengen a Frankräich. Eng Ausnam ass awer d'[[Police]], déi weiderhin dem Policeprefekt ënnersteet. E Gesetz vun [[1982]] huet d'Rotsversammlunge vun den ''Arrondissements'' etabléiert, déi haaptsächlech berotschloe sollen, a begrenzt Befugnisser hunn. De Gemengerot (''Conseil de Paris'') an de Buergermeeschter (''Maire de Paris'') gi fir jeeweils sechs Joer gewielt. Déi nächst Gemengewale si fir [[2007]] festgesat.

Buergermeeschter vu Paräis waren: [[Jean-Sylvain Bailly]] (15. Juli 1789-18. November 1791), [[Jérôme Pétion]] (18. November 1791-15. Oktober 1792), [[Philibert Borie]] (7. Juli 1792-13. Juli 1792), [[René Boucher]] (15. Oktober 1792-2. Dezember 1792), [[Nicolas Chambon]] (8. Dezember 1792-2. Februar 1793), [[Jean-Nicolas Pache]] (14. Februar 1793-10. Mee 1794), [[Jean-Baptiste Fleuriot-Lescot]] (10. Mee 1794-17. Juli 1794), [[Louis-Antoine Garnier-Pages]] (24. Februar 1848-5. Mäerz 1848), [[Armand Marrast]] (9. Mäerz 1848-19. Juli 1848), [[Étienne Arago]] (4. September 1870-15. November 1870), [[Jules Ferry]] (15. November 1870-5. Juni 1871), [[Jacques Chirac]] (20. Mäerz 1977-16. Mee 1995), [[Jean Tiberi]] (22. Mee 1995-24. Mäerz 2001), [[Bertrand Delanoë]] (25. Mäerz 2001-5. Abrëll 2014) an [[Anne Hidalgo]] (5. Abrêll 2014-haut).

=== Partnerschafte mat anere Stied ===
Paräis huet Partnerschafte mat follgende Stied. A Klameren d'Joer vum Etablissement vun der Partnerschaft.
{| style="background: #F5F5F5; padding:0em 1em 0em 1em;"
| style="vertical-align:top" |
| width = "300" |
* [[Fichier:Flag of Italy.svg|20px]] [[Roum]], [[Italien]] (1956)
* [[Fichier:Flag of Japan.svg|20px]] [[Kyoto]], [[Japan]] (1958)
* [[Fichier:Flag of Japan.svg|20px]] [[Tokio]], [[Japan]] (1982)
* [[Fichier:Flag of Egypt.svg|20px]] [[Kairo]], [[Egypten]] (1985)
* [[Fichier:Flag of Jordan.svg|20px]] [[Amman]], [[Jordanien]] (1987)
* [[Fichier:Flag of Germany.svg|20px]] [[Berlin]], [[Däitschland]] (1987)
* [[Fichier:Flag of Yemen.svg|20px]] [[Sanaa]], [[Jemen]] (1987)
* [[Fichier:Flag of South Korea.svg|20px]] [[Seoul]], [[Südkorea]] (1991)
* [[Fichier:Flag of Lebanon.svg|20px]] [[Beirut]], [[Libanon]] (1992)
* [[Fichier:Flag of Russia.svg|20px]] [[Moskau]], [[Russland]] (1992)
* [[Fichier:Flag of Indonesia.svg|20px]] [[Jakarta]], [[Indonesien]] (1995)
* [[Fichier:Flag of the United States.svg|20px]] [[Chicago]], [[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] (1996)
* [[Fichier:Flag of Canada.svg|20px]] [[Québec (Stad)|Québec]], [[Kanada]] (1996)
* [[Fichier:Flag of the United States.svg|20px]] [[San Francisco]], [[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] (1996)
* [[Fichier:Flag of the People's Republic of China.svg|20px]] [[Peking]], [[China]] (1997)
* [[Fichier:Flag of the Czech Republic.svg|20px]] [[Prag]], [[Tschechien]] (1997)
* [[Fichier:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Riad]], [[Saudi-Arabien]] (1997)
|valign="top"|
| width = "300" |
* [[Fichier:Flag of Russia.svg|20px]] [[Sankt Péitersbuerg]], [[Russland]] (1997)
* [[Fichier:Flag of Chile.svg|20px]] [[Santiago de Chile]], [[Chile]] (1997)
* [[Fichier:Flag of Georgia.svg|20px]] [[Tiflis]], [[Georgien]] (1997)
* [[Fichier:Flag of Armenia.svg|20px]] [[Jerewan]], [[Armenien]] (1998)
* [[Fichier:Flag of Portugal.svg|20px]] [[Lissabon]], [[Portugal]] (1998)
* [[Fichier:Flag of Bulgaria.svg|20px]] [[Sofia]], [[Bulgarien]] (1998)
* [[Fichier:Flag of Australia.svg|20px]] [[Sydney]], [[Australien]] (1998)
* [[Fichier:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Mexiko-Stadt]], [[Mexiko]] (1999)
* [[Fichier:Flag of Poland.svg|20px]] [[Warschau]], [[Polen]] (1999)
* [[Fichier:Flag of Greece.svg|20px]] [[Athen]], [[Griicheland]] (2000)
* [[Fichier:Flag of Spain.svg|20px]] [[Madrid]], [[Spuenien]] (2000)
* [[Fichier:Flag of the United States.svg|20px]] [[Washington D.C.|Washington, DC]], [[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] (2000)
* [[Fichier:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[London]], [[Vereenegt Kinnekräich|Groussbritannien]] (2001)
* [[Fichier:Flag of Switzerland.svg|15px]] [[Genf]], [[Schwäiz]] (2002)
* [[Fichier:Flag of Algeria.svg|20px]] [[Alger]], [[Algerien]] (2003)
* [[Fichier:Flag of Canada.svg|20px]] [[Montréal]], [[Kanada]] (2003)
* [[Fichier:Flag of Brazil.svg|20px]] [[São Paulo]], [[Brasilien]] (2004)
|}

