Quelltext vun der Säit Stater Tram weisen

[[File:Luxtram 2018 05.jpg|thumb|Zwou Urbos-3-Ramme vum Stater Tram.]]
De '''Stater Tram''' ass am Ament eng [[Tram]]slinn, déi vun der Firma [[LuxTram|LuxTram S.A.]] bedriwwe gëtt an där hiert éischt Deelstéck den [[10. Dezember]] [[2017]] opgoung. Si markéiert en neit Kapitel vum Tram an der Stad, nodeems et schonn tëscht [[1875]] an [[1964]] ee gouf, deem um Gebitt vun der [[Lëtzebuerg (Stad)|Stad Lëtzebuerg]] a verschiddenen Nopeschgemenge gefuer ass.

{{Méi Info 1|Fréiere Stater Tram}}

D'Streck besteet einstweilen aus enger eenzeger Linn, der T1, a féiert virleefeg op enger Längt vun 12 [[Meter|Kilometer]] vun der [[Luxexpo (Tramshalt)|Luxexpo]] iwwer de [[Kierchbierg]], de [[Glacis (Lampertsbierg)|Glacis]], den [[Hamilius (Tramshalt)|Hamilius]], d'[[Gare Centrale (Tramshalt)|Stater Gare]] an d'[[Howald Gare (Tramshalt)|Gare Houwald]] bis bei de [[Stadion (Tramshalt)|Stadion]]. Den Trajet huet 22 Halten, déi an der Moyenne 500 Meter auserneeleien. Eng Faart dauert 37 Minutten. Ufank [[2025]] soll déi definitiv Streck tëscht dem [[Findel Aéroport (Tramshalt)|Fluchhafe]] [[Findel]] an dem [[Stadion vu Lëtzebuerg]] fäerdeg sinn. Deen Ament huet d'Linn da 24 Statiounen op ronn 16 Kilometer.

Wéi se opgoung, goung d'Linn vum T1 vun der Luxexpo nëmme bis bei de [[Funiculaire Pafendall-Kierchbierg|Funiculaire]] bei der [[Rout Bréck - Pafendall (Tramshalt)|Rouder Bréck]]. De 27. Juli 2018 gouf se bis op d'[[Stäreplaz / Étoile (Tramshalt)|Stäreplaz]] verlängert, an den 13. Dezember 2020 viru bis op d'[[Gare Lëtzebuerg|Stater Gare]]. Den 11. September 2022 gouf e weidert Stéck bis bei de Bouneweger Lycée offiziell opgemaach.<ref>[https://www.wort.lu/de/lokales/ab-juli-faehrt-die-tram-in-richtung-bonneweg-629a004ade135b923635479a "Vom 11. September an: In drei Minuten und 40 Sekunden mit der Tram nach Bonneweg."] wort.lu, 03.06.2022.</ref> Zanter dem 7. Juli 2024 ass den Terminus beim [[Stadion vu Lëtzebuerg]].

An der 2. Hallschecht vun den 2020er Joere soll dermat ugefaange ginn, nei Strecken ze bauen, sou dass ee mëttelfristeg nees vun engem Tramsreseau schwätze kann.

== Geschicht ==
=== Chronologie ===
*7. Mäerz 1991: Grënnung vun der ''TRAM'' [[A.s.b.l.]]<ref>[http://www.etat.lu/memorial/2001/C/Pdf/c0120162.pdf#Page=9 Memorial C, Nr 120/2001, S. 5721]</ref>. D'Iddi vum Retour vum Tram kënnt eng éischt Kéier op.
*1994: Verëffentlechung vun der ''Luxtraffic'' Etüd.
*1995 Presentatioun vum ''[[Projet BTB]]'' (Bus-Tram-Bunn), mat enger “Tram-Bunn” (''tram-train'').
*1999: Wéinst ze vill staarker Oppositioun gëtt de BTB begruewen.
*2002: Presentatioun vum Projet ''mobiliteit.lu'', als Evolutioun vum BTB.
*2003: De Projet gëtt am Detail presentéiert.
*2005: D'Iddi vum “Tram-Zuch” gëtt definitiv opginn.
*2006: D'Iddi vun engem klasseschen Tram kënnt op a gëtt vum Staat an der Stad Lëtzebuerg ugeholl.
*20. Juni 2007: Grënnung vum ''GIE LuxTram'' (''Groupement d'intérêt économique'')<ref>[http://www.etat.lu/memorial/2007/C/Pdf/c245830A.pdf#Page=2&#x5D; Memorial C, Nr 2458/2007, S. 117458]</ref>.
*2007 an 2008: D'Streck gëtt festgeluecht (Gare - Luxexpo).
*2010: wéinst der [[Finanzkris 2007/2008|Finanzkris]] gëtt de Projet op Äis geluecht.
*Mäerz 2012: D'Géigner vum Tram fuerderen e [[Referendum]].
*Januar 2014: Op en Neits fuerderen d'Géigner e Referendum.
*Abrëll 2014: Ukënnegung vun der Extensioun vun der Linn (op d'[[Cloche d'or]] an op de [[Fluchhafe Lëtzebuerg|Fluchhafen]]).
*Mee 2014: Eng drëtt a lescht Fuerderung fir e Referendum gëtt vun der [[Chamber]] verworf.
*4. Juni 2014: D'Chamber stëmmt fir en Tram ze realiséieren<ref name=":6">[http://legilux.public.lu/eli/etat/leg/loi/2014/07/24/n6/jo Loi du 24 juillet 2014 portant sur la construction d'une ligne de tramway à Luxembourg entre la Gare Centrale et le Circuit de la Foire Internationale au Kirchberg] Memorial A, 154/2014, S. 2348 op legilux.lu (gekuckt den 12. August 2014)</ref>.
*17. Oktober 2014: Den Numm vum ''GIE LuxTram'' gëtt a ''GIE Tramway Luxembourg''<ref name=":4">[http://www.etat.lu/memorial/2014/C/Pdf/c345019B.pdf#Page=47 Memorial C, 3450/2014, S. 165599]</ref> geännert.
*21. Oktober 2014: ''LuxTram'' gëtt als [[Société anonyme]] gegrënnt<ref name=":5">[http://www.etat.lu/memorial/2014/C/Pdf/c354425B.pdf#Page=8 Memorial C. 3544/2014, S.170072 Memorial C. 3544/2014, S.170072]</ref>.
*15. Januar 2015: ''GIE Tramway Luxembourg'' gëtt vu ''LuxTram S.A.'' iwwerholl<ref>[http://www.etat.lu/memorial/2015/C/Pdf/c0393132.pdf#Page=20 Memorial C, 393/2015, S. 18836]</ref>.
*2015 Januar: D'Viraarbechte vum neien Tramsschapp fänken un.
*18. September 2015: De [[Grondsteen|Grondstee]] vum neien Tramsschapp gëtt geluecht.
*Februar 2016: D'Viraarbechte vun der Linn fänken un.
*Juli 2016: Déi éischt Schinne gi geluecht.
*24. August 2016: Déi éischt Schinne ginn zesummegeschweesst.
*8. Februar 2017: Den éischten Tram gëtt geliwwert.
*12. Juli 2017: Déi éischt Tester gi lass.
*23. / 24. September 2017: Den Tram an den Neien Tramsschapp ginn dem Publikum op enger „Porte ouverte“ virgestallt.
*2. November 2017: Testfaarten am normale Verkéier, awer ouni Passagéier.
*10. Dezember 2017: Den éischten Deel vun der Streck ([[Luxexpo (Tramshalt)|Luxexpo]]-[[Rout Bréck - Pafendall (Tramshalt)|Rout Bréck]]) geet op.
* 14. Dezember 2017: D'Chamber stëmmt fir den Ausbau vun der Linn op d'Cloche d'or an de Fluchhafen.
*21. Mee 2018: Éischt Testfaarten op der Streck Rout Bréck-[[Stäreplaz / Étoile (Tramshalt)|Stäreplaz]]<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/story/21784645 "Le tram a déjà franchi le Pont rouge."] lessentiel.lu, 22 mai 2018 18:44; Act: 23.05.2018 09:52.</ref>.
* 27. Juli 2018: Verlängerung vun der Linn bis op d'Stäreplaz<ref name=juli18>[http://www.rtl.lu/letzebuerg/1189605.html "Den Tram fiert vum 27. Juli u bis op d'Stäreplaz."] rtl.lu, 04.06.2018, 11:08:48.</ref>.
* 29. Oktober 2018: Ufank vun den Aarbechten un der 3. Phas (Stäreplaz - Gare).
* 5. Oktober 2020: Éischt Testfaarten op der Verlängerung vun der Linn bis op d'[[Garer Quartier (Stad Lëtzebuerg)|Gare]].
* 13. Dezember 2020: Ouverture vun der Verlängerung bis op d'Gare.
* 11. Juli 2022: Éischt Testfaarten op der Verlängerung vun der Linn bis bei de [[Lycée Bouneweg (Tramshalt)|Lycée Bouneweg]]<ref name=Bouneweg>[https://www.rtl.lu/mobiliteit/news/a/1922920.html "D'Erweiderunge vun der Tramsstreck lafen op Héichtouren."] rtl.lu, 03.06.2022.</ref>.
* 11. September 2022: Verlängerung bis op Bouneweg<ref name=Bouneweg/>.
* 1. Februar 2024: D'Chamber stëmmt fir den Ausbau vum Tramsreseau um Streckendeel Rout Bréck – Laangfur a Stater Gare – Hollerech<ref name=licht>[https://www.wort.lu/luxemburg/chamber-gibt-gruenes-licht-fuer-ausbau-der-tram/7915294.html "Chamber gibt grünes Licht für Ausbau der Tram."] wort.lu, 2024-02-01.</ref>.
* 17. Mee 2024: Éischt Testfaarten op der Streck Bouneweg-[[Stadion vu Lëtzebuerg|Stadion]].
* 7. Juli 2024: Verlängerung vun der Linn bis bei de [[Stadion (Tramshalt)|Stadion]]<ref name=":8">{{Citation|url=https://www.wort.lu/luxemburg/zentrum/in-vier-monaten-faehrt-die-tram-zum-stadion/8837576.html|titel=In vier Monaten fährt die Tram zum Stadion|bezochtdatum=2024-02-29|datum=2024-02-29|werk=luxemburger-wort-online|Sprooch=de}}</ref>.
* 10. Dezember 2024 (geplangt): Éischt Testfaarten op der Streck Kierchbierg-Fluchhafen<ref>{{Citation|url=https://www.luxtram.lu/fr/conference-de-presse-avenir-du-tram-extension-du-reseau-conformement-au-plan-national-de-mobilite-2035/|titel=Conférence de presse : Avenir du tram – Extension du réseau conformément au Plan national de mobilité 2035 {{!}} Luxtram.lu – Un tram pour la Ville de Luxembourg|bezochtdatum=27.09.2024|Sprooch=fr}}</ref>.
* uganks Mäerz 2025 (geplangt): Verlängerung bis op de Fluchhafen<ref>{{Citation|url=https://www.rtl.lu/mobiliteit/news/a/2235683.html|titel=Vun der Stäreplaz bei den CHL: Den Tram wäert op iwwer 500 Meter ënnerierdesch fueren|bezochtdatum=27.09.2024|werk=www.rtl.lu|Sprooch=lb}}</ref>.

