Quelltext vun der Säit Vereenegt Staate vun Amerika weisen

{{SkizzGeoUSA}}
{{Infobox Land
| Numm = United States of America
| Fändel = Flag of the United States.svg
| Fändel Bildbreet=
| Fändel Artikel = Fändel vun de Vereenegt Staate vun Amerika
| Wopen = US-GreatSeal-Obverse.svg
| Wope Breet = 100px
| Wopen Artikel = Wope vun de Vereenegt Staate vun Amerika
| National Devise = E pluribus unum<br>{{small|(Aus villem Eent, zanter 1776)}}<br>In God we trust<br>{{small|(Mer vertrauen op Gott, zanter 1956)}}
| Kaart= LocationUSA.png
| Kaart Breet =
| Offiziell Sprooch = keng (um Niveau vun der Federatioun), de facto [[Englesch]]
| Haaptstad = [[Washington D.C.]]
| Haaptstad Awunner = 689.545 {{small|(2020)}}
| Haaptstad Koordinaten = 38°53′N 77°02′W
| Staatsform = 
| Landeschef Titel = President
| Landeschef = [[Joe Biden]] (D) 
| Regierungschef Titel = Vizepresidentin
| Regierungschef = [[Kamala Harris]] (D) 
| Total Fläch= 9 629 891
| Fläch Plaz = 3
| Waasserfläch = 4.87
| Bevëlkerung = 331.449.281 {{small|(Census 2020)}}
| Bevëlkerung Plaz =
| Bevëlkerungsdicht = 31
| Onofhängegkeet = 4 Juli 1776 
| Nationalfeierdag = [[4. Juli]]
| Nationalhymn = [[The Star-Spangled Banner]]
| Wärung = 1 [[US-Dollar]] = 100 [[Cent (Wärung)|Cents]]
| Zäitzon = -5 bis -10
| Internet TLD =.us (och: .gov (Behörden), .edu (Bildungsariichtungen) a .mil (Militär))
| Telefonsprefix = +1
| Notizen =
| Extra Bild =
| Extra Bild2 =
}}

D''''Vereenegt Staate vun Amerika''' (engl.: United States of America, kuerz: USA) sinn eng Bundesrepublik am nërdlechen Deel vum amerikanesche Kontinent. Am Norde grenze si u [[Kanada]] an och iwwer de Bundesstaat [[Alaska]] u [[Russland]]. Tëscht Alaska a Russland läit nëmmen déi 100&nbsp;km breet [[Beringstrooss]]. Am Süden ass [[Mexiko]] den Noper. Am Oste grenze se un den [[Atlantik]] an am Westen un de [[Pazifik]].

D'''Vereenegt Staate vun Amerika'' si [[1776]] entstanen, wéi déi brittesch Kolonien an Amerika onofhängeg goufen. Duerch déi intensiv Industrialisatioun, déi duerch eng massiv Immigratioun ënnerstëtzt gouf, ass den Afloss vun Amerika staark gewuess. Um Enn vum 20. Joerhonnert, an no der Iwwerwannung vum [[Nationalsozialismus]] a vum [[Faschismus]] ([[Zweete Weltkrich]]) an dem [[Kommunismus]] (am [[Kale Krich]]) si si als eenzeg Weltmuecht, déi sech op alle Plangen (wëssenschaftlech, kommerziell, politesch, militäresch), duerchzesetze weess, iwwereg bliwwen{{Source?}}.

== Geographie ==
{{Kapitel Info feelt}}

== Populatioun ==
All 10 Joer gëtt d'Amerikanesch Bevëlkerung gezielt. D'Vollekszielung vum Joer [[2020]] huet erginn, datt ëm déi Zäit 331.449.281 Awunner an den USA liewen.<ref>{{Citation|url=https://www.census.gov/newsroom/press-releases/2021/2020-census-apportionment-results.html|titel=2020 Census Apportionment Results Delivered to the President|bezochtdatum=2021-04-28|auteur=US Census Bureau|werk=The United States Census Bureau|taal=EN-US}}</ref>

== Politik ==
=== D'Bundesstaaten ===
{{Méi Info 1|Bundesstaat vun den USA}}<br>
D'Vereenegt Staate vun Amerika sinn eng Federatioun, déi sech aus 50 [[Bundesstaat vun den USA|Bundesstaaten]] zesummesetzt. Dovu leien der 48 am Kärland, südlech vu [[Kanada]] an nërdlech vu [[Mexiko]]. [[Alaska]] läit am Nordweste vu Kanada. [[Hawaii]] läit am [[Pazifik]], 3.900&nbsp;km ewech vum kontinentalen Amerika. D'Bundeshaaptstad [[Washington D.C.]] ass en eegene [[federalen Distrikt]], deen e besonnesche Statut huet an zu kengem Bundesstaat gehéiert.

