Quelltext vun der Säit Vereent Natiounen weisen

[[Fichier:Flag of the United Nations.svg|thumb|Fändel vun de Vereenten Natiounen]]
[[file:United Nations (Member States and Territories).svg|thumb|d'Memberstaaten]]

D''''Vereent Natiounen''' ([[Englesch|en:]] ''United Nations'' oder '''UN''', dacks och als '''Uno''' fir ''United Nations Organization'' ofgekierzt; [[Franséisch|fr:]] ''Organisation des Nations unies'' oder '''ONU''') ass eng global [[international Organisatioun]]. Hir wichtegst Ziler sinn et den internationale Fridden ze sécheren, der wirtschaftlecher a sozialer Entwécklung virunzehëllefen an drop uecht ze ginn, datt [[Mënscherechter|d'Mënscherechter]] agehale ginn.

D'Vereent Natioune versti sech als Mëttelsorganisatioun tëscht de Staaten a schaffen, do wou se gebraucht ginn, aktiv fir méi international Kooperatioun.

2001 kruten d'Vereent Natiounen an hiren deemolege Generalsekretär, de [[Kofi Annan]], de [[Friddensnobelpräis]] fir hiren Engagement ëm en internationaalt bessert Versteesdemech an de Fridden an der Welt.

== Grënnung ==
[[Fichier:Prince of Wales-5.jpg|thumb|Den Churchill an de Roosevelt op der HMS Prince of Wales (1941)]]

D'Iddi vun enger weltwäiter, iwwernationaler Organisatioun déi sech dofir asetzt de Fridden ze hidden a [[Krich]]er ze verhënnere gouf déi éischt Kéier a Form vum [[Vëlkerbond]] ([[1920]]-[[1946]]) ëmgesat. D'Virgängerorganisatioun vun de Vereenten Natioune war als reng diplomatesch Plattform konzipéiert an eng ganz Rëtsch Länner, dorënner d'[[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] an d'[[Sowjetunioun]], waren ni Member oder sinn, wéi [[Däitschland]] a [[Japan]], spéider nees ausgetrueden. De Vëlkerbond ass doduerch relativ séier u seng Grenze gestouss a gouf kuerz nom [[Zweete Weltkrich]] vun de Vereenten Natiounen ofgeléist.

Nach wärend dem Krich, de [[14. August]] [[1941]], hunn den US-amerikanesche President [[Franklin D. Roosevelt]] an de brittesche Premier [[Winston Churchill]] d'[[Atlantik-Charta]] proklaméiert. Am Dokument sinn éischt programmatesch Iwwerleeungen a Richtung vun enger neier Weltorganisatioun festgehalen. 
An der ''Declaration by United Nations'' vum [[1. Januar]] [[1942]] beruffe sech 26 Staaten, dorënner och [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]], op d'Prinzipie vun der Atlantik-Charta.

D'Verhandlungen iwwer eng zukënfteg international Organisatioun ginn nach emol [[1944]] op der [[Konferenz vun Dumbarton Oaks]], bei [[Washington D.C.|Washington]], tëscht Vertrieder vu [[China]], [[Vereenegt Kinnekräich|Groussbritannien]], der Sowjetunioun an den USA intensivéiert a konkreetiséiert.

Nodeem zentral nach méi ëmstridde Punkten am [[Februar]] [[1945]] op der [[Konferenz vu Jalta]] gekläert konnte ginn, gëtt d'[[Charta vun de Vereenten Natiounen]] deklaréiert. D'Charta gouf de [[26. Juni]] [[1945]] vu 50 Staaten zu [[San Francisco]] ënnerschriwwen an ass de [[24. Oktober]] [[1945]] a Kraaft getrueden. [[Polen]] ass als 51. Grënnungsmember spéider bäikomm.

== D'Charta vun de Vereenten Natiounen ==
D'Charta ass d'Konstitutioun vun de Vereenten Natiounen a bënnt d'Memberstaaten opgronn vum [[Droit international public]].