== Kultur a Kuckeswäertes ==
D'franséisch Haaptstad huet eng grouss Zuel vu kuckeswäerte kierchlechen a weltleche Bauwierker, Stroossen, Plazen a Parken, eng ronn 160 Muséeën, 200 Konschtgalerien, zirka 100 [[Theater]], iwwer 650 [[Kino]]en a méi wéi 10.000 Restaurantsen. D'Offer vu kulturelle Veranstaltungen, Musek- a Filmfestivaler, Ausstellungen, Concerten, Moudedéfiléën a sportleche Kompetitiounen ass räichhalteg. D'Schlassanlag zu [[Fontainebleau]] gouf 1979, d'[[Schlass vu Versailles]] [[1981]] an d'Uferpromenad vun der [[Seine]] zu Paräis an d'[[UNESCO]]-Lëscht vun de [[Weltkulturierwen]] opgeholl.
''Kuckt och:'' [[Kuckeswäertes zu Paräis]], [[Adelspalaisen zu Paräis]]
[[Fichier:Paris Musée d'Orsay Grande nef centrale 02a Allée des sculptures.jpg|thumb|400px|De ''[[Musée d'Orsay]]''.]]

=== Theater ===
Bedéngt duerch d'Traditioun vum [[Zentralismus]] a Frankräich hunn déi wichtegst Theater- a Ballettsensembele vum Land hire Sëtz zu Paräis. De Programm ass mat vill Ofwiesslung a kann an engem vun de Veranstaltungskalennere wéi ''Pariscope'' oder ''Officiel des Spectacles'' nogekuckt ginn, déi een op all Zeitungskiosk fënnt. Staark reduzéiert Theaterkaarte kann een all Dag vun 13.00 Auer u fir d'Virstellunge vum selwechten Owend an de speziellen Theaterkioske virun der Gare Montparnasse an der Kierch Madeleine kréien.
{{Méi Info 1|Paräisser Theater}}

=== Muséeën ===
Zu Paräis gëtt et eng ronn 160 [[Musée]]ën zu de verschiddensten Theemen. Zu de bekanntsten zielen natierlech de [[Musée du Louvre|Louvre]], deen [[1793]] opgaangen ass, an de [[Musée d'Orsay]] fir zäitgenëssesch Konscht an [[Impressionismus]].
{{Méi Info 1|Paräisser Muséeën}}

=== Bauwierker ===
==== Plazen a Stroossen ====
Zu Paräis gëtt et eng jett kuckeswäert Plazen a Stroossen.
Éischt [[Urbanismus|urbanistesch]] relevant Moossname goufen zu Paräis um Ufank vum [[17. Joerhonnert]] vum Kinnek [[Henri IV. vu Frankräich|Henri IV.]] getraff, wéi zwou vun den am Ganze fënnef sougenannte ''"Places royales"'' gebaut goufen.
Op der ''Place de la Concorde'' fänkt d'Prunk- a Paradestrooss ''[[Avenue des Champs-Élysées]]'' un, eng vun de groussen a berüümte "Weltstroossen".
{{Méi Info 1|Paräisser Plazen a Stroossen}}