=== Den ale Reseau ===
{{Haaptartikel|Fréiere Stater Tram}}
[[Fichier:TVL n°26.jpg|thumb|upright|Eng Motrice vum ''Alen Tram'', déi am [[Musée des tramways et de bus de la ville de Luxembourg|Tramsmusée]] ausgestallt ass.]]
An der Stad Lëtzebuerg gouf et vun [[1875]] un en [[Fréiere Stater Tram|éischten Tramsreseau]]<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/ca-s-en-va-et-ca-revient-il-y-a-cinquante-ans-disparaissait-le-dernier-tram-53b57a13b9b3988708041586 Il y a cinquante ans disparaissait le dernier tram] op wort.lu de 4. Juli 2014 (gekuckt den 31. Juli 2017)</ref>. Am Ufank waren et Trammen déi vu Päerd gezu goufen (Päerdstram) a vun 1908 u gouf de Reseau elektrifizéiert. 1930 hat de Reseau 30 Kilometer. 1926 sinn déi éischt Bussen agesat ginn a lues a lues ass dunn den Tramsreseau zu Gonschte vun de Bussen ofgerappt ginn. De leschten Tram ass de 5. September 1964 gefuer.

=== Mëssgléckte Projet vun enger "Tram-Bunn"...===
[[Fichier:Saarbahn johanniskirche.jpg|thumb|D'''Saarbahn'' zu Saarbrécken; eng Maquette dervu war 1995 zu Lëtzebuerg ausgestallt ginn.]]
Zanter 1990 gouf et an der Stad Lëtzebuerg Bestriewungen, nees en Tram anzeféieren. Am Mäerz 1991 ass d'TRAM A.s.b.l. gegrënnt ginn, mam Zil fir z'ënnersichen ob dëst méiglech an ubruecht wier. Am Dezember 1991 ass d'TRAM A.s.b.l. den Tramsreseau op [[Düsseldorf]] besiche gaangen<ref name=":0">[http://www.tram.lu/historique.html "Historique" op der Websäit vun der TRAM A.s.b.l. (gekuckt den 3. August 2017)]</ref>; an den zwee Joerzéngten duerno, stoungen nach aner Visitte vun Tramsreseauen uechter Europa um Programm. Zesumme mam [[Mouvement écologique]] a mam [[Oekofonds]] huet d'TRAM A.s.b.l. am Joer 1992 d'Etüd "E modernen Tram fir Lëtzebuerg" virgestallt<ref name=":0" />. Virun de Gemengewale gouf eng Table-ronde mat de politesche Parteien organiséiert<ref name=":0" />.

Am Joer 1994 sollt dunn - duerch eng Initiativ vum Transportministère zesumme mat der Stad Lëtzebuerg - mat der ''Luxtraffic'' Etüd erausfonnt ginn, wat fir e Verkéiersmëttel am beschte gëeegent wier fir den ëffentleche Verkéier am Land ze verbesseren. Als Konklusioun aus der Etüd ass de Projet BTB (Bus-Tram-Bunn) ervirgaangen<ref>[http://www.rail.lu/btbbulletin.html E modernen Tram fir Lëtzebuerg - eng Investitioun an d'Zukunft] op rail.lu (gekuckt den 3. August 2017)</ref>.

[[1995]] ass dunn de Projet BTB vun der Regierung un d'Rulle bruecht ginn, mat deem et haaptsächlech drëm goung fir eng sougenannt "Tram-Bunn" an d'Liewen ze ruffen. Eng Maquette vu sou enger Bunn wéi se zu [[Saarbrécken]] fiert (''Saarbahn'') gouf am September an der Stad ausgestallt<ref name=":0" />. Déi éischt Kriticke géint en Tram koumen am Joer 1998 op, absënns duerch d'Aktioun vum Automobile-Club am ''Auto-Moto-Magazine'' (¿¿¿)<ref>[http://www.eluxemburgensia.lu/webclient/DeliveryManager?application=DIRECTLINK&custom_att_2=simple_viewer&pid=1848056&search_terms=Automobile%20club%20tram#panel:pp%7Cissue:1848056%7Carticle:DTL164%7Cquery:Automobile%20club%20tram Vorsicht! Tram] am [[D'Lëtzebuerger Land|Lëtzebuerger Land]], de 5. Juni 1998, Säit 3 (gekuckt de 7. August 2017)</ref>. Doropshin hu sech eng Rëtsch Politiker{{wien?}} schwéier gedoe fir sech fir den Tram anzesetzen, wat mat sech bruecht huet, datt de Projet BTB schlussendlech gestuerwen ass<ref name=":0" />. De Budget fir de BTB gouf sengerzäit op 760 Milliounen Euro geschat<ref>[https://web.archive.org/web/20171206074635/http://mobile.news.paperjam.lu/news/ville-de-luxembourg-le-tram-leger-sur-de-bonnes-voies Ville de Luxembourg: le tram léger sur de bonnes voies] op Paperjam.lu de 24. Mäerz 2006 (gekuckt den 3. August 2017)</ref>.

Am Januar [[2002]] huet den Transportminister [[Henri Grethen]] en neie Projet „mobilitéit.lu“ presentéiert. Dëse Projet huet dat wesentlecht aus dem BTB iwwerholl, goung awer méi wäit, andeem och eng nei Verbindung vun der Stad bis op [[Esch-Uelzecht]] proposéiert gouf. Et goung awer net am Detail riets vum schwieregen Tracé duerch d'Stad<ref name=":0" />. E Joer méi spéit, de 14. Januar [[2003]], huet de Minister dunn den Uschloss vum Kierchbierg un den [[Eisebunn]]sreseau virgestallt<ref name=":1">[https://www.gouvernement.lu/798098/14grethen Raccordement ferroviaire de Kirchberg et de Findel] op gouvernement.lu den 13. Januar 2003 (gekuckt de 5. August 2017)</ref>. Zwou Verbindunge ware virgesinn: 
* eng éischt sollt op der Héicht vun der [[Pont grande-duchesse Charlotte|Rouder Bréck]] vun der [[Eisebunnsstreck Lëtzebuerg-Ëlwen]] aus iwwer e gekréngelten Tracé op de Kierchbierg an da weider iwwer d'[[Avenue John-F.-Kennedy (Stad Lëtzebuerg)|Avenue John F. Kennedy]] bis bei d'Luxexpo féieren. Dësen Deel sollt am Tram-Bunn-Modus gefuer ginn.
* eng zweet sollt vun der Streck [[Eisebunnsstreck Lëtzebuerg-Waasserbëlleg Grenz|Lëtzebuerg-Waasserbëlleg]] aus duerch en Tunnel bis op de Findel an duerno iwwerierdesch weider bis op de Fluchhafe féieren. Dësen Deel vun der Streck hätt solle mat Tram-Bunnen a klasseschen Zich gefuer ginn. 
Dëse Projet mat enger Längt vu 14&nbsp;km, gouf op 389,68 Milliounen Euro geschat. Als Optioun war och nach eng Verlängerung bis op de Lampertsbierg virgesinn. De Projet de loi gouf de 14. Januar 2003 virgestallt<ref name=":1" /> an d'Gesetz den 18. Dezember 2003 vun der Chamber gestëmmt<ref>[http://legilux.public.lu/eli/etat/leg/loi/2003/12/18/n1/jo Loi du 18 décembre 2003 modifiant la loi du 10 mai 1995 relative à la gestion de l'infrastructure ferroviaire.] am Memorial A 195 vum 31/12/2003 (gekuckt de 5. August 2017)</ref>. D'Aarbechte sollten an e puer Phase gemaach ginn. Den éischten Deel (Dummeldeng - Kierchbierg) hätt sollen Enn 2006 / uganks 2007 fäerdeg sinn an duerno hätt den zweeten Deel (Iergäertchen - Findel) ufänke kënnen. Dësen Deel wier dann 2012 / 2013 fäerdeg gewiescht.

[[2004]] gouf et du vun der A.s.b.l. ''RER Luxembourg'' eng nei Initiativ géint d'Konzept vun der Tram-Bunn<ref>[http://www.etat.lu/memorial/memorial/2004/C/Pdf/c109328A.pdf#Page=2 Memorial C 1093/2004, S. 52418]</ref>, déi dofir agetrueden ass den ëffentlechen Transport deelweis bis ronn 60 Meter ënnert dem Buedem duerch d'Stad ze féieren. Dëse Projet ass méi spéit och ënner dem Numm „City-Tunnel“ vun der [[Alternativ Demokratesch Reformpartei|ADR]] opgegraff ginn<ref>[https://web.archive.org/web/20170927110801/https://adr.lu/der-city-tunnel-ist-die-losung/?print=2 Der City-Tunnel ist DIE Lösung] op adr.lu (gekuckt de 5. August 2017)</ref>. Zesumme confirméieren awer de Staat an d'Stad Lëtzebuerg am Joer 2005, datt si weiderhin hannert dem Projet Tram-Bunn stinn.

De Projet ass awer definitiv den 10. November [[2005]] gestuerwen, wéi d'[[Société nationale des chemins de fer luxembourgeois|CFL]] erklären, datt si net capabel sinn en Tram-Bunn-Reseau ze bedreiwen<ref name=":0" />.

===... zu Gonschte vun engem klasseschen Tram ===
[[Fichier:Hybrid-Bus Emile Weber Luxembourg 01.jpg|thumb|Den Tram ersetzt verschidde Buslinnen, dorënner déi vill benotzt [[AVL-Linn 16|Linn 16]].]]
D'Iddi fir en Tram ze baue fir domat d'Stad z'entlaaschten, ass am Juni 2005 opkomm an et gouf en Aarbechtsgrupp « Extension du réseau ferré dans la Ville de Luxembourg » gegrënnt. Den neie Projet gouf den 10. Mäerz [[2006]] am [[Regierungsrot]] an de 27. Mäerz am Stater [[Gemeng (Lëtzebuerg)|Gemengerot]] presentéiert<ref name="rtl.lu">[http://5minutes.rtl.lu/laune/actu/1001037.html Dossier Luxtram: Ce que l'on sait, ce que l'on ne sait pas] op 5minutes.lu de 6. Februar 2017 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. D'Regierung grad ewéi d'Stad Lëtzebuerg stoungen allebéid hannert deem neie Projet an e gouf am Abrëll vun der Chamber validéiert<ref name=":2">[https://web.archive.org/web/20170701190547/http://www.mt.public.lu/projets/chemins_fer/tram/constiGIE.pdf La constitution du GIE « LuxTram »] Dossier de presse op mt.public.lu (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. Domat konnt de Projet du konkreet ulafen<ref name="rtl.lu" />. Déi ursprénglech Iddi vun der Tram-Bunn gëtt deemno opginn zu Gonschte vun der Realiséierung vun engem klasseschen Tram, kombinéiert mat enger Verbesserung vum Schinnennetz<ref name=":0" /><ref name=":2" />.

Den Tracé vum Tram gouf [[2007]] definéiert. De Prinzip vun enger Verbindung vum Kierchbierg iwwer d'[[Avenue John-F.-Kennedy (Stad Lëtzebuerg)|Avenue Kennedy]] gouf bäibehalen, et gouf awer eng Verlängerung duerch d'[[Uewerstad]] bis op d'Gare virgeschloen. D'Oppositioun aus dem Camp vun de Aktivisten déi fir den Tunnel agetruede sinn, war hefteg. Si sinn esou wäit gaange fir den Tram als eng „folkloristesch Variante vum Bus“<ref>« Le tram n'est rien d'autre qu'une variante folklorique du bus! » "Historique" op der Websäit vun der TRAM A.s.b.l. (gekuckt den 3. August 2017)</ref> ze qualifizéieren a fir d'Kritiker vum Tunnelprojet ze diskreditéieren. D'Regierung war gezwongen ze reagéieren an huet widderholl, datt si géint de „Bus-Bunn-Projet“ wier.