An der Charta sinn d'Ziler a Reegelen, d'Kompetenzen an d'Organisatioun vun der UNO festgehalen. Inhaltlech ass d'Dokument eminent vun den Erliefnesser aus dem Zweete Weltkrich, de Verbrieche vum Hitler-Regime, dem Scheitere vum Vëlkerbond an der Weltwirtschaftskris an den 1930er Jore geprägt.

D'Charta huet eng Präambel an 19 Kapitele mat 111 Artikelen.

== Memberen ==
[[Fichier:United Nations Geneva 2010-07-01.JPG|thumb|D'Fändele vun den UNO-Memberstaaten zu [[Genève]]]]
{{Méi Info 1|Membere vun de Vereenten Natiounen}}

2017 hat d'UNO 193 Memberstaate mat gläichberechtegt Stëmmrecht an der UNO-Vollversammlung. Domat sinn d'Vereent Natioune virun der [[Organisatioun fir islamesch Zesummenaarbecht]] déi gréisst tëschestaatlech Organisatioun op der Welt. Als lescht Land ass de [[Südsudan]] am Juli 2011 Member ginn. Jiddwer Member muss sech den an der Charta formuléierten Ziler a Reegele vun de Vereenten Natioune verflichten.

E puer Länner, déi net vun alle Staaten unerkannt ginn, si kee Member an der Vereenten Natiounen, wéi zum Beispill [[Republik China (Taiwan)|Taiwan]], de [[Kosovo]] oder [[Abchasien]] a [[Südossetien]]. De Grënnungsmember Taiwan, deemools als China unerkannt, war bis 1971 am Sécherheetsrot vertrueden, huet dunn awer nom Vote vun der Generalversammlung de Stull fir d'[[Volleksrepublik China]] misse fräimaachen.

De [[Vatikanstad|Vatikan]] a [[Palestina]] hunn Observateurstatus ouni Walrecht.

== Organisatioun a Fonctionnement ==
[[Fichier:António Guterres November 2016.jpg|thumb|200px|[[Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen|Generalsekretär]] [[António Guterres]]]]
[[Fichier:UN security council 2005.jpg|thumb|200px|Sall vum UNO-Sécherheetsrot zu [[New York City|New York]]]]
[[Fichier:UN building.jpg|thumb|200px|UNO-Haaptsëtz zu [[New York City|New York]]]]

=== Haaptorganer ===

D'Vereent Natiounen hu sechs Haaptorganer:
* De [[Sécherheetsrot vun de Vereenten Natiounen|Sécherheetsrot]] (''Security Council''; ''Conseil de sécurité'') ass d'Zentralorgan vun de Vereenten Natiounen an huet 15 Memberen. [[China]], [[Russland]], [[Frankräich]], [[Vereenegt Kinnekräich|Groussbritannien]] an d'[[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] sinn ëmmer vertrueden an hunn, doduerch datt all Decisioun eestëmmeg vun hinnen akzeptéiert gi muss, en indirekt ''[[Veto]]recht''. Déi aner 10 Membere gi jeeweils op zwee Joer vun der Generalversammlung gewielt.
* D'[[Generalversammlung (Vereent Natiounen)|Generalversammlung]] (''General Assembly''; ''Assemblée générale''). All Memberstaat huet ee Sëtz an eng Stëmm. D'Generalversammlung ka Proposen a Recommandatiounen un de Sécherheetsrot riichten un déi dësen awer net gebonnen ass.
* D'[[Generalsekretariat (Vereent Natiounen)|Generalsekretariat]] (''Secretariat''; ''Secrétariat''): geréiert a representéiert d'Organisatioun. De [[Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen‎]] ass den héchste Beamten an der Administratioun vun de Vereenten Natiounen. Zanter Januar [[2017]] huet den [[António Guterres]] dës Funktioun.
* [[Wirtschafts- a Sozialrot (Vereent Natiounen)|Wirtschafts- a Sozialrot]] (''Economic and Social Council''; ''Conseil économique et social''): huet eng consultativ Roll bei Froen zu der internationaler wirtschaftlecher a sozialer Kooperatioun.
* Den [[Internationale Geriichtshaff]] (''International Court of Justice''; ''Cour internationale de Justice''): zoustänneg fir d'Klärung vu tëschestaatleche Streidereien.
* De [[Conseil de tutelle (Vereent Natiounen)|Conseil de tutelle]] (''Trusteeship Council'') huet seng Aarbecht an Tëschenzäit suspendéiert a kënnt just nach zesummen, wann e gebraucht gëtt.