==== Weltlech Bauwierker ====
Déi eelst Bauwierker vun der Stad Paräis stinn am ''[[Quartier Latin]]'' op der ''Montagne-Sainte-Geneviève'', wou sech zanter [[-52|52 v. Chr.]] [[Réimescht Räich|Réimer]] néiergelooss hunn. Nom Ënnergang vum [[Réimescht Räich|Réimesche Räich]] si virun allem [[Sakralbau]]ten entstanen.
[[Fichier:Hôtel Sens - Paris IV (FR75) - 2021-06-12 - 2.jpg|thumb|250px|Hôtel de Sens]]
Déi eelst Deeler vum [[Palais de la Cité]] - dorënner d'[[Sainte-Chapelle]] - déi nach erhale sinn, goufen am [[13. Joerhonnert]] ënner dem [[Louis IX. vu Frankräich|Louis IX.]] gebaut. De [[Louvre]] wéi mir en haut kennen ass d'Resultat vu ville Baucampagnen ënner ville verschiddene Kinneken, eng Mëschung aus [[Mëttelalter]], [[Renaissance]], [[Barock]] a [[Second Empire]]. Aus der zweeter Hallschent vum [[15. Joerhonnert|15.]] an dem [[16. Joerhonnert]] komme vill interessant ''Hôtels'', Stadpalaisen, wéi zum Beispill den ''[[Hôtel de Sens]]'' ([[1475]]-[[1507]]) och nach den ''[[Musée Carnavalet|Hôtel Carnavalet]]'' dee [[1548]] ugefaange gouf.
De [[Palais du Luxembourg]] gouf am [[1615]] vum [[Maria vu Medici]] als Landschlass baussent den deemolege Stadmaueren an Optrag ginn. De [[Palais-Royal]], nërdlech vum Louvre, gouf vu 1627 bis 1629 fir de [[Armand Jean du Plessis de Richelieu|Richelieu]] gebaut. De ''[[Panthéon]]'' gouf tëscht [[1764]] a [[1790]] als Klouschterkierch fir d'[[Benediktiner]] baue gelooss.
[[Fichier:Eiffelturm.JPG|thumb|left|Den Eiffeltuerm]]
Den [[Arc de Triomphe]] op der ''Place de l'Étoile'' gouf nach ënner dem [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] [[1806]] an Optrag ginn, mä war eréischt am Joer [[1836]] fäerdeggebaut.
Zanter der Mëtt vum [[19. Joerhonnert]] huet sech d'Stad an eng prestigräich modern Metropol verwandelt. Als Kréinung vun dëser Epoch zielt d<nowiki>'</nowiki>''[[Opéra Garnier]]'' (1861 - 1875).
D'Wouerzeeche vun der Stad ass den [[Eiffelturm]] (324,8 Meter héich mat der Antenn) vun [[1889]], deen eigentlech nëmmen temporär fir d'Weltausstellung do stoe sollt.
An der zweeter Hallschent vum [[20. Joerhonnert]] koum et duerch d<nowiki>'</nowiki>''grands projets'' zu ville Bauteprojeten an der ganzer Stad. E perséinleche Prestigeobjet aus der éischter Amtsperiod vum [[François Mitterrand]] ass d'[[Opéra Bastille]] (1983 - 1989).
D'[[Grande Arche]] vum [[Johan Otto von Spreckelsen]], e Kubus deen an der Mëtt op ass, steet am [[La Défense|Défense-Véirel]] a gouf [[1989]] ageweit.
{{Méi Info 1|Paräisser Bauwierker}}

==== Kierchen ====
Déi fréier [[Abteikierch Saint-Germain-des-Prés]] um ''Boulevard Saint-Germain'' (6. Arrdt.) erënnert dodrun, datt de [[Frankeräich|fränkesche]] Kinnek [[Childebert I.]] aus dem Geschlecht vun de [[Merowenger]], e Jong vum [[Clovis I.]] hei am Joer [[557]] eng Abtei gegrënnt huet, déi méi spéit eng grouss Bedeitung krut.
D'[[Kathedral Notre-Dame vu Paräis|Kathedral ''Notre-Dame de Paris'']] op der [[Île de la Cité]] (4. Arrdt.) ass eng vun de fréiste [[Gotik|gotesche]] Kathedrale vu [[Frankräich]]. Si ass der [[Muttergottes|Maria]], der Mamm [[Jesus vun Nazareth|Jesu]], geweit. D'Kierch ''[[Kierch Saint-Germain-l'Auxerrois vu Paräis|Saint Germain-l'Auxerrois]]'' nieft dem [[Louvre]] (1. Arrdt.) staamt an hire Grondzich nach aus der Zäit vun der [[Romanik]] am 12. Joerhonnert. D'Parkierch ''[[Kierch Saint-Sulpice vu Paräis|Saint-Sulpice]]'' südlech vum ''Boulevard Saint-Germain'' (6. Arrdt.) ass dem hellege [[Sulpicius II. vu Bourges]] geweit.
D'Palaiskapell [[Sainte-Chapelle vu Paräis|Sainte-Chapelle]] am [[Palais de la Cité]] (1. Arrdt.) net wäit vun der Kathedral ewech gouf vum [[Louis IX. vu Frankräich|Saint Louis]] an den [[1240]]er Jore baue gelooss, fir wäertvoll [[Reliquie]]n opzehuelen.
Den ''Dôme des Invalides'' gouf tëscht [[1670]] a [[1691]] vum [[Jules Hardouin-Mansart]] um lénksen Ufer vun der [[Seine]] gebaut (7. Arrdt.). Dës prächteg kinneklech Kuppelkierch ass, sou wéi d'Zaldotekierch ''Saint-Louis des Invalides'' en Deel vum [[Hôtel des Invalides]].
De Bau vun der Kierch ''[[La Madeleine (Paräis)|La Madeleine]]'' nërdlech vun der ''[[Place de la Concorde]]'' (8. Arrdt.) huet [[1764]] nom Entworf vum Architekt Pierre Contant ugefaangen an huet am Dezember [[1791]] opgrond vun der [[Franséisch Revolutioun|Franséischer Revolutioun]] missen agestallt ginn. D'Aarbechte goufe vum Architekt [[Jacques-Marie Huvé]] ([[1783]]-[[1852]]) nees opgeholl an am Joer [[1842]] ofgeschloss
D'[[Häerz-Jesu Basilika (Paräis)|Basilique du Sacré-Cœur]] ass eng réimesch-kathoulesch [[Wallfaartskierch]] um Hiwwel vu [[Montmartre]] an ass den zweethéchste Punkt vun der Stad nom [[Eiffeltuerm]].
{{Méi Info 1|Paräisser reliéis Gebaier}}