Den 21. Juni 2007 gouf de ''GIE LuxTram'' gegrënnt, dee Pläng ausschaffe sollt, fir en Tram duerch d'Stad fueren ze loossen. De GIE besteet zu gläichen Deeler aus Vertrieder vum Staat an der Stad Lëtzebuerg. Den „Avant-projet sommaire“ gesouch eng Tramslinn vir, déi vun der [[Gare Houwald]] iwwer d'[[Gare Zéisseng]] - d'[[Gare Lëtzebuerg|Gare Centrale]] an d'Uewerstad op de Kierchbierg bis bei d'Luxexpo féiere sollt. Se sollt kombinéiert gi mat enger Eisebunnsverbindung vun der [[Eisebunnsstreck Lëtzebuerg-Waasserbëlleg Grenz|CFL-Linn 3]] iwwer de Fluchhafe Findel mat enger Endstatioun bei der Luxexpo<ref name=":2" />.

Am Mee 2008 gouf eng Maquette vun engem Tram (vun der Linn 1 vum Tram vun Nice) an der Stad ausgestallt fir der Bevëlkerung esou de Projet vum Tram virzestellen<ref name="rail.lu">[http://www.rail.lu/projettramlux.html Projet de tramways de la Ville de Luxembourg], op rail.lu (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. Den Tracé tëscht der Stater Gare an der Uewerstad gouf 2008 festgehalen, nodeems et dräi Variante goufen: eng iwwer d'Nei Avenue (déi och duerno zeréckbehale gouf), eng aner iwwer d'Al Avenue an eng drëtt iwwer déi zwou Avenuen, awer allkéiers nëmmen an enger Richtung<ref>[https://web.archive.org/web/20160311115215/http://www.gtf.be/gtf_luxtram.html Luxtram: le futur tram de Luxembourg], op gtf.be, Websäit vum Groupement belge pour la promotion et l'exploitation Touristique du transport ferroviaire (gekuckt de 6. August 2017t</ref>.

Wéi am Joer [[2010]] Lëtzebuerg d'[[Finanzkris 2007/2008|Finanzkris]] ze spiere krut, war d'Regierung verflicht, eng Rëtsch Spuermoossnamen z'ergräifen a verschidde Projeten hu missen op Äis geluecht ginn. Dorënner och de Projet vum Tram. De Premier [[Jean-Claude Juncker]] huet a senger [[Ried zur Lag vun der Natioun]] de 4. Mee 2010 ugekënnegt, datt den Tram net virun [[2014]] kéint realiséiert ginn<ref name=":0" />{{,}}<ref>[https://web.archive.org/web/20170726000727/http://www.lessentiel.lu/fr/rechercher/story/23909419 Patrick Théry, On a beau dire, le tram est bel et bien sur les rails] op lessentiel.lu de 26. September 2010 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. Ursprénglech war virgesinn, datt d'Aarbechten uganks [[2011]] sollten ufänken, soudatt d'Linn 2014 hätt kënnen opgoen<ref>[http://Le+tram+va+redessiner+les+artères+de+Luxembourg Le tram va redessiner les artères de Luxembourg] op lessentiel.lu de 15. September 2009 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. Am August goufen am Zentrum vun der Stad [[Geotechnik|geotechnesche]] Buerunge fir de Bau vum Tracé gemaach, fir déi genee Positioun vun de Statioune kënne festzeleeën<ref>[https://web.archive.org/web/20170726000739/http://www.lessentiel.lu/fr/rechercher/story/12845897 Des forages sur le futur tracé du tram] op lessentiel.lu den 23. August 2010 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>.

=== Oppositioun an alternativ Projeten ===
Am Mäerz 2012 hu verschidde Volleksvertrieder vum ADR a besonnesch den Deputéierte [[Jacques-Yves Henckes]] - déi vu vir era géint den Tram an éischter fir de „City-Tunnel“ agetruede sinn - verlaangt, datt e Referendum sollt organiséiert ginn, mat deem d'Bevëlkerung sech fir déi eng oder aner Iddi kéint ausschwätzen<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/referendum-sur-le-tram-il-faudra-attendre-l-avis-du-gouvernement-4f60efa3e4b02f5ce8fac82f Référendum sur le tram: il faudra attendre l'avis du gouvernement] op wort.lu de 14. Mäerz 2012 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>{{,}}<ref>[http://L'ADR+veut+un+référendum+sur+le+tram L'ADR veut un référendum sur le tram] op wort.lu de 14. Mäerz 2012 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. Déi aner [[Lëscht vun de politesche Parteien zu Lëtzebuerg|Parteien]] hunn de Virschlag vum ADR kritiséiert, mat der Begrënnung, datt en nationale Referendum iwwer e lokale Sujet géint d'Gesetz verstousse géif. D'Iddi vum Referendum ass am Mee vun der Regierung verworf ginn, well de „City-Tunnel“ nëmme schwéier realiséierbar wier, souwuel a Bezuch op d'Käschten, wéi och op déi technesche Machbarkeet<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/city-tunnel-vs-tram-il-n-y-aura-pas-de-referendum-4fbfa410e4b0c4249c53fdf2 City-tunnel vs tram: il n'y aura pas de référendum] op wort.lu de 25. Mäerz 2012 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>.

Am Juni huet den deemolege Minister fir nohalteg Entwécklung, [[Claude Wiseler]], confirméiert, datt den Tram en Deel vun der Regierung hirem Plang fir eng nohalteg Mobilitéit wier an datt de Schantje fir den Tram ze bauen 2014 ufänke géif. Déi geschate Käschte fir déi éischt Phas géife bei 320 Milliounen Euro leien. Et gouf awer och nach preziséiert, datt de Schantje fir déi éischt Phas eréischt kéint ufänken nodeems eng Ëmwelt-Impaktstudie gemaach gi wier<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/320-millions-d-euros-pour-la-premiere-phase-du-tram-4fcf928be4b0c77473ce9847 320 millions d'euros pour la première phase du tram] op wort.lu de 15. Juni 2012 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. D'Géigner vum Projet hunn en ze deier an net néideg fonnt<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/parfois-juge-trop-cher-ou-inutile-le-tram-circulera-a-luxembourg-en-2017-4fda0c73e4b0c152a04dd5db Parfois jugé trop cher ou inutile, le tram circulera à Luxembourg en 2017] op wort.lu de 27. Juni 2012 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. De Projet géif et erlaben déi 270 Bussen déi pro Stonn iwwer d'Nei Avenue fueren do erauszehalen. Haaptsächlech déi regional Buslinne solle ronderëm der Stad op Statiounen nieft der Tramslinn gekappt gi wou een dann ëmklamme kann<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/dossier/tram/story/19959250 Un réseau de bus adapté à la future ligne de tram] op lessentiel.lu de 24 Abrëll 2012 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>. Am September [[2013]] huet de Regierungsrot gréng Luucht gi fir datt de Staat sech finanziell um Bau vun der Tramslinn bedeelege kann<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/feu-vert-pour-le-tram-qui-reliera-la-gare-centrale-a-luxexpo-52468871e4b0970ab1696d8b Feu vert pour le tram qui reliera la gare centrale à Luxexpo] op wort.lu den 28. September 2013 (gekuckt de 6. August 2017)</ref>.

De Projet stoung am Januar [[2014]] erëm am Vierdergrond. De [[Staatsrot (Lëtzebuerg)|Staatsrot]] war nämlech der Opfaassung - entgéint der Meenung vun der Regierung zwee Joer virdrun - datt den Tram tëscht dem Kierchbierg an der Gare d'Problematik déi duerch de staarke Voyageursverkéier entsteet, net léise kann<ref name="wort.lu1">[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/le-tram-n-est-pas-une-solution-selon-le-conseil-d-etat-52df89bee4b0e9996823d358 Le tram n'est pas une solution, selon le Conseil d'Etat] op www.wort.lu den 22. Januar 2014 (gekuckt den 10. August 2017)</ref>. Fir effikass ze sinn, misst den Tram capabel si fir och op der Schinneninfrastruktur vum Zuch ze fueren. De [[François Bausch]] - Nofollger vum Claude Wiseler - huet dem Conseil d'état erkläert, datt dëse Projet eleng d'Verkéiersproblemer net léise kéint, ma datt een en als Deel vun engem ganze Pak vu Léisunge betruechte misst, deen d'Regierung am Kader vun engem nohaltege Mobilitéitsplang (MoDu) virgesäit<ref name="wort.lu3">[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/tram-a-luxembourg-le-conseil-d-etat-pinaille-le-ministre-lui-repond-52ea164fe4b00e3c1fceffbb Tram à Luxembourg: le Conseil d'Etat pinaille, le Ministre lui répond] den 30. Januar 2014 op wort.lu (gekuckt den 10. August 2017</ref>. Den ADR huet nach eng Kéier e Referendum gefuerdert<ref name="wort.lu2">[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/l-adr-veut-un-referendum-sur-le-tram-530c8986e4b0577c214a14e4 L'ADR veut un référendum sur le tram], op www.wort.lu de 25. Februar 2014 (gekuckt den 10. August 2017)</ref>.

Am Mäerz 2014 gouf d'[[Adolphe-Bréck|Nei Bréck]] fir de Verkéier zou gemaach well se - fir datt den Tram driwwer fuere kann - komplett restauréiert a méi breet gemaach muss ginn. De Schantjen huet dräi Joer gedauert. Wärend där Zäit gouf niewendrun eng provisoresch Bréck gebaut déi - wéinst hirer Faarf - am Volleksnumm d'„Blo Bréck“ genannt gouf<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/le-pont-adolphe-au-chomage-technique-a-partir-du-premier-week-end-de-mars-52f9f69ae4b07ca9197daa44 Le pont Adolphe au chômage technique à partir du premier week-end de mars] op wort.lu den 11. Februar 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. D'Nei Bréck ass am Mäerz [[2017]] erëm opgaangen<ref>[http://www.rtl.lu/letzebuerg/1016793.html Prett fir weider 100 Joer: Reouverture de 25. Mäerz] op rtl.lu am Mäerz 2017 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>.

Am Abrëll 2014 haten de François Bausch an d'Stater Buergermeeschtesch [[Lydie Polfer]] informéiert, datt den Tram um Tracé duerch d'Stad ouni Catenaire fuere géif. Dëst war drop zeréckzeféieren, well d'Géigner vum Tram sech ëmmer drop behaapt hunn, datt d'Catenairen d'Vue vun der Stad verschampeléiere géifen. Den Ufank vun den Aarbechte gouf fir 2015 ugekënnegt<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/luxembourg-le-tram-enleve-le-haut-5360f5b4e4b0c1eb30fa4f9a Luxembourg: le tram enlève le haut] op wort.lu den 30. Abrëll 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. Si hunn och matgedeelt, datt d'Linn am Endausbau bis op den [[Houwald]] an op de [[Fluchhafe Lëtzebuerg|Fluchhafe Findel]] verlängert géif ginn. Dës zwou Verlängerunge géifen deemno zousätzlech zum urspréngleche Projet (Kierchbierg-Gare) gebaut ginn<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/tram-a-luxembourg-le-trace-initial-doit-etre-prolonge-53609b3de4b01cc492c69c78 Tram à Luxembourg: le tracé initial doit être prolongé] op wort.lu den 30. Abrëll 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. Dës Ukënnegung huet d'Buergermeeschtere vun [[Gemeng Hesper|Hesper]], [[Gemeng Nidderaanwen|Nidderaanwen]] a [[Gemeng Sandweiler|Sandweiler]] op de Plang bruecht, déi gemengt hunn, se wiere vum Nohaltegkeetsminister beduckst ginn<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/tram-trois-bourgmestres-ont-l-impression-d-avoir-ete-dupes-533ec8f6e4b012fe7ff65e65 Tram: trois bourgmestres ont l'impression d'avoir été dupés] op wort.lu de 4. Abrëll 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. De Projet fir eng Verbindung vun der Eisebunnslinn vun Dummeldeng op de Kierchbierg ze baue schéngt definitiv net méi aktuell ze sinn.