Um [[Fändel vun de Vereenegte Staate vun Amerika|US-amerikanesche Fändel]] sinn déi 50 Bundesstaate mat 50 Stären duergestallt. Déi 13 rout a wäiss Sträife representéieren déi 13 brittesch Kolonien, déi sech géint Groussbritannien erhuewen hunn.

=== Aktuell Regierung ===
Bei der Presidentschaftswal vum 3. November 2020 gouf den [[Joe Biden]] ([[Democratic Party (USA)|Demokratesch Partei]]), dee méi Stëmmen am ''Electoral College'' krut wéi säi Virgänger [[Donald Trump]], zum 46. [[President vun de Vereenegte Staaten|President vun de Vereenegte Staate vun Amerika]] gewielt. Hie gouf den 20. Januar 2021 vereedegt, zesumme mat der [[Kamala Harris]], déi als 49. Vizepresidentin déi Roll vum [[Mike Pence]] iwwerholl huet.

No de Wale vun 2022 hunn d'Demokraten hir Majoritéit am [[Senat]] erweidert, mat enger Koalitioun vu 48 [[Democratic Party (USA)|Demokraten]] an 3 Onofhängeger géint 49 [[Republican Party (USA)|Republikaner]]. Vun de 435 Memberen aus dem [[Representantenhaus]] sinn der 222 Republikaner an 212 Demokraten, wärend 1 Sëtz eidel ass. Et brauch een 218 Sëtz fir eng Majoritéit ze hunn, wat de Republikaner d'Kontroll iwwer d'Representantenhaus gëtt. De Republikaner [[Mike Johnson]] ass säit dem 25. Oktober 2023 ''Speaker'' vum Representantenhaus. Den neien 118. [[Kongress vun de Vereenegte Staaten|Kongress]] geet vum 3. Januar 2023 bis den 3. Januar 2025.

Déi nächst Wale wäerten de 5. November 2024 sinn. Dobäi gëtt een Drëttel vum Senat (34 Sëtz) an all 435 Sëtz vum Representantenhaus erneiert. Och déi nächst Presidentschaftswal wäert deen Dag sinn.

== Geschicht ==

=== Kolonisatioun vun de Britten (1585-1775) ===
[[1585]] war en éischte Versuch vun [[England]] mat der Kolonie Roanoke, déi 5 Joer méi spéit verschwonnen ass. Eréischt am Abrëll [[1607]] gouf [[Jamestown]] am aktuelle Bundesstaat [[Virginia]] gegrënnt, wat als déi éischt permanent englesch Siidlung an Nordamerika gëllt. Aus verschiddene Siidlungen an Dierfer op der Atlantikküst sinn déi ''Dräizéng Kolonien'', oder och ''Thirteen Colonies'', an den aktuelle Staaten [[New Hampshire|New Hamphire]], [[Massachusetts]], [[Rhode Island]], [[Connecticut]], [[New York (Bundesstaat)|New York]], [[Pennsylvania]], [[New Jersey]], [[Delaware]], [[Maryland]], [[Virginia]], [[North Carolina]], [[South Carolina]] an [[Georgia]] entstanen. Dës Kombinatioun aus Nord- a Südstaaten féiert zu engem spéidere Konflikt ëm d'Sklaverei.

No dem [[Siwejärege Krich]] huet [[Groussbritannien]] eng englesch Dominanz um Nordamerikanesche Kontinent erschaf mat den Dräizéng Kolonien, der [[Louisiane]] ëstlech vum [[Mississippi (Floss)|Mississippi]] a [[Kanada]]. Mä d'Awunner an den ''Dräizéng Kolonien'' sinn net frou mat de Steieren souwéi mat der feelender Representatioun am Parlament zu London.