=== Gréngflächen ===
[[Fichier:Bois de Boulogne.jpeg|thumb|350px|De Séi "''Lac Inférieur''" am [[Bois de Boulogne]].]]
Op den éischte Bléck mécht Paräis den Androck vun enger grénger Stad. Un de Stroosse stinn eng Ronn 89.000 Beem. D'Gaardebauamt ''Direction des Parcs, Jardins et Espaces Verts de Paris'' këmmert sech an der Stad selwer ëm déi 2.437 Hektar Gréngflächen, zu deenen ausser de béide grousse Stadbëscher [[Bois de Vincennes]] (995 Hektar) a [[Bois de Boulogne]] (846 Hektar) och déi 14 Kierfechter zielen (92 Hektar), d'Gaardebauschoul ''Ecole Horticulture Du Breuil'' (22 Hektar) an de Gaardebauzentrum ''Centre Horticole Auteuil-Longchamps'' (8,5 Hektar), an deem Blummen a Sträicher geziicht ginn.
D'Stad Paräis huet doriwwereraus nach 6 weider Kierfechter, de Bësch ''Beauregard'' bei [[La-Celle-Saint-Cloud]] an d'Blummeproduktiounsplazen zu [[Rungis]], Fresnes an Achères (477 Hektar).
Nieft de Flächen, ëm déi sech d'Stad këmmert, stinn den Awunner an Touriste vu Paräis och nach siwe Gäert a Parken zur Verfügung, déi vum Stat ënnerhale ginn (118 Hektar).
{{Méi Info 1|Parken a Gäert zu Paräis}}

=== Kuckeswäertes an der Géigend ===
[[Fichier:Versailles-Chateau-Jardins02.jpg|thumb|350px|left|D'[[Schlass vu Versailles]].]]
Zu ''[[La Défense]]'', engem Büros- a Geschäftsvéirel, leeft no Westen de Paräisser ''[[Axe historique]]'' weider bis bei déi sougenannt ''[[Grande Arche]]''. De Kubus, deen 110 Meter héich ass, ass en Entworf vum Architekt [[Johan Otto von Spreckelsen]] dee vum [[Paul Andreu]] ausgefouert gouf. D'Gebai ass de Sëtz vum franséischen Handels- an Transportministère.
D'[[Schlass vu Fontainebleau]] an der Uertschaft mam selwechten Numm läit 65 Kilometer südlech vu Paräis, a gouf am [[16. Joerhonnert]] ënner de Kinneke [[François I. vu Frankräich|François I.]] an [[Henri II. vu Frankräich|Henri II.]] baue gelooss. Den Architekt war de [[Philibert Delorme]] ([[1510]]–[[1570]]).
D'[[Schlass vu Versailles]], wat westlech vu Paräis an der Stad [[Versailles]] steet, war d'Virbild fir vill europäesch Kinneksschlässer. Fir d'Erweiderung vum Juegdschlass vum [[Louis XIII. vu Frankräich|Louis XIII.]] huet de [[Louis XIV. vu Frankräich|Louis XIV.]] [[1661]] den Architekt [[Louis Le Vau|Le Vau]], de Moler [[Charles Lebrun|Le Brun]] an de Gaardenarchitekt [[André Le Nôtre|Le Nôtre]] komme gelooss.
D'[[Basilika Saint-Denis]] ass eng fréier [[Abtei]]kierch an der Stad [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint-Denis]] nërdlech vu Paräis. Do goufen zanter dem [[10. Joerhonnert]] quasi all franséisch Monarche begruewen. D'Kierch huet zanter [[1966]] de Status vun enger [[Kathedral]].
Den [[Disneyland Resort Paris]] (kuerz och ''Eurodisney'' genannt) an der Stad [[Marne-la-Vallée]], ëm déi 30 Kilometer ëstlech vu Paräis, ass mat 1943 Hektar e grousse Fräizäitkomplex.