Tëscht November an Dezember 2013 hat LuxTram eng Meenungsëmfro organiséiert an där hir Resultater goufen am Mee 2014 virgestallt. Dobäi koum eraus, datt nëmmen 23&nbsp;% vun de Befrote géint de Projet waren, 7&nbsp;% waren nach onentschloss<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/dossier/tram/story/26132254 Sept personnes sur dix se disent favorables au tram] op lessentiel.lu de 15. Mee 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. Dës Resultater hu gewëssermoossen iwwerrascht, well grad an där Zäit eng ëffentlech [[Petitioun]] um Internet am Gaang war, déi e Referendum géint den Tram gefuerdert huet. Well d'Petitioun déi néideg 4500 Ënnerschrëften zesumme kritt hat, huet de Sujet missen an der Chamber diskutéiert ginn<ref>[https://web.archive.org/web/20170722141420/http://www.lessentiel.lu/fr/news/luxembourg/story/19835995 Le référendum sur le tram obtient 4 500 signatures] op lessentiel.lu den 2. Mee 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. No der Debatt tëscht den Deputéierten an de Petitionären ass de Referendum majoritär vun den Deputéierte refuséiert ginn, aus Angscht datt d'Organiséiere vun engem Referendum de Projet nach weider verspéide géif. Den Deputéierte [[Claude Adam]] huet dobäi bemierkt, datt bei de Parlamentswalen 2013 90 % vun de Wieler fir eng Partei gestëmmt haten, déi fir den Tram war<ref>Laurence Bervard, [http://www.lessentiel.lu/fr/news/dossier/tram/story/30429994 Les députés rejettent l'idée d'un référendum] op lessentiel.lu de 27. Mee 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. De 4. Juni 2014 huet d'Chamber mat 56 vu 60 Stëmmen de Gesetzprojet 6626 gestëmmt, mat deem 230 Milliounen Euro bewëllegt goufen, fir en Tram vun der Luxexpo op d'[[Gare Lëtzebuerg|Stater Gare]] ze bauen<ref name=":3">[http://www.chd.lu/wps/portal/public/Accueil/TravailALaChambre/Recherche/RoleDesAffaires?action=doDocpaDetails&backto=/wps/portal/public/Accueil/Actualite&id=6626] „Projet de loi portant sur la construction d'une ligne de tramway à Luxembourg entre la Gare Centrale et le Circuit de la Foire Internationale au Kirchberg“ op chd.lu, der Websäit vun der Chambre des députés (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. Dobäi kommen eng 124 Millioune vun der Stad Lëtzebuerg, soudatt d'Gesamtkäschten (inklusiv den Ënnerhalt fir 4 Joer) bei 354 Milliounen Euro leie géifen.

En alternative Projet fir de Bau vun enger [[Seelbunn]] déi tëscht der Stater Gare an dem Kierchbierg fuere kéint, an deen och vun der [[Chambre des métiers|Handwierkerkummer]] ënnerstëtzt gouf, ass awer vum Minister François Bausch ofgeleent ginn, well hien en als onrealistesch ugesinn huet<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/dossier/tram/story/24914255 La Chambre des métiers défend le téléphérique] op lessentiel.lu den 2. Abrëll 2014 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>. D'Gesetz iwwer de Bau vun der Tramslinn tëscht der Stater Gare an der Luxexpo um Kierchbierg ass de 24. Juli 2014 ënnerschriwwen<ref name=":3" /> an de 6. August publizéiert ginn<ref name=":6" />.

Den 21. Oktober 2014 hunn de Minister fir Nohalteg Entwécklung an Infrastrukturen, [[François Bausch]], fir de Lëtzebuerger Staat, souwéi d'Buergermeeschtesch [[Lydie Polfer]] an déi Éischt Schäffin [[Sam Tanson]] fir d'Stad Lëtzebuerg den Akt ënnerschriwwen, fir aus dem ''Groupement d'intérêt économique'' (GIE) eng [[Société anonyme|Aktiegesellschaft]] ze maachen<ref name=":4" /><ref name=":5" /><ref name=":14">Maurice Fick, [https://www.wort.lu/fr/luxembourg/la-societe-d-exploitation-du-tram-est-creee-premier-troncon-du-tram-mis-en-service-au-second-semestre-2017-54468bfeb9b398870807d12a "Premier tronçon du Tram mis en service au second semestre 2017"] op wort.lu den 21. Oktober 2014 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>.

{{Méi Info 1|LuxTram}}

De Choix fir aus dem GIE eng privat a keng ëffentlech Gesellschaft ze maachen ass - den Autoritéiten no - drop zeréckzeféieren datt et mat enger ëffentlecher Gesellschaft méi deier a méi komplizéiert gi wier, absënns wat d'Prozedure vun den ëffentlechen Aarbechten ugaange wier. Dës Entscheedung gouf besonnesch vum [[Fédération nationale des cheminots, travailleurs du transport, fonctionnaires et employés luxembourgeois|Landesverband]], der gréisster Gewerkschaft vun den Eisebunner bedauert<ref>[http://www.lequotidien.lu/politique-et-societe/tram-le-landesverband-prepare-son-implantation-aupres-des-futurs-conducteurs/ Tram: le syndicat des cheminots prépare déjà son implantation auprès des futurs conducteurs] op lequotidien.lu den 9. Juli 2015 (gekuckt den 12. August 2017)</ref>.

== D'Linn T1: Déi éischt Linn vum ''Neien Tram'' ==
{{Haaptartikel|Luxtram-Linn T1}}
[[File:Luxembourg T1 map-de.svg|thumb|Streck vun der T1]]
Déi éischt Linn, déi gebaut gouf, [[Luxtram-Linn T1|T1 genannt]], fiert zanter Juli 2024 op der Streck vun der Halt [[Luxexpo]] bis bei de [[Stadion vu Lëtzebuerg|Stadion]]. Wa se [[2025]] bis fäerdeg gebaut ass, féiert d'Streck vum [[Fluchhafe Lëtzebuerg|Fluchhafe]] bis op d'[[Cloche d'or]].

De Bau vun der Streck huet den 18. September 2015 ugefaangen. Dat éischt Stéck vun der Streck, vun der Luxexpo bis bei d'[[Pont grande-duchesse Charlotte|Rout Bréck]], ass den [[10. Dezember]] [[2017]] opgaangen. Duerno goufen et Verlängerunge bis op d'[[Place de l'Étoile (Stad Lëtzebuerg)|Stäreplaz]] ([[27. Juli]] [[2018]]), op d'[[Gare Lëtzebuerg|Gare]] ([[13. Dezember]] [[2020]]), bis op Bouneweg ([[11. September]] [[2022]]), a bis op d'[[Cloche d'or]] ([[7. Juli]] [[2024]]).

=== Lescht Stéck ===
Am Norde gëtt, vun 2021 bis Mäerz 2025, d'Streck ëm 4,5&nbsp;km vun der Luxexpo bis op de [[Fluchhafe Lëtzebuerg|Fluchhafe Findel]] verlängert (''Tronçon E'').

== Ausbaupläng ==
Den 22. Abrëll 2022 huet den Transportminister [[François Bausch]] den neien [[Nationale Mobilitéitsplang 2035]] virgestallt. Seng Nofollgerin [[Yuriko Backes]] sot am Mäerz 2024 an engem Interview, si wéilt, wat den Tramsreseau betrëfft, d'Ziler vun deem Plang och ënnert der [[Regierung Frieden-Bettel]] anhalen.<ref>Frank Weyrich: [https://www.wort.lu/luxemburg/yuriko-backes-will-bau-der-tram-nach-esch-beschleunigen/8955067.html "Yuriko Backes will Bau der Tram nach Esch beschleunigen."] wort.lu,  6.3.2024.</ref>

Fir den Tram gesäit den Nationale Mobilitéitsplang 2035, nieft der Linn T1 Fluchhafe Findel<ref>d'Linn T1 hält um Kierchbierg op wann de séieren Tram vun Esch iwwer de Kierchbierg bis op de Fluchhafe fiert</ref> - Stadion, déi et scho (bal ganz) gëtt, nach follgend nei Linne vir<ref>Ministère de la Mobilité et des Travaux publics: [https://transports.public.lu/fr/publications/strategie/pnm-2035-brochure/pnm-2035-brochure-fr.html "PNM 2035 - Plan national de mobilité"], S. 53 – 56, 22/04/2022.</ref>:

=== Geplangten Ausbau bis 2035 ===
[[File:Luxembourg, Tram 2035 - réseau projeté.png|thumb|300px|Geplangte Reseau vum Stater Tram fir d'Joer 2035]]
==== Giel Linn: Luxexpo - Pôle d'échange West ====
Déi giel Linn<ref name=":26">Aarbechtstitel, no der Faarf déi um Plang gebraucht gëtt, cf.: Ministère de la Mobilité et des Travaux publics: "[https://transports.public.lu/fr/publications/strategie/pnm-2035-brochure/pnm-2035-brochure-fr.html PNM 2035 - Plan national de mobilité]", S. 54 + 56, 22/04/2022</ref> fiert um Trajet Luxexpo - Pôle d'échange (PE) West, via Boulevard K. Adenauer, Gare, Hollerech a P+R Bouillon. Vun der geplangter Linn gouf den 10. Mäerz 2023 de Bau vun den zwéin éischten Deeler virgestallt, déi vum Regierungsrot gestëmmt gi waren<ref>Sabrina Backes: [https://www.rtl.lu/mobiliteit/news/a/2039508.html "Vun der Gare op Hollerech, vun der rouder Bréck an de Quartier "Laangfur".] rtl.lu, 10.03.2022.</ref>. D'Finanzéierungsgesetz fir béid Streckendeeler gouf den 23. Mee 2023 an der Chamber deposéiert<ref name=":27">{{Citation|url=https://www.chd.lu/fr/dossier/8224|titel=Projet de loi portant sur la construction des extensions de la ligne de tramway à Luxembourg entre les stations Rout Bréck- Pafendall et Laangfur au Kirchberg et entre les stations Gare Centrale et Hollerich|bezochtdatum=2023-11-27|werk=www.chd.lu|Sprooch=fr}}</ref> an den 1. Februar 2024 gestëmmt<ref name=licht/>.
* Rout Bréck - ''Laangfur''

Déi nei Streck Rout Bréck - Kierchbierg / ''Laangfur'' (en Deel vun der gieler Linn am Osten<ref>am Finanzéierungsgesetz als « extension K2A » bezeechent</ref>) béit ëstlech vun der Halt ''[[Rout Bréck - Pafendall (Tramshalt)|Rout Bréck-Pafendall]]'' op de [[Boulevard Konrad-Adenauer]] of, leeft iwwer dee Boulevard virun an dréint dann no der [[Europäesch Schoul|Europaschoul]] a Richtung Norde bis an de Flouer ''Laangfur.'' D'Aarbechten um Kierchbierg solle vun 2025 bis 2027 goen, mat enger Ouverture vun der Linn fir Enn 2027 / Ufank 2028. D'Streck mat 2,3&nbsp;km a mat dräi Halten ass mat 106 Milliounen Euro budgetiséiert<ref name=":28">{{Citation|url=http://gouvernement.lu/fr/actualites/toutes_actualites/communiques/2023/03-mars/10-extension-luxtram.html|titel=Extension de la ligne de tramway au Kirchberg et vers Hollerich: Présentation du projet de financement|bezochtdatum=2023-11-28|datum=2023-10-03|werk=gouvernement.lu|Sprooch=fr}}</ref>.