=== Amerikanesch Onofhängegkeet (1775-1783) ===
Den 19. Abrëll 1775 ass den [[Amerikaneschen Onofhängegkeetskrich]] ausgebrach. Mat der Hëllef vu [[Frankräich]], [[Holland]] a [[Spuenien]] konnten déi brittesch Arméie geschloe ginn an eng onofhängeg Federatioun gouf de 4. Juli 1776 deklaréiert. An der Stad [[Philadelphia]] koumen ënner anerem den [[George Washington]], [[Benjamin Franklin]], [[Thomas Jefferson]] an den [[James Madison]] bei ville Geleeënheeten zesumme fir d'Zukunft vun der neier Natioun ze bestëmmen. Déi Personnagë ginn an Amerika dacks als ''the Founding Fathers'' bezeechent. Do gouf ënner anerem bestëmmt, datt déi Federatioun eng Republik a kee Kinnekräich gëtt.

D'Enn vum Amerikaneschen Onofhängegkeetskrich war den 3. September 1783 mam [[Traité vu Paräis (1783)|Fridde vu Paräis]] (1783).

Den George Washington gouf an der éischter Presidentschaftswal vun Amerika (1788-1789) zum éischte President vun de Vereenegte Staate vun Amerika gewielt.

=== Bis zum Krich vun 1812 (1783-1815) ===
==== Bannenzeg Reformen ====
An der Period nom Enn vum Onofhängegkeetskrich bis an en éischten Deel vum [[19. Joerhonnert]] huet déi jonk Natioun op verschidden Aart a Weis missen hir nei Prinzippien a Gesetzer entweeder ëmsetzen oder och änneren. Dofir haten d'Auteure vun der [[Constitutioun]] ''Amendments'' virgesinn, Ännerunge fir an der Zukunft d'Constitutioun un di aktuell Lag am Land unzepassen. Och Decisioune vum ''[[Supreme Court of the United States|Ieweschte Geriicht]]'' hu vill dozou bäigedroe fir d'Zukunft vun den USA ze bestëmmen. E puer vun den Ereegnesser an där Zäit sinn:

* ''[[Marbury v. Madison]]'' (1803), féiert zu enger Expansioun vun der Muecht vum Ieweschte Geriicht vun de Vereenegte Staaten an deem d'Geriicht an der Lag ass, Gesetzer déi vum Amerikanesche Kongress gewielt goufen z'annuléieren an als net konstitutionell ugesi kënne ginn.
* ''[[Gibbons v. Ogden]]'' (1824), eng Decisioun vum Ieweschte Geriicht déi d'Muecht vun der federaler Regierung erweidert an dem si déi final Entscheedung hëlt soubal e Sträit tëschent 2 Staaten optrëtt.
* ''Amendments'' 1 bis 10 (1789-1791), Deel vum ''[[Bill of Rights]]'', garantéieren ënner anerem perséinlech Fräiheete wéi Pressefräiheet, Reliounsfräiheet (''1st Amendment'') oder och d'Fräiheet Waffen ze droen (''2nd Amendment''). Déi Amendments hunn als Zil eng Tyrannei ze verhënneren. Och ginn arbiträr Verhaftunge verbueden, sou datt jiddwereen e Recht op e gerechten a séiere Prozess huet (''6th Amendment''), genee wéi och Hausduerchsuchungen ouni Grond (''Fourth Amendment'').

Den neie politesche System gëtt och mat der Wal vum [[John Adams]] ausgetest, den zweete President vun den USA, deen an der Wal vun 1800 géint säi Vizepresident Thomas Jefferson verléiert. Doropshi gouf et fir déi éischt Kéier eng friddlech Transitioun tëschent 2 géigneresche Parteien, eng Traditioun déi, zesumme mat der Entscheedung vum President Washington keng drëtt Kéier fir d'Presidentschaftswalen unzetrieden, als fundamentalen Deel vun der jonker Demokratie ugesi gëtt.
[[Fichier:Principal Campaigns of the War of 1812.gif|miniatur|365x365px|Krich vun 1812 an Nordamerika]]