=== Niewenorganer a spezialiséiert Agencë ===

{{Méi Info 1|Lëscht vun den UNO-Organer}}

Nieft dëse sechs Haaptorganer gëtt et eng Rëtsch vun net-politesch spezialiséierten Niewenorganisatiounen an Agencë.

=== Sëtzer a Sproochen ===

Hiren Haaptsëtz hunn d'Vereent Natiounen zu [[New York City|New York]]. Den Terrain laanscht den East River gouf vum [[John Davison Rockefeller Junior]] gestëft an zanter [[1951]] sinn hei fënnef vun deene sechs Haaptorganer doheem.

Donieft huet d'Sekretariat nach dräi Büroen, jeeweils zu [[Genève]] an der [[Schwäiz]] (''UNOG''), zu [[Wien]] an [[Éisträich]] (''UNOV'') an zu [[Nairobi]] am [[Kenia]] (''UNON'').

Den Internationale Geriichtshaff huet säi Sëtz zu [[Den Haag]] an [[Holland]].

Änlech wéi d'Ambassadë sinn d'Sëtzer vun de Vereenten Natiounen exterritorialt Gebitt.

D'Vereent Natiounen hu sechs offiziell [[Sprooch]]en an déi all Dokument, Resolutioun a Protokoll iwwersat gëtt: [[Arabesch]], [[Chineesesch]], [[Englesch]], [[Franséisch]], [[Russesch]] a [[Spuenesch]]. Aarbechtssprooch sinn Englesch a Franséisch.

=== Finanzéierung ===

D'Vereent Natioune finanzéiere sech haaptsächlech iwwer obligatoresch Kontributioune vun de Memberlänner. All Land ass dozou verflicht e gewësse Prozentsaz vum Budget ze droen. De Maximum wat en eenzele Staat bäisteiere ka läit bei 22%. De Gros vum Zweejoersbudget gëtt vun nëmmen engem Grapp voll Länner gedroen.

2017 hat d'UNO e reguläre Budget vu 5,6 Milliarden US-Dollar an e Budget vu 7,3 Milliarden USD fir Friddensmissiounen (Juli 2017 bis Juni 2018). Gréisst Geldgiewer fir de reguläre Budget 2016-18 sinn d'[[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] (22%), [[Japan]] (9,68%), [[China]] (7,92%), [[Däitschland]] (6,39%) a [[Frankräich]] (4,86%). Beim Budget 2016-18 fir d'Friddensmissioune waren et nees d'USA (28,47%), China (10,25%), Japan (9,68%), Däitschland (6,39%) a Frankräich (6,29%).<ref>diplomatie.gouv.fr: [http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/politique-etrangere-de-la-france/la-france-a-l-onu/la-france-et-les-nations-unies/article/infographie-le-financement-des-nations-unies-contributions-et-priorites-de-la ''Infographie: le financement des Nations unies, contributions et priorités de la France''] (September 2017)</ref>

Spezialprogrammer (wéi z.&nbsp;B. d'[[UNICEF]]) ginn entweeder duerch Extracotisatiounen oder fräiwëlleg Leeschtunge finanzéiert.

== Um Spaweck ==

{{Commonscat|United Nations|Vereent Natiounen}}
* Websäit vun de [http://www.un.org/ Vereenten Natiounen] {{ar}}{{zh-CN}}{{en}}{{fr}}{{ru}}{{es}}
* [http://newyork-un.mae.lu/en Permanent Missioun vu Lëtzebuerg bei der UNO op der Websäit vum Lëtzebuerger Ausseministère]

{{Referenzen}}

[[Kategorie:Vereent Natiounen| ]]
[[Kategorie:Friddensnobelpräisdréier|Vereent Natiounen]]