D'Aarbechte fir d'Verlängerung ''Laangfur'' - ''Kuebebierg'' - Luxexpo si fir 2031 - 2033 geplangt<ref name=":27" />.

* Gare - Nei Hollerech

Den éischten Tronçon um westlechen Deel vun der gieler Linn<ref>am Finanzéierungsgesetz als « extension HOA » bezeechent</ref> leeft no der [[Place de la Gare (Stad Lëtzebuerg)|Garer Plaz]], virun der Ramp vun der Buchler-Bréck, a südwestlecher Richtung duerch de geplangten neie Quartier Nei Hollerich bis op d'Héicht vun der aktueller Kräizung ''Route d'Esch / Rue de l'Aciérie''. Den Tracé huet 1,1 Kilometer an et komme fir den Ufank zwéin Arrêten dohin. Fir de Bau vun dëser Streck sinn 29 Milliounen Euro virgesinn<ref name=":28" />.

D'Aarbechten si fir 2026 bis 2028 geplangt, mat enger Ouverture vun der Linn fir Enn 2027 / Ufank 2028<ref name=":27" />.

Tëscht 2030 an 2031 ginn d'Aarbechte fir d'Streck no Weste virun an de Quartier [[Porte de Hollerich]], dee vu Mëtt vun den 2020er Joren u soll bebaut ginn, a wou um neie ''Boulevard de Hollerich'' zwou Halte virgesi sinn.

Am grousse Ganze wäert de Projet ëm déi 135 Milliounen Euro ouni TVA kaschten, vun deenen de Staat der 90 an d'Stad Lëtzebuerg 45 Milliounen iwwerhëlt<ref name=":28" /><ref>David Thinnes: [https://www.wort.lu/luxemburg/zentrum/so-sieht-das-zukunftige-hollericher-okoviertel-aus/4878910.html "'Portes de Hollerich': So sieht das zukünftige Hollericher Ökoviertel aus."] wort.lu [w+], 26.11.2023.</ref>.

{{Méi Info 1|Luxtram-Linn Luxexpo - Pôle d'échanges West}}

==== Hellblo Linn: Luxexpo - Pôle d'échange (PE) Bouillon ====
Déi hellblo Linn<ref name=":26" /> ass vun der Luxexpo iwwer déi aktuell Streck via d'Avenue John F. Kennedy an d'Rout Bréck bis op de [[Rond-point Robert-Schuman|Rond-point Schuman]] geplangt an da via Neipuertsgaass, Arsenalstrooss, Stäreplaz, CHL, dann iwwer nei Boulevarden am Weste vun der Stad (''Boulevard de Merl, Boulevard de Cessange'') bis op de Pôle d'échange (PE) Bouillon.

{{Méi Info 1|Luxtram-Linn Luxexpo - Pôle d'échange Bouillon}}

==== Mof Linn: Fluchhafen - Bieles ====
Déi mof Linn<ref name=":26" /> (deels och nach ''séieren Tram'' genannt) fiert vum Fluchhafe bis bei d'Stadhaus zu Bieles, via Luxexpo, Boulevard K. Adenauer, Hamilius, Gare, [[Nei Hollerech]], Escher Strooss, Stadion, Leideleng, Féiz, Esch-Schëffleng, Esch-Rämerech a Belval. Op enger Deelstreck – tëscht Leideleng a Féiz – kann d'Linn mat héijer Vitess (bis 100&nbsp;km/h) bedriwwe ginn.

Wann de séieren Tram vun Esch iwwer de Kierchbierg bis op de Fluchhafe fiert, hält d'Linn T1 bei der Luxexpo op. D'Käschte fir d'Linn an den Express-Vëloswee nieft der Streck, déi vun der Cloche d'or bis op Bieles fuere soll, gëtt op iwwer 3 Milliarden Euro geschat.<ref>{{Citation|url=https://www.rtl.lu/mobiliteit/news/a/2113772.html|titel=Bis 2035: De séieren Tram zu Lëtzebuerg gëtt Realitéit|bezochtdatum=2023-10-06|werk=www.rtl.lu|Sprooch=lb}}</ref>

{{Méi Info 1|Luxtram-Linn Fluchhafen - Bieles}}

=== Eventuellen Ausbau no 2035 ===
Bei déi genannt Pläng kéinten no 2035 nach weider Linnen oder Verlängerungen derbäikommen:
* hellblo Linn: Verlängerung vum Pôle d'échange (PE) Bouillon iwwer en neie Boulevard am Weste vun der Stad bis op d'Cloche d'or
* mof Linn: nei, direkt Streck tëscht der Stäreplaz an der Cloche d'or iwwert d'Escher Strooss amplaz iwwer d'Nei Avenue an d'Gare
* donkelblo Linn<ref name=":26" />: Gare - Mamer, via Nei Avenue, Hamilius, Stäreplaz an d'Areler Strooss (aus Capacitéitsgrënn eréischt méiglech wann déi mof Linn net méi duerch d'Nei Avenue fiert)

=== Fréier Pläng ===
An de Jore virdru gouf et schonn déi eng oder aner Propos fir en Ausbau: Am Joer 2016 waren ufanks dräi Extensiounen a Betruecht gezu ginn: eng éischt op [[Leideleng]], eng zweet op [[Bartreng]] an eng drëtt bei de ''Mediapark'' um [[Kierchbierg]], an der Géigend vum Wunnquartier [[Domaine du Kiem]]. D'Linn kéint gespléckt ginn, soudatt eng Faart iwwer déi aner vun der Luxexpo aus bei de ''Mediapark'' fuere géif an déi aner op de [[Fluchhafe Lëtzebuerg|Fluchhafen]]<ref>Erwan Nonet, [http://www.lequotidien.lu/luxembourg/tram-trois-extensions-sont-deja-envisagees/ Tram: trois extensions sont déjà envisagées] op lequotidien.lu de 27. Oktober 2016 (gekuckt den 20. August 2017)</ref>{{,}}<ref>[https://www.wort.lu/de/politik/aus-dem-parlament-vierte-tram-erweiterung-geplant-58d40697a5e74263e13ac707 Vierte Tram-Erweiterung geplant] op wort.lu den 23. Mäerz 2017 (gekuckt de 15. August 2017)</ref>. Am Juni 2017 gouf d'Prioritéit dunn awer vum Nohaltegkeetsminister éischter op eng zweet Linn geluecht, déi op enger Längt vu 16&nbsp;km iwwer [[Mamer]] bis op de [[Wandhaff (Käerch)|Wandhaff]] fuere kéint<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/story/12038097 Le tram ira à Mamer après 2021] op lessentiel.lu den 20. Juni 2017 (gekuckt den 20. August 2017)</ref>.

En iwwerschaffte Projet gouf Enn 2020 virgestallt: Ewell soll eng nei Linn vun der Gare iwwer Hollerech (duerch de Quartier ''[[Nei Hollerech]]''), bis bei de [[P+R Bouillon]] goen; eng weider vun der Cloche d'Or no Norden iwwer [[Zéisseng]] a [[Märel (Stad Lëtzebuerg)|Märel]] bis op d'[[Route d'Arlon (Stad Lëtzebuerg)|Areler Strooss]], wou s'op déi nei Linn trëfft, déi vun der Stäreplaz laanscht den [[Centre hospitalier de Luxembourg|CHL]] weider no Weste goe soll; an och d'Pläng fir eng 2. Linn um Kierchbierg, iwwer de [[Boulevard Konrad-Adenauer]] a laanscht den neie Quartier ''Laangfur'' bis bei den Tramsschapp goufe reaktivéiert.<ref>Christophe Lemaire: [https://paperjam.lu/article/cartes-projets-extensions-tram "Les projets d'extension du tram de Luxembourg."] paperjam.lu, 13.12.2020 • Édité le 14.12.2020.</ref>

D'2020er Projete goufen da gréisstendeels an där Form am Mobilitéitsplang 2035 iwwerholl.

== Ekipement vun de Statiounen ==
All d'Statioune si mat Informatiounssaile fir d'Passagéier ekipéiert, wou ee gesäit wéini den nächsten Tram kënnt oder wa Stéierungen op der Linn sinn. D'Statioune sinn all accessibel fir Leit mat ageschränkter Mobilitéit, och fir Leit am [[Rollstull]]. Se hu meeschtens säitlech [[Quai (Eisebunn)|Quaie]] mat enger Längt vu 45 Meter déi vis-a-vis ee vun deem aneren ugeluecht sinn.

D'Tramshaisercher op de Statioune goufe vun der franséischer Gesellschaft ''MobilConcepts'', am Kader vun engem Kontrakt vun 2 Milliounen Euro installéiert<ref name=":11">[http://www.constructioncayola.com/rail/article/2017/03/07/110826/quel-mobilier-urbain-pour-tram-luxembourg.php "Quel mobilier urbain pour le tram du Luxembourg ?"] constructioncayola.com, 7. Mäerz 2017 (gekuckt de 15. August 2017)</ref>. Se goufe vum Designer Marc Aurel entworf a si stolgro fir sech gutt an d'stättescht Ëmfeld z'integréieren<ref name=":11" />. Just op der Statioun ''Place de Metz'' sti keng Tramshaisercher. Den Entretien an d'Gestioun vun de [[Reklamm]]e gëtt fir 10 Joer vun ''IP Luxembourg Broadcasting Center Europe'', enger Filial vum [[RTL Group|RTL Grupp]] assuréiert<ref name=":11" />.

Uganks war am Februar [[2009]] en internationalen [[Architektur|Architekteconcours]] organiséiert gi wou et drëm goung fir e personaliséierte Mobilier (Haisercher, Vëlosstänner, Dreckskëschten, asw.) ze definéieren. De Concours war deemools vum [[London]]er Büro ''Lifschutz Davidson Sandilands Island Studios'' gewonne ginn<ref>[https://web.archive.org/web/20171210015800/http://paperjam.lu/communique/concours-darchitecte-de-la-ligne-de-tram-deux-projets-egalite Concours d'architecte de la ligne de tram: deux projets à égalité] op paperjam.lu de 6. Februar 2009</ref>. Schlussendlech gouf awer decidéiert kee personaliséierte Mobilier ze huelen, ma dees vun der Staang, absënns fir mam existente Mobilier an der Stad ze harmoniséieren<ref>Jean-Michel Hennebert, [https://web.archive.org/web/20171006234649/http://paperjam.lu/news/nous-avons-quitte-la-logique-du-sur-mesure «Nous avons quitté la logique du sur-mesure»] op paperjam.lu den 28. Juli 2016 (gekuckt de 15. August 2017)</ref>.

