Wikipedia:Eis Schreifweis/Verben
An der lëtzebuergescher Sprooch gëtt tëscht dräi Zorte Verben ënnerscheet: primitiv Verben, ofgeleet Verben an zesummegesat Verben.
Primitiv Verben
[Quelltext änneren]Primitiv Verbe bestinn aus engem Stamm hanner deem d'Markéierung vum Infinitiv steet -en
| laf | -en | |
| Stamm | Markéierung vum Infinitiv |
Eng kleng Grupp vu Verben hunn en Infinitiv deem seng Endung -nn ass
| gesi | -nn | |
| Stamm | Markéierung vum Infinitiv |
Ofgeleet Verben
[Quelltext änneren]Ofgeleet Verbe komme meeschtens vun engem Numm oder vun engem Adjektiv hier.
Vun Nimm:
| Land | landen; | Seegel | seegelen; | Tipp | tippen |
Vun Adjektiver:
| séiss | séissen; | déck | décksen |
Ofgeleet Verbe kënne mat verschiddene Suffixe gebilt ginn:
| -en | de Fësch | fëschen | ||
| -egen | d'Steng | stengegen | ||
| -éieren | den Telefon | telefonéieren | ||
| -iséieren | stabil | stabiliséieren | ||
| -sen | déck | décksen | ||
| -zen | Fësch | fëschzen (no Fësch richen) | ||
| -eien | de Prophéit | prophezeien |
D'Verbe mat der der Endung -éieren si ganz heefeg am Lëtzebuergeschen a se komme meeschten aus enger Friemsprooch: transportéieren, renovéieren, floréieren, geréieren asw.
D'Suffixen -éieren an -eien si betount an de ge vum Partizip feelt: terroriséiert, autoriséiert, raséiert, asw.
De ge gëtt awer benotzt wann -éieren keng Endung ass, mä zu Stamm gehéiert:
- éieren --> geéiert
- kéieren --> gekéiert
- léieren --> geléiert
Zesummegesat Verben
[Quelltext änneren]Zesummegesat Verbe bestinn aus engem einfache Verb mat:
1) engem net trennbaren an net betounte Prefix wéi bei betaaschten oder gedenken.
- Ech begéinen dem Jamper dacks.
- Hie begräift dat ni.
2) oder mat engem trennbaren a betounte Prefix wéi bei unhunn oder umaachen.
- De Claude huet Schong un.
- Huet de Claude Schong un?
Nëmmen huet gouf versat, de Rescht vun der Verbalgrupp ass zesummebliwwen.
Am Fall vun enger subordonnéierter Propositioun geet d'Verb un d'Enn a bleift mat der Partikel verbonnen
- Ech gleewen datt de Claude Schong unhuet
Am Infinitiv an am Participe stinn d'Partikel an d'Verb ëmmer zesummen.
- akafen / akaaft , matgoen / matgaangen, opkommen / opkomm
Veschidde