==== Krich vun 1812 (1812-1815) ====
{{Iwwerschaffe vu Kapitel}}
Nodeems 1800 di pro-franséisch [[Demokratesch-Republikanesch Partei]] d'Presidentschaft gewonnen huet, ass déi diplomatesch Relatioun tëscht de jonken USA an dem Vereenegte Kinnekräich ëmmer méi komplizéiert ginn. Zanter [[1792]] hunn d'Britten a ville [[Napoleonesch Kricher|Koalitioune géint d'Napoleonescht Frankräich gekämpft]] an hunn eng Amerikanesch Interventioun gefaart. Et koum zu Konflikter tëscht den 3 Länner ëm den Handel, an England gouf beschëllegt, Amerikaner op Séi z'entféiere fir an de Krich ze schécken. D'Indianer hu sech och, mat Ënnerstëtzung vun de Britten, géint d'Siidler gewiert, déi vun der Ostküst an de Weste gezu sinn.

D'Amerikaner haten och hir eege Grënn fir an de Krich ze zéien. D'Ënnerstëtzer vun enger aggressiver Expansioun, och genannt "''Warhawks''", wollte Kolonie wéi Kanada vun der "brittescher Tyrannei" befreien. Anerer wollten de Stolz vun engem "zweeten" Onofhängegkeetskrich fir sech selwer gewannen.

Am Juni, huet den neie brittesche Premierminister [[Robert Jenkinson]] Handelsrestriktioune géint d'USA opgeléist an engem Versuch e Konflikt ze vermeiden, mä wéinst ze lueser Kommunikatioun wossten d'Britten net datt d'USA hinne viru 5 Deeg, den 18. Juni 1812, de Krich erkläert haten.

Déi meescht Schluechte waren op der kanadescher Grenz, nodeems eng amerikanesch Offensive keen Erfolleg bruecht huet. Deen ass limitéiert wéinst enger staarker brittescher Defense, ënnerstëtzt vun der kanadescher Populatioun souwéi vun den Indianer aus der Regioun. 1814, no dem [[Napoleon Bonaparte]] sengem éischten Exil op [[Elba]], konnten d'Englänner sech vollkommen op Nordamerika konzentréieren, wou si d'Ostküst mat hirer Flott blockéiert hunn. Bei enger Expeditioun huet eng Arméi d'Haaptstad Washington besat an d'Wäisst Haus geneesou wéi d'Kapitol niddergebrannt. Eng Fortifikatioun am Maryland, de Fort McHenry, gouf vun der Flott bombardéiert, mä huet d'Attack iwwerstanen. Dat Evenement gëllt als Inspiratioun fir d'Amerikanesch Nationalhymn "''the Star-Spangled-Banner"''.

Well keng Säit wierklech als Gewënner dostoung, gouf am Dezember 1814 den [[Traité vu Ghent]] ënnerschriwwen, deen d'Länner op d'territorial Situatioun vu virum Krich zeréckbréngt.

Genee wéi och beim Start war d'Noriicht iwwert de Schluss vum Krich ze lues an am Januar 1815 ass eng brittesch Arméi bei [[New Orleans]] gelant. De Generol a spéidere President, [[Andrew Jackson]], war responsabel fir d'Verdeedegung, déi och als eng vun den erfollegräichste Schluechte fir d'Amerikaner vum Krich ugesi gëtt.

Obwuel d'Amerikaner de Krich net wierklech gewonnen hunn, gouf en awer als Beweis geholl, datt si kapabel wieren hiert Land souwéi och hir Iddien ze verdeedegen. Déi nächst Joren, genannt "''Era of Good Feelings''", eng "Ära vu gudde Gefiller", markéieren eng Period vu Fridden an ekonomescher a politescher Stabilitéit am Land.

=== Sezessiounskrich ===
{{Kapitel Info feelt}}

=== 20. Joerhonnert ===
{{Kapitel Info feelt}}

=== 21. Joerhonnert ===
{{Kapitel Info feelt}}
* ''Kuckt och '' [[Terroruschléi vum 11. September 2001 an den USA]]

== Ekonomie ==
{{Kapitel Info feelt}}

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|United States|{{PAGENAME}}}}
{{clear}}
<div class="BoxenVerschmelzen">
{{NATO}}
{{Navigatioun G7}}
</div>

{{Referenzen an Notten}}

[[Kategorie:USA| ]]