Vereenzelt ginn et och zousätzlech Installatiounen:
* Bei der [[Luxexpo (Tramshalt)|Halt ''Luxexpo'']] gouf e 60 Meter laangen a 95 Tonne schwéieren Daach aus Glas gebaut, dee queesch driwwer geet, an dee vum Peter Latz an der Julie Conrad entworf gouf<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/story/Un-auvent-de-60m-pour-le-tram-au-Kirchberg-17388208 "Un auvent de 60 m pour le tram au Kirchberg."] lessentiel.lu, 11. oct. 2017</ref>. 
* Bei der [[Theater (Tramshalt)|Halt ''Theater'']] gouf eng Installatioun vum [[Michel Leonardi]] opgeriicht, déi aus enger Zort Maste mat uewendrop faarwegen, duerchsiichtegen Diecher, déi um Buedem faarweg Flecke maachen, wann d'Sonn duerch schéint (änlech wéi déi vun him bei der Kräizung beim [[Pont d'Avroy]] zu [[Léck]]).

<gallery mode="packed" heights="150">
Luxembourg, station Rout Bréck-Pafendall (1).jpg|D'Halt ''[[Rout Bréck - Pafendall (Tramshalt)|Rout Bréck - Pafendall]]'' huet en zentrale Quai
Luxembourg, tram 2018-07 station Theater (01).jpg|D'Halt ''[[Theater (Tramshalt)|Theater]]'' huet Quaie laanscht d'Säit
Luxembourg, inauguration tram phase 2 (107).jpg|Leit virum Michel Leonardi senger Installatioun, bei der Halt ''Theater''.
</gallery>

Am Februar 2017 goufen déi offiziell Nimm vun 11 Statioune bekannt gemaach: vun den 8 déi vun 2017 un ugefuer ginn a vun deenen dräi bis op d'Stäreplaz. D'Nimm bezéie sech op Plazen déi ugefuer ginn a sinn deels op [[Franséisch]], [[Lëtzebuergesch]] oder an deenen zwou Sproochen<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/dossier/tram/story/29027257 Les noms des stations de tram sont connus] op lessentiel.lu den 20. Februar 2017 (gekuckt de 15. August 2017)</ref>.

== Rullmaterial ==
[[Fichier:Luxembourg, Open day at Luxtram - Tram (3).jpg|thumb|Viischt Vue vun enger Ramm.]]
D'Linn gëtt mat ''[[CAF Urbos|Urbos 3]]''-Rammen exploitéiert, vun deenen déi éischt néng am Laf vun 2017 geliwwert goufen<ref name=":14" />. Déi zéngt gouf am Mäerz 2019 am Tramsschapp ofginn<ref>[https://5minutes.rtl.lu/actu/luxembourg/a/1326682.html "Un nouveau tram est arrivé au Luxembourg."] rtl.lu/fr, 29.03.2019 15:18.</ref>. Bis Enn 2020, wann d'Linn bis op d'Gare verlängert ass, solle 27 Rammen a Betrib sinn, a wann déi ganz Streck bis op ass sollen et der 33 sinn<ref name="benoy">[https://www.rtl.lu/mobiliteit/news/a/1403005.html "An der Woch fuere méi wéi 20.000 Leit pro Dag mam Tram."] rtl.lu, 13.09.2019 11:12.</ref>.

Se gi vun der spuenescher Firma CAF (Construcciones y auxiliar de ferrocarriles) gebaut, déi hire Sëtz zu Beasain am [[Autonom Gemeinschaft Baskeland|Spuenesche Baskeland]] huet<ref>[https://web.archive.org/web/20171126210229/http://www.caf.net/fr/compania/instalaciones.php Ateliers et bureaux] op caf.net (gekuckt de 17. August 2017)</ref>. Déi éischt néng Ramme goufen zu [[Zaragoza]] gebaut, déi dono an der CAF-Fabrick zu [[Bagnères-de-Bigorre]], a Frankräich.<ref>[http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/story/les-rames-du-tram-en-balade-sur-l-autoroute-a6-30769477 "Les rames du tram en balade sur l'autoroute A6."] lessentiel.lu, 04-12-2019.</ref> A priori ginn d'Ramme vun 101 bis 133 nummeréiert<ref name=":18">Keith Barrow, [http://www.railjournal.com/index.php/light-rail/caf-delivers-first-luxembourg-tram.html?channel=526 CAF delivers first Luxembourg tram] op railjournal.com den 10. Februar 2017 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>{{,}}<ref>[http://www.bus-an-zuch.de/Luxtram.htm Fuhrpark Luxtram] op bus-an-zuch.de (gekuckt de 17. August 2017)</ref>.

Géint de Konkurrent ''[[Alstom]]'' huet CAF den 18. Mee 2015 den Zouschlag kritt fir d'Rullmaterial vum neien Tram ze liwweren an domat eng Commande am Wäert vun 83 Milliounen Euro. Den Optrag ëmfaasst 21 Ramme vun allkéiers 45 Meter Längt (déi awer nach - wann néideg - 10 Meter méi laang gemaach kënne ginn<ref name=":7">{{Citation|url=https://www.virgule.lu/luxembourg/a-quoi-ressemble-le-centre-de-maintenance-du-tram/233709.html|titel=A quoi ressemble le centre de maintenance du tram?|bezochtdatum=2023-12-11|datum=2023-12-11|werk=virgule-online|Sprooch=fr}}</ref>) an enger Breet vun 2,65 Meter. Pro Ramm kënne 450 Leit transportéiert ginn.

Eng technesch Eegenaart ass, datt d'Zich sou ekipéiert sinn, datt se deen Deel vun der Streck, deen duerch de Stadzentrum féiert (3,6&nbsp;km), ouni [[Catenaire]] fuere kënnen. Dobäi gi se mat Stroum aus [[Akkumulator|Superkondensatore]] vum Typ ''Rapid Charge Accumulator'' ugedriwwen, déi déi spuenesch Firma schonn an den Tramsreseauen zu [[Saragossa]] an zu [[Sevilla]] am Gebrauch huet. Den Tram gëtt dann iwwer e System opgelueden deen an der Plattform vun der Statioun agebaut ass<ref name=":16">Marc Fressoz, [https://web.archive.org/web/20170721195220/http://www.mobilicites.com/011-3768-Luxembourg-opte-pour-le-tram-sans-catenaire-de-CAF.html Luxembourg fait le choix du tram de CAF à alimentation mixte] op mobilicites.com den 19. Mee 2015 (gekuckt de 14. August 2017)</ref>{{,}}<ref>Michel Chlastacz, [https://web.archive.org/web/20180920122518/http://www.busetcar.com/luxembourg-le-luxtram-sera-a-la-fois-espagnol-et-sans-fil/ Luxembourg: le "Luxtram" sera à la fois espagnol et sans fil !] op busetcar.com den 22. Mee 2015 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>. D'Ramme sinn all klimatiséiert, hunn [[Universal Serial Bus|USB]]-Steckeren an eng tramstypesch Schell fir d'Foussgänger ze warnen. Dës Schell kléngt esou, wéi déi vum fréieren Tram<ref name=":24">Jörg Tschürtz, [http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/dossier/tram/story/27463359 Un «ding, ding» rétro et des ports USB pour le tram] op lessentiel.lu de 14. Juni 2017 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>.

De spezifeschen Design vun de Ramme gouf vum Erich Rhinn mat der Agence Avant-première entworf. Owes sinn d'Diere faarweg beliicht, mat allkéiers enger anerer Faarf pro Module. Déi Beliichtung gouf vun de Kënschtler Michel Léonardi an Isabelle Corten entworf. Den Eric Rhinn huet virdrun den Design vun de Ramme vum Tram vu Besançon, wou de selwechte Modell vun CAF fiert, entwéckelt<ref>[http://www.constructioncayola.com/rail/article/2015/07/03/100865/avant-premiere-caf-concoivent-tramway-luxembourg.php Avant Première et CAF conçoivent le tramway de Luxembourg] op constructioncayola.com den 3. Juli 2015 (gekuckt de 17. August 2017)</ref><ref name=":17">Robert Viennet, [http://www.mobilicites.com/011-4456-Luxembourg-devoile-la-maquette-grandeur-nature-de-son-futur-tramway.html Luxembourg dévoile la maquette grandeur nature de son futur tramway] op mobilicites.com de 7. Dezember 2015 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>. Den Design fir Lëtzebuerg gouf zeréckbehale well en d'Architektur vun den eenzele Stater Quartiere respektéiert<ref>[https://www.wort.lu/fr/luxembourg/presentation-officielle-les-premieres-images-du-nouveau-tram-5593d5ad0c88b46a8ce5c18e Les premières images du nouveau tram] op wort.lu den 1. Juli 2015 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>. Eng Maquette am Moossstaf 1:1 gouf der Ëffentlechkeet tëscht Enn 2015 an Ufank 2016 virgestallt<ref name=":17" />{{,}}<ref>[http://www.corporatenews.lu/fr/archives-shortcut/archives/article/2015/07/presentation-des-rames-de-tramway-de-luxembourg-une-nouvelle-identite-visuelle-pour-luxtram?author=Luxtram+S.A Présentation des rames de tramway de Luxembourg: une nouvelle identité visuelle pour Luxtram] op corporatenews.lu den 2. Juli 2015 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>. D'Awunner konnten deemools déi bannenzeg Amenagementer entdecken a verschidden Doleance konnten nach berécksiichtegt ginn (Sëtzer, Plaz vun de Staange fir sech unzehalen, asw.)<ref>[https://web.archive.org/web/20170723111400/http://www.lessentiel.lu/fr/news/luxembourg/story/20203126 Le chantier du tram passe la vitesse supérieure] op lessentiel.lu den 19. Februar 2016 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>.

<gallery mode="packed" heights="150">
Luxembourg, Open day at Luxtram - Tram (7).jpg|Chaufferskabinn
Luxembourg, Open day at Luxtram - Tram (5).jpg|Banneraum
Luxembourg, essai tram (5).jpg|Déi faarweg beliicht Dieren: Erkennungszeeche vum Lëtzebuerger Tram
Luxembourg, essai tram (2).jpg|Den ''Hënneschte'' vun enger Ramm déi aus dem Depot fiert
</gallery>

Déi éischt Ramm (2 Kabinnen a 7 Modullen) gouf den 8. Februar 2017 an der Nuecht geliwwert<ref name=":18" />{{,}}<ref>[http://Den&#x20;Tram&#x20;ass&#x20;do!&#x20;1.&#x20;Rame&#x20;ass&#x20;zu&#x20;Lëtzebuerg&#x20;ukomm Den Tram ass do! 1. Rame ass zu Lëtzebuerg ukomm] op rtl.lu den 10. Februar 2017 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>. De Rescht vun der Serie gouf progressiv duerno geliwwert. Fir den éischten Deel vun der Streck waren néng Rammen néideg<ref name=":14" />. RTL Radio Lëtzebuerg hat am Mäerz 2017 e Concours lancéiert fir e Spëtznumm fir den Tram ze sichen; de Choix war op "Siggi" gefall<ref>[http://5minutes.rtl.lu/grande-region/luxembourg/1020116.html Siggi: le futur tram a enfin un nom] op 5minutes.rtl.lu den 28. Mäerz 2017 (gekuckt de 17. August 2017)</ref>.