=== Sport ===
Zu Paräis gëtt et eng Partie sportlech Groussevenementer: hei ass d'Arrivée vum ''[[Tour de France]]'' am Vëlossport, hei gëtt e [[Marathon]] gelaf, d<nowiki>'</nowiki>''[[French Open]]'' am [[Tennis]] gespillt, an de ''[[Prix de l'Arc de Triomphe]]'' am Päerdssport iwwerreecht. Ausserdeem ginn de ''Meeting Gaz de France'' ([[Liichtathleetik]]), d<nowiki>'</nowiki>''Trophée Lalique'' ([[Äiskonschtlaf]]) an de ''Sechs-Natiounen-Tournoi'' am [[Rugby]] organiséiert.

De ''[[Stade de France]]'' steet zu [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint-Denis]], nërdlech vu Paräis. De Foussball- an Nationalstadion fir 80.000 Spectateure gouf fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft [[1998]] a Frankräich gebaut. D'franséisch Foussballsekipp an d'Rugby-Nationalmannschaft spillen hir Heemspiller am ''Stade de France''.

Am ''[[Parc des Princes]]'' fannen 49.000 Spectateuren eng Plaz, an hei gi meeschtens d'Matcher tëscht de Lokalmannschaften ausgedroen. De Stadion gëtt haaptsächlech vum Foussballclub [[Paris Saint-Germain Football Club|Paris Saint-Germain]] benotzt. Zanter dem Bau vum ''Stade de France'' huet de ''Parc des Princes'' u Bedeitung verluer, zielt awer weiderhin zu de modernste Stadie vun [[Europa (Kontinent)|Europa]].

Den ''[[Hippodrom vu Longchamp]]'' ass déi wichtegst Infrastruktur fir Päerdssport zu Paräis. Den haitegen Hippodrom gouf [[1857]] op de Mauere vun der Abtei vu Longchamp gebaut, déi am Kader vun der [[Franséisch Revolutioun|Franséischer Revolutioun]] zerstéiert gi war.

=== Reegelméisseg Evenenemter ===
* [[Januar]]: Moudendéfilé ''Prêt à Porter'' ([[Porte de Versailles]]) a ''Festival de création musicale'' ([[Maison de Radio France]]).
* [[Februar]]: ''Paris Romantique''.
* [[Mäerz]]: ''Banlieues Bleues'' (Blues & Jazz Festival) a ''Festival du Film de Paris'' (Cinéma Gaumont Marignan).
* [[Abrëll]]: Paräisser [[Marathon]] vun der [[Avenue des Champs-Élysées]] bis an d'[[Avenue Foch]].
* [[Mee]]: ''Grand Steeplechase de Paris'' (Hippodrome vun [[Auteuil]]) a [[French Open]] (Roland Garros).
* [[Juni]]: ''[[Fête de la Musique]]'' a ''[[Christopher Street Day|Gay Pride Parade]]''.
* [[Juli]]: Festivitéiten zum franséischen Nationalfeierdag op de [[Champs-Élysées]].
* [[Juli]]-[[August]]: ''[[Paris-Plage]]''.
* [[September]]: ''Journées du Patrimoine''.
* [[Dezember]]: ''Le Bal Crillon des Débutantes''.

=== Akafen ===
[[Fichier:GaleriesLafayetteNuit.jpg|thumb|350px|''[[Galeries Lafayette]]''.]]
Paräis ass natierlech och bekannt duerch déi vill Geschäfter, déi et hei ginn. Zu de bekanntste Geschäfter zielen d<nowiki>'</nowiki>''[[Galeries Lafayette]]''. Déi grouss Zentralhal mat hirer Glaskuppel ass e Baumonument. Nëmmen e puer Meter weider fënnt een d'Geschäft ''[[Au Printemps]]''. Op der ''Rive Gauche'' ass och d'Luxusgeschäft ''[[Le Bon Marché]]'' ze fannen, wat mat senger „''Grande Épicerie de Paris''“ och Liewensmëttel aus aller Welt ze bidden huet.
Net wäit ewech vun der ''[[Opéra Bastille]]'' läit de Maart ''Marché d'Aligre'', deen all Dag ausser méindes op huet. Gezei an och Konschtgéigestänn kann een um Floumaart ''Puces de la Porte de Montreuil'' fannen. Weider Mäert sinn de ''Marché de la Porte Vanves'' an de ''Puces de Saint-Ouen-Clignancourt''.
D'Geschäft ''Le Louvre des Antiquaires'' beim [[Palais Royal]] zielt zu de gréissten a bekanntsten Antiquitéitegeschäfter vu Paräis. A ronn 250 Raim op dräi Stäck fënnt ee Miwwelen, Biller, Teppecher, Spillsaachen, awer och Aueren a Bijouen.
E weidert grousst Akafszentrum ass ''[[Les Halles]]'', wou een nieft Geschäfter och Restauranten an e Kino fanne kann. Eng grouss a bekannt Geschäftsstrooss ass d<nowiki>'</nowiki>''[[Rue de Rivoli]]''.