LuxTram huet och e puer Streckegefierer ugeschaaft, dorënner e Mercedes-Unimog fir Stroossen- a Schinneverkéier. D'Gefier ass eng Zort Leederwon, kann awer och eng Ramm ofschleefen<ref>[http://www.rail.lu/im/x3/W170712_0195.jpg Eng Foto vun dësem Gefier] op rail.lu (gekuckt de 17. August 2017)</ref>.

{| align="center" class="wikitable centre"
|+ Lëscht vun de Rammen <br>{{small|(Stand: August 2019)<ref>[http://www.bus-an-zuch.de/Luxtram.htm "Fuhrpark"] op bus-an-zuch.de</ref>}}
! scope=row | Nummer || Liwwerdatum ||Nummer || Liwwerdatum ||Nummer || Liwwerdatum
|-
| 101 || Februar 2017 || 102 || Mäerz 2017 || 103 || Abrëll 2017
|-
| 104 || Mee 2017 || 105 || Juli 2017 || 106 || August 2017
|-
| 107 || September 2017 || 108 || Oktober 2017 || 109 || November 2017
|-
| 110 || Mäerz 2019<ref>[https://5minutes.rtl.lu/actu/luxembourg/a/1326682.html "Un nouveau tram est arrivé au Luxembourg."]| 5minutes.rtl.lu, 28 mars 2019</ref> || 111 || Mee 2019<ref>|[http://www.luxtram.lu/fr/arrivee-de-la-rame-111 "Arrivée de la rame 111."]| 14. Mee 2019 op luxtram.lu</ref> || 112 || Juli 2019
|-
| ''113 bis 116'' || bis Dezember 2019 || ''117 bis 121'' || bis Dezember 2020 || ''122 bis 133'' || ''dono''
|}

== Tramsschapp ==
[[Fichier:Luxembourg, CRM tram (1).jpg|thumb|Vue vum Neien Tramsschapp: d'Verwaltungsgebai an am Hannergrond den Depot (lénks) an d'Atelieren (riets).]]
Den Entretien vun den Tramme gëtt am ''Neien Tramsschapp'' (offiziell: ''Centre de remisage et de maintenance'', gekierzt CRM) gemaach. Den Tramsschapp läit nordëstlech vun der Halt Luxexpo an ass vun do aus iwwer en Accès un d'Linn ugeschloss iwwer dee méi spéit och d'Verlängerung a Richtung Findel gebaut gëtt.

Wann déi Linn am Joer [[2024]] bis fäerdeg gebaut ass, ginn am Tramsschapp déi 32 Ramme geparkt déi fir de Betrib gebraucht ginn. Hei gëtt och den Entretien vun de Gefierer gemaach an et gëtt eng zentral Kontrollstatioun vun der Linn installéiert. Den Neien Tramsschapp läit op enger Fläch vun 3,3 ha (dovun 1,39 ha Verwaltungsgebaier) tëscht der Luxexpo an der [[Autobunn A1 (Lëtzebuerg)|Autobunn]], am [[Gréngewald]], op der Grenz vun der Stad Lëtzebuerg an der [[Gemeng Nidderaanwen]]<ref>{{Citation|url=https://www.virgule.lu/luxembourg/tram-place-au-futur-centre-de-maintenance/189713.html|titel=Tram: place au futur centre de maintenance|bezochtdatum=2023-12-11|datum=2023-12-11|werk=virgule-online|Sprooch=fr}}</ref>.

De Komplex begräift dräi Gebaier, déi - fir sech gutt an d'Ëmfeld vum Gréngewald unzepassen - Fassaden aus net-traitéiertem Holz hunn. D'Diech gi begréngt a mat [[Sonnekollekter]]en ekipéiert<ref name=":21">[https://web.archive.org/web/20170630030434/http://aucarre.lu/Uploads/Projets/Doc/13_01_REFERENCE_FR_AU2_INCA-CRM_C.pdf CRM - Centre de Remisage et de Maintenance à Luxembourg-Kirchberg] op aucarre.lu (gekuckt den 20. August 2017)</ref>{{,}}<ref>Erwan Nonet, [http://www.lequotidien.lu/luxembourg-ville/luxembourg-voila-le-futur-tramsschapp/ Voilà le futur Tramsschapp !] op lequotidien.lu den 13. Februar 2015 (gekuckt den 20. August 2017)</ref>. Dat éischt Gebai ass den iwwerdaachten Depot mat aachte Gleiser wou déi 45 Meter laang Rammen ofgestallt kënne ginn<ref name=":21" /><ref name=":22">Christelle Brucker, [https://www.wort.lu/fr/luxembourg/kirchberg-neien-tramsschapp-le-chantier-va-bon-train-57ff96365061e01abe83a477 Neien Tramsschapp: le chantier va bon train] op wort.lu den 13. Oktober 2016 (gekuckt den 20. August 2017)</ref><ref name=":23">[https://web.archive.org/web/20170630040529/http://www.perrard.lu/fr/references/11-batiments/206-luxtram-centre-de-remisage-et-de-maintenance-du-tramway LUXTRAM - Centre de remisage et de maintenance du tramway.] op perrard.lu (gekuckt den 20. August 2017)</ref>. Am zweete Gebai ass den Entretiensatelier<ref name=":23" />, deen am Fong an zwéin Deeler opgedeelt ass<ref name=":22" />: en éischten Deel mat zwéi Gleiser mat enger Wäschmaschinn fir d'Rammen. Dräi Véierel vum Waasser wat an dëser Wäschmaschinn gebraucht gëtt, gëtt nees recycléiert<ref name=":7" />. Hei ginn d'Ramme bannen a bausse gebotzt, op enger Fosse kënne s'inspizéiert a gefléckt ginn, d'[[Sandkëscht (Eisebunn)|Sandkëschte]] kënnen opgefëllt<ref name=":21" /><ref name=":22" /> an d'Rieder reprofiléiert ginn. Am zweeten Deel sinn dräi Entretiensgleiser wou et och en Accès op den Daach vun de Ramme gëtt. Eent vun de Gleiser ass mat engem mobillen Hydraulikzylinder ekipéiert fir d'[[Dréigestell]]er wiesselen ze kënnen<ref name=":22" />. Am drëtte Gebai ass d'Verwaltung, d'Iwwerwaachungszentral vun der Linn an zënter Januar 2017 de Siège vu LuxTram SA, dee virdrun an der [[Avenue Émile-Reuter|Arsenalstrooss]] war<ref name=":21" /><ref name=":22" /><ref name=":23" />. De ganze Komplex, deen 2015 ugefaangen ze baue gouf, ass zënter dem Fréijoer 2017 a Betrib<ref name=":23" />. Uganks 2020 goung eng Solaranlag um Daach un d'Netz; si produzéiert am Joer den Equivalent u Stroum, deen den Tram bannent engem Mount Betrib verbraucht.<ref>[https://www.rtl.lu/mobiliteit/news/a/1585029.html "Visitt vum neien Tramsschapp um Kierchbierg."] rtl.lu, 25.09.2020 09:53.</ref>

<gallery mode="packed" heights="150">
Fichier:Luxembourg, siège Luxtram (05).jpg|Zentrale Kommandoposten.
Fichier:Luxembourg, CRM tram (7).jpg|Remise (bannenan).
Fichier:Luxembourg, CRM tram (6).jpg|Remise (vu baussen).
Fichier:Luxembourg, CRM tram (8).jpg|Statioun fir d'Sandreservoiren ze fëllen.
Fichier:Luxembourg, CRM tram (9).jpg|Den Atelier fir vun ënnen un d'Rammen ze kommen.
Fichier:Luxembourg, Open day at Luxtram - Tram (8).jpg|D'Wäschstrooss.
Fichier:Luxembourg, CRM tram (10).jpg|Passerell fir op den Daach vun de Rammen ze kommen.
Fichier:Luxembourg, CRM tram (11).jpg|Hiefstatioun.
Fichier:Luxembourg, siège Luxtram (11).jpg|Erënnerungsplack un d'Pose vum Grondsteen.
</gallery>

== Fueren a Signalisatioun ==
Op der Tramslinn gëtt „op Siicht“ gefuer, dat heescht, datt et op der Streck just Schëlter fir d'Vitess-Limitatioun, fir d'Sécherung vun der Streck oder fir d'Iwwerfuere vu Kräizunge gëtt.

Wat d'[[Verkéiersluucht#Speziell Luuchte fir den ëffentlechen Transport|Verkéiersluuchte]] fir d'Iwwerfuere vu Kräizungen ugeet, sou gëlle fir den Tram dem [[Code de la route (Lëtzebuerg)|Lëtzebuerger Code de la route]] no déi speziell Verkéiersluuchte wéi se och op de Busspuere gebraucht ginn: 
* En horizontale Stréch heescht, datt een obligatoresch stallhale muss;
* E vertikale Stréch heescht, datt ee fräi fuere kann; weist de Stréch no uewe riets oder uewe lénks, da kann een nëmmen an déi Richtung fräi fuere wou de Stréch hiweist. Wann de Buschauffer deenen anere Chaufferen d'Virfaart iwwerloosse muss, da gëtt dëst mat engem wäissen Dräieck ugewisen, deen d'Spëtzt no ënnen huet;
* E Rondel weist un, datt et drop an drun ass, datt d'Richtung wiesselt an där de Verkéier fléisst an datt et verbueden ass weider ze fueren. Dëse Verbuet gëllt net fir déi Chaufferen déi - am Ament wou de Rondel opliicht – sou no derbäi sinn, datt se net méi an den néidege Sécherheetskonditioune stoe bleiwe kënnen. De Rondel weist awer och nach deene Chaufferen, déi an der Kräizung stinn, un datt se d'Kräizung fräi maache mussen;
* En Dräieck mat der Spëtz no ënnen ersetzt de vertikale Stréch am Fall wou ee fuere kann, awer dem anere Verkéier d'Virfaart iwwerloosse muss.
Dës speziell Luuchte liichte [[wäiss]] oder [[Giel|hellgiel]].

Zwéin aner Signaler déi spezifesch fir den Tram sinn, bestinn aus [[Buschtaf|Buschtawen]] a si vun der däitscher Tramssignalisatioun iwwerholl ginn:
* „A“ (''angemeldet''): gëtt iwwer dem horizontale Stréch ubruecht a weist un, datt jee nodeem, den Tram vum Prioritéitssystem fir d'Verkéiersluuchten erkannt gouf;
* „T“ (''Türen schließen''): kann tëscht dem horizontalen a vertikale Stréch ubruecht ginn a weist - op de Statiounen déi direkt virun enger Kräizung leien - am Luuchtenzyklus den idealen Ament u fir d'Diere vum Tram zou ze maachen, fir gläich kënne fort ze fueren.
Fir d'Signaler virun de [[Gleis|Weiche]] gëllen dës Aspekter: [[rout]] fir stoen ze bleiwen, [[gréng]] fir eng fräi Streck an [[Orange (Faarf)|orange]], wann d'Streck fräi ass, d'Weich awer an eng aner Richtung gestallt ass. D'Signaler weisen eng [[giel]] Zuel „750 “un, wann d'Catenairen ënner Stroum stinn a blénke giel wa kee Stroum dran ass.

<gallery mode="packed" heights="150">
Fichier:Luxembourg, signalisation lumineuse tram.jpg|Tramsluucht mat de Signaler (vun uewen no ënnen): de Buschtaf „A“, den horizontale Stréch, de Rondel an de vertikale Stréch.
Fichier:Luxembourg, signalisation tram (1).jpg|E Signal fir d'Sécherung vun der Weich, hei als "Stopp"-Signal. Driwwer ass e Liichtisgnal wou nach eppes aneschtes ugewise ka ginn. Drënner, d'Schëld mat der Nummer an eng Schaltkëscht vun der Weich.
Fichier:Luxembourg, signalisation tram (2).jpg|E Signal dat uweist, datt d'Catenaire ënner Stroum steet.
</gallery>

== Annonce vun de Statiounen ==
An de Gefierer gëtt all Statioun mat engem eegenen Jingel ugekënnegt. Dës goufe vum Pianist [[Michel Reis]] komponéiert. All Jingel dauert 15 Sekonnen (ausser op den Terminussen) an den Numm gëtt zweemol hannereneen, allkéiers vun enger anerer Persoun, gesot<ref>Joseph Gaulier: [http://www.lessentiel.lu/fr/luxembourg/dossier/tram/story/Le-tram-se-presentera-au-public-ce-week-end-30198187 "|titre=Le public va pouvoir embarquer dans le tram."] lessentiel.lu, 19. sept. 2017</ref>. Et gëtt pro Statioun 4 Variatioune vum jeeweilegen Jingel, déi jee no Faartrichtung oder no Gefier zum Asaz kommen. D'Nimm vun de Statioune goufen och vun allkéiers engem anere geschwat. Déi um Kierchbierg sinn z.B vu Mataarbechter vu Luxtram, an déi an der Uewerstad vu Membere vum Stater Gemengerot (dorënner d'Buergermeeschtesch [[Lydie Polfer]] fir "Hamilius". Och d'Transportministere  [[François Bausch]] ("Gare Centrale") a [[Yuriko Backes]] maachen eng Uso).<ref>Tómas Atli Einarsson: [https://www.wort.lu/luxemburg/michel-reis-der-mann-hinter-den-tram-jingles/15313105.html Michel Reis: Der Mann hinter den Tram-Jingles."] wort.lu [w+], 07.07.2024.</ref>

<gallery mode="packed" heights="150">
Fichier:Luksemburgo, tramo, Luxexpo, 1.ogg|Annonce vun der Statioun ''Luxexpo''.
Fichier:Luksemburgo, tramo, Alphonse Weicker, 1.ogg|Annonce vun der Statioun ''Alphonse Weicker''.
Fichier:Luksemburgo, tramo, Roud Bréck-Pafendall, 1.ogg|Annonce vun der Statioun ''Rout Bréck - Pafendall''.
</gallery>

== Personal ==

Fir d'Bedreiwe vun der Linn sinn an enger éischter Phas 30 Tramschaufferen am Asaz, déi aus 900 Kandidaturen eraus gesicht goufen<ref name=":24" />. Anescht wéi zum Beispill bei de [[Autobus de la Ville de Luxembourg|Stater Bussen]] oder beim [[Transport intercommunal de personnes dans le canton d'Esch-sur-Alzette|TICE]] wou d'Buschauffere [[Fonctionnaire|Fonctionnairë]] sinn, ass d'Fuerpersonal vum Tram als ''Salarié'' agestallt well LuxTram eng Gesellschaft ënner privatem Recht ass. D'Tramschauffere mussen awer capabel sinn am Tram Matdeelungen an den dräi Sprooche [[Lëtzebuergesch]], [[Franséisch]] an [[Däitsch]] ze maachen<ref>Jean-Michel Hennebert, [https://web.archive.org/web/20170814140302/http://paperjam.lu/news/les-futurs-traminots-ne-seront-pas-fonctionnaires Les futurs «traminots» ne seront pas fonctionnaires] op paperjam.lu den 2. Juli 2015 (gekuckt den 20. August 2017)</ref>.

Bei enger Protestaktioun, bei der Aweiung vum 2. Deel, hunn d'Gewerkschaften [[OGBL]] an [[FNCTTFEL]] den ënnerschiddleche Status vis-à-vis zu Chauffeuren am ëffentlechen Déngscht kritiséiert; d'Paie léich 30 % bis 50% méi déif bei Luxtram, an et géif manner Congésdeeg<ref>[https://www.wort.lu/de/business/unzumutbare-arbeitsbedingungen-5b5aea7b182b657ad3b90926? " 'Unzumutbare Arbeitsbedingungen'."] ''Luxemburger Wort'', 27. Juli 2018.</ref>. Den 3. Oktober 2019 ass den éischte Kollektivvertrag tëscht de Gewerkschaften (OGBL a Landesvernand) a Luxtram ënnerschriwwe ginn, an deem ë.a. eng Erhéijung vum Salaire vu 4&nbsp;%, en 13. Mount, zwéin zousätzlech Congésdeeg, Chéque-repasen asw. festgehale goufen<ref>{{Citation|url=https://www.luxtram.lu/wp-content/uploads/201041-02-LXT_RA2019_web1.pdf|titel=Rapport d'activité 2019|bezochtdatum=11.12.2023|auteur=Luxtram|Sprooch=fr}}</ref>.

=== Entwécklung vum Personal<ref>Quell: [https://www.luxtram.lu/fr/a-propos-de-luxtram/rapport-dactivite/ Rapports d'activité] op luxtram.lu</ref> ===
<timeline>
Colors=
 id:lightgrey value:gray(0.8)
 id:darkgrey value:gray(0.6)
 id:bar  value:rgb(0.6,0,0.6)

ImageSize = width:500 height:300
PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:30
DateFormat = x.y
Period  = from:0 till:150
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:100 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0
BackgroundColors = canvas:white

BarData=
 bar:2016 text:2016
 bar:2017 text:2017
 bar:2018 text:2018
 bar:2019 text:2019
 bar:2020 text:2020
 bar:2021 text:2021
 bar:2022 text:2022
 bar:2023 text:2023
 bar:2024 text:2024
 bar:2025 text:2025
 bar:2026 text:2026
 bar:2027 text:2027
 bar:2028 text:2028

PlotData=
 color:bar width:20 align:left 
 bar:2016 from:0 till:20
 bar:2017 from:0 till:60
 bar:2018 from:0 till:93
 bar:2019 from:0 till:109
 bar:2020 from:0 till:124
 bar:2021 from:0 till:0
 bar:2022 from:0 till:0
 bar:2023 from:0 till:0
 bar:2024 from:0 till:0
 bar:2025 from:0 till:0
 bar:2026 from:0 till:0
 bar:2027 from:0 till:0
 bar:2028 from:0 till:0

PlotData=
 bar:2016 at: 20 fontsize:S text:20 shift:(-6,5)
 bar:2017 at: 60 fontsize:S text:60 shift:(-6,5)
 bar:2018 at: 93 fontsize:S text:93 shift:(-6,5)
 bar:2019 at: 109 fontsize:S text:109 shift:(-8,5)
 bar:2020 at: 124 fontsize:S text:124 shift:(-8,5)
 bar:2021 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-8,5)
 bar:2022 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-8,5)
 bar:2023 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-8,5)
 bar:2024 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-8,5)
 bar:2025 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-14,5)
 bar:2026 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-14,5)
 bar:2027 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-14,5)
 bar:2028 at: 0 fontsize:S text:… shift:(-14,5)
</timeline>

<small>(Mataarbechter pro Joer, am Duerchschnëtt)</small>
== Tarifikatioun a Finanzement ==
Wéi de Rescht vum [[ëffentlechen Transport zu Lëtzebuerg]] ass d'Fuere mam Tram [[Gratis ëffentlechen Transport zu Lëtzebuerg|zanter dem 1. Mäerz 2020 gratis]].

Virdrun huet am Tram déi selwecht Tarifikatioun gezielt wéi och soss am ëffentlechen Transport am Land, deemno dee sougenannten Eenheetstarif, deen et zënter dem 1. Januar 1991 gouf<ref>Chambre des députés, [http://www.rail.lu/doc/Btbfull.pdf][http://www.rail.lu/doc/Btbfull.pdf « Dossier thématique tram régional »] S. 119 op rail.lu am Mee 1999 (gekuckt den 20. August 2017)</ref>. Fir d'Ouverture vun der Streck waren d'Faarte mam Tram bis den 31. Januar 2018 gratis<ref>[https://web.archive.org/web/20171221064526/https://www.mobiliteit.lu/actualites/good-morning-mobiliteit#journee-dinauguration Journée d'inauguration] op mobiliteit.lu, der Websäit vum Verkéiersverbond; gekuckt den 3. Dezember 2017</ref>.

De Finanzement vun der Linn (Entretien, Material, Personalkäschten) gëtt vu LuxTram assuréiert. Wéi een nach huet misse bezuelen, goungen d'Recette vum Billjeesverkaf laang net duer, fir d'Käschten ze decken an de Staat huet d'Differenz iwwerholl.

== Literatur ==
* [https://web.archive.org/web/20110617105257/http://www.mt.public.lu/presse/actualite/2007/10/01mobil2020/brochure.pdf mobil 2020 - Mobilitéit déi beweegt], Broschür vum Ministère des transports, Oktober 2007.
* Kéiseckerinfo 12/17: ''[http://www.meco.lu/wp-content/uploads/2017/12/TramBrochure_29_11_17_kleng.pdf Den Tram - Eng Visioun gëtt Realitéit!]'' Broschür vum [[Mouvement écologique]],iwwer d'Geschicht vum neie Stater Tram (20 S.)
* Pascal Mittelberger: [https://www.wort.lu/fr/luxembourg/retour-sur-les-grandes-etapes-du-tram-a-luxembourg-631b5058de135b923636a739 "Retour sur les grandes étapes du tram à Luxembourg."] wort.lu, 10.09.2022.

== Kuckt och ==
* [[Fréiere Stater Tram]]

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Trams in Luxembourg|{{PAGENAME}}}}
* [http://www.luxtram.lu Websäit vu Luxtram]
* [https://web.archive.org/web/20110617105257/http://www.mt.public.lu/presse/actualite/2007/10/01mobil2020/brochure.pdf Ministère des Transports: ''Mobil 2020 - Mobilitéit déi beweegt'' (pdf)]
* [http://www.gouvernement.lu/7591099/01-changements-transports-publics Conférence de presse au sujet des changements du 10 décembre 2017 dans le domaine des transports publics] den 1. Dezember 2017 op gouvernement.lu, gekuckt de 5. Dezember 2017
* [https://web.archive.org/web/20171205155337/https://www.wort.lu/de/lokales/dossier-eine-tram-fuer-luxemburg-5656024c0da165c55dc4e204 Dossier - Eine Tram für Luxemburg] Eng ganz Rëtsch Artikelen iwwer den Tram op wort.lu, gekuckt de 7. Dezember 2017

=== Wéi funktionéiert den Tram? ===
Erklärungen iwwer d'Funktiounsweis vum Stater Tram op [[science.lu]], der Internetsäit vum [[Fonds national de la recherche]]{{Fr}}:

* [https://www.science.lu/de/science-derriere-le-tram/comment-fonctionne-le-tram-luxembourg-partie-1-moteur-electrique-accumulateurs-super-condensateurs Partie 1 : moteur électrique, accumulateurs, super-condensateurs]
* [https://www.science.lu/fr/science-derriere-le-tram/comment-fonctionne-le-tram-luxembourg-partie-2-dou-provient-lenergie-du-tram Partie 2 : d'où provient l'énergie du tram ?]
* [https://www.science.lu/fr/science-derriere-le-tram/comment-fonctionne-le-tram-luxembourg-partie-3-freinage-virages-securite-convivialite Partie 3 : freinage, virages, sécurité, convivialité]
{{Referenzen an Notten}}

[[Kategorie:Stater Tram| ]]