=== Paräis an de Film ===
Paräis kann op eng laang an erfollegräich Filmgeschicht zeréckkucken.
{{Méi Info 1|Film zu Paräis}}

== Ekonomie an Infrastruktur ==
=== Ekonomie ===
[[Fichier:Paris Seine ne Austerlitz bridge dsc03827.jpg|thumb|left|400px|Vue vun der Austelitz-Bréck op Paräis.]]
Paräis ass de wichtegste Wirtschaftszentrum vu Frankräich. An der [[Metropolregioun]] Paräis hu sech ongeféier e Véirel vun de Produktiounsbetriber vum Land néiergelooss. Duerch de grousse Maart, deen d'Stad selwer bitt, huet si schonn ëmmer Hiersteller vu Konsumartikelen ugezunn. Paräis ass bekannt fir d'Produktioun vu Luxusgéigestänn ([[Haute Couture]] a Bijouen). Zu de wichtegste Produite vun der Stad zielen och cheemesch Produiten, elektresch Apparater, Autoen a Maschinnen.
Traditionell ass d'Wirtschaftspolitik duerch déi staark staatlech Agrëffer beaflosst. Hei spillt déi historesch Roll vum [[Merkantilismus]] – besonnesch dem [[Colbertismus]] – eng Roll. D'reguléiert Vollekswirtschaft gouf an de leschte Joren awer ëmmer méi [[Privatiséierung|privatiséiert]]. D'Schlësselindustrien, besonnesch d'[[Energiewirtschaft]], stinn awer nach ënner staatlecher Kontroll.
Bal all grouss Déngschtleeschtungsentreprise vu Frankräich, besonnesch Banken a Firme vum Finanzwiesen, hunn hire Sëtz zu Paräis. Zanter den [[1990]]er Jore gouf ausserdeem versicht, multinational Konzerner op Paräis ze kréien. D'Stad ass haut eng vun de wichtegsten Handelsmetropole vun [[Europa (Kontinent)|Europa]].
E wichtege Virdeel vun der Stad ass, datt si matzen an enger vun de fruuchtbarsten Argrarlandschaften an Europa läit. D'Landwirtschaft war schonn a fréiere Joerhonnerten d'Wirtschaftsgrondlag vun der Regioun an huet d'Versuergung vun der Stadbevëlkerung geséchert.
D'Haaptstadregioun produzéiert duerch déi staark Konzentratioun vun nationalen an internationalen Entreprisen ongeféier en Drëttel vum [[Bruttoinlandsprodukt|BIP]] vum Land.
Ee Problem ass de Chômage. Zanter dem Ufank vun den 1990er Joren huet Paräis ronn eng véirels Millioun Aarbechtsplaze verluer. E Grond ass den Ofbau vun Aarbechtsplazen an der Industrie an d'Verlagerung vun de wirtschaftlechen Aktivitéiten an d'Nopeschgemenge wéi z.&nbsp;B. d'Geschäftsvéirel [[La Défense]].

=== Verkéier ===
==== Fernverkéier ====
[[Fichier:Péripherique Porte de le Muette.JPG|thumb|400px|De Périphérique bei der Porte de la Muette.]]
Paräis ass iwwer e Netz vun Autobunnen a Schnellstroosse mam ganze Land verbonnen. Eng wichteg Roll spillt heibäi de [[Boulevard périphérique]]. Déi aachtspuereg Autobunn leet de Verkéier ronderëm Paräis an an d'Stad eran. Bal all wichteg franséisch Autobunne lafen op Paräis zou a kommen aus alle Richtungen op de Boulevard périphérique: d'A 1 aus [[Lille]], d'A 4 aus [[Reims]], d'A 5 aus [[Dijon]], d'A 6 aus [[Lyon]], d'A 77 aus [[Nevers]], d'A 10 aus [[Orléans]], d'A 13 aus [[Rouen]] an d'A 16 aus [[Amiens]].
Paräis huet den zweetgréisste [[Bannenhafen]] an Europa an ass e wichtege Knuet am Eisebunnsnetz vu Frankräich. E bësse baussent der Stad gëtt et dräi international [[Fluchhafen|Fluchhäfen]]. 48,3 Millioune Passagéier hunn am Joer [[2003]] de Fluchhafe „[[Fluchhafe Roissy-Charles-de-Gaulle|Charles de Gaulle]]“ passéiert – dëst war déi drëtthéchst Zuel vun alle Fluchhäfen an Europa. Mat 23,1 Millioune Passagéiert war den [[Fluchhafe Paris-Orly|Orly]] op néngter Plaz. Den drëtte Fluchhafen ass de [[Fluchhafe Paris-Beauvais|Paris-Beauvais]].
Zu de wichtegsten Eisebunnsstrecken zielen d'Verbindunge mat de Stied [[Marseille]], [[Lyon]], [[Bordeaux]], [[Toulouse]], [[Stroossbuerg]] a [[Rennes]], déi zum Deel mat [[TGV]]-Zich befuer ginn. Zu de groussen europäesche Verbindungen zielen d'Strecke vum [[Eurostar]] op [[London]] a vum [[Thalys]] op [[Köln]] an [[Amsterdam]] iwwer [[Bréissel]]. Déi grouss Gare sinn d'[[Gare d'Austerlitz]], [[Gare de l'Est]], [[Gare de Lyon]], [[Gare Montparnasse]], [[Gare du Nord]] a [[Gare Saint-Lazare]]. Fir Wuere gëtt d'Gare ''Le Bourget'' benotzt.

==== Noverkéier ====
[[Fichier:Paris Metro Sign.jpg|thumb|350px|left|De Paräisser Metro]]
De Verkéier an der Stad selwer leeft gréisstendeels iwwer de [[Paräisser Metro|Metro]]. De ''Paräisser Metro'' ass no [[London Underground|London]] ([[1863]]), [[Glasgow Subway|Glasgow]] a [[Metro Budapest|Budapest]] ([[1896]]) déi véierteelst U-Bahn an Europa. Déi éischt Metroslinn ass den [[19. Juli]] [[1900]] opgaangen. D'Paräisser U-Bahnnetz besteet aus 14 Linnen an ass mat 212,5 Kilometer eent vun de gréissten Netzer vun der Welt. De Metro gëtt dagdeeglech vu bal 5 Millioune Mënsche benotzt.
Um Metrosnetz hänken d'Expressbunne vum [[Réseau Express Régional|RER]], déi Paräis mat de Faubourge verbannen.
Den [[21. November]] [[1853]] sinn zu Paräis déi éischt [[Päerdsbunn|Päerdstramme]] gefuer, et waren déi éischt an Europa. Mat der Elektrifizéierung vum [[Tram]]snetz gouf de [[6. November]] [[1881]] ugefaangen. De Betrib gouf de [[14. August]] [[1938]] agestallt. No 54 Joer Ënnerbriechung fiert zanter dem [[6. Juli]] [[1992]] nees en Tram duerch d'Banlieue. Zanter dem [[16. Dezember]] [[2006]] fiert den [[Paräisser Tram|Tram]] och nees zu Paräis selwer.
Paräis huet och e grousst Netz vu Buslinnen, souwéi speziell Nuetsbusser (''Noctambus'').
{{Méi Info 3|Paräisser Metro|Réseau Express Régional|Paräisser Tram}}

=== Bildung ===
[[Fichier:P1300734 Paris V place de la Sorbonne rwk.jpg|thumb|400px|D'Universitéit Paris IV-Sorbonne]]
D'Géigesätz tëscht Paräis an dem Rescht vum Land gi virun allem an der Bildung däitlech. Déi wichtegst Schoulen an Infrastrukture stinn zu Paräis. [[1257]] gouf d'''[[Sorbonne]]'' gegrënnt, an ass domat déi eelst Universitéit a Frankräich. Aus enger Fakultéit fir [[Theologie]] ass d'Sorbonne zu enger vun de renomméiersten Universitéite vun hirer Zäit ginn. Am Joer [[1968]] gouf d'Universitéit duerch eng Reform an 13 onofhängeg Deeler opgespléckt, wouvu fënnef haut baussent Paräis leien.
{{Méi Info 1|Sorbonne}}
D'''[[Académie française]]'' ass eng vun den eelsten Institutioune vu Frankräich, an déi mam gréisste Prestige. Si ass zanter [[1801]] am [[Collège des Quatre Nations]] vis-à-vis vum [[Musée du Louvre|Louvre]] ze fannen; do wunnt och de ''Secrétaire perpétuel'', dee säin Amt op Liewenszäit kritt.
{{Méi Info 1|Académie française}}
Weider héich Bildungsariichtunge sinn de [[Collège de France]] ([[1530]]), d'[[École polytechnique (Frankräich)|École polytechnique]] ([[1794]]), den [[Institut Catholique]] ([[1875]]), den [[École des hautes études commerciales de Paris|HEC Paris]] ([[1881]]) an d'[[École du Louvre]] ([[1882]]).
Vun de ville Bibliothéiken zu Paräis ass d'[[Franséisch Nationalbibliothéik]] ([[franséisch|fr.]]: ''Bibliothèque Nationale de France'') déi gréisst. Dat haitegt Gebai gouf [[1990]] ugefaangen, an ass den [[20. Dezember]] [[1996]] opgaangen.

== Bekannt Paräisser ==
=== Éierebierger ===
Éierebierger vu Paräis sinn ënner anerem de Moler a Graphiker [[Pablo Picasso]] (zanter [[1971]]), d'[[Ingrid Betancourt]], den US-amerikanesche Journalist [[Mumia Abu-Jamal]] (zanter [[2003]]) souwéi d'Politikerin [[Aung San Suu Kyi]] (zanter [[2004]]).

=== Jongen a Meedercher vun der Stad ===
Paräis war de Gebuertsuert vu ville bekannte Perséinlechkeeten. Dozou zielen ënner anerem de Komponist [[Georges Bizet]], d'Chansonsängerin [[Edith Piaf]], de Moler [[François Boucher]], de [[Pierre de Coubertin]], de [[Serge Gainsbourg]], den Architekt [[Charles Garnier]], de Prefekt [[Georges-Eugène Haussmann]], de Schauspiller a Regisseur [[Mathieu Kassovitz]], d'Schauspillerin [[Sophie Marceau]] an d'Sängerin a Schauspillerin [[Caterina Valente]].

=== Perséinlechkeeten, déi zu Paräis gewierkt hunn ===
Zu de Perséinlechkeeten, déi zu Paräis gewierkt hunn, gehéieren ënner anerem de Schrëftsteller [[Honoré de Balzac]], de Komponist [[Frédéric Chopin]], d'Schauspillerin [[Marlene Dietrich]], den Ingenieur [[Gustave Eiffel]], de Schrëftsteller [[Heinrich Heine]], de Sänger [[Jim Morrison]] ([[The Doors]]), de Komponist [[Jacques Offenbach]] an de Literat [[Oscar Wilde]].

== Literatur zum Theema ==
* Hanno Ballhausen, ''Chronik der Metropolen. Paris.'' Wissen Media Verlag GmbH, Gütersloh 2004 {{small|(ISBN 3-577-14599-4)}}
* Jean-Pierre A. Bernard, ''Les deux Paris: les représentations de Paris dans la seconde moitié du XIX<sup>e</sup> siècle'', Seyssel, Champ Vallon, 2001.
* Yvan Combeau, ''Histoire de Paris'', Que sais-je ?, Paräis, 2003.
* Bernard Champigneulle, ''Paris: architectures, sites et jardins'', Éditions du Seuil, Paräis, 1973.
* Jean Firges, ''Die Stadt Paris. Geschichte ihrer Entwicklung und Urbanisation.'' Sonnenberg-Verlag, Annweiler am Trifels, 2002 {{small|(ISBN 3-933264-00-6)}}
* Michel Fleury, ''Paris monumental'', Flammarion, Paräis, 1974.
* Michel Fleury, ''Paris: de Lutèce à Beaubourg'', Flammarion, Paräis, 1979.
* Ursula von Kardorff, ''Adieu Paris. Streifzüge durch die Stadt der Bohème'', Kindler-Verlag, München, 1974 {{small|(ISBN 3-463-00590-5)}}
* Herbert R. Lottman, ''Der Fall von Paris 1940'', Piper, München, 1994 {{small|(ISBN 3-492-03531-0)}}
* Giovanna Magi, Rita Bianucci, Hubert Bressonneau, ''Kunst und Geschichte von Paris und Versailles. Besichtigung aller bedeutenden Monumente und Museen.'', Konrad-Theiss-Verlag, Stuttgart, 2002 {{small|(ISBN 3-8062-1697-5)}}
* Gerhard Sälter, ''Polizei und soziale Ordnung in Paris.'', Vittorio-Klostermann-Verlag, Frankfurt am Main, 2004 {{small|(ISBN 3-465-03298-5)}}
* Klaus Schüle, ''Paris. Die politische Geschichte seit der Französischen Revolution.'', Gunter-Narr-Verlag, Tübingen, 2005 {{small|(ISBN 3-8233-6183-X)}}
* Fritz Stahl, ''Paris. Eine Stadt als Kunstwerk.'', Rudolf Mosse Buchverlag, Berlin, 1929.
* Richard Wunderer, ''Paris - Sittengeschichte einer Weltstadt.'', Weltspiegel-Verlag, Stuttgart, 1967 {{small|(ISBN B0000BU9UC)}}

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Paris|Paräis}}
* {{fr}} [http://www.paris.fr/ Offiziell Säit vun der Stad Paräis]
* {{fr}} [http://fr.wikivoyage.org/wiki/Paris Paräis op Wikivoyage]
* {{fr}} [http://www.paris.culture.fr/ Dat antikt Paräis]
{{Navigatioun Haaptstied an Europa}}
{{LinkPortalParäis}}

[[Kategorie:Paräis| ]]
[[Kategorie:Universitéitsstied a Frankräich]]
[[Kategorie:Olympesch Stied]]
[[Kategorie:Uertschaften, déi d'Légion d'honneur kruten]]
[[Kategorie:Compagnons de la Libération| Gemengen]]
[[Kategorie:Etappestied vum Tour de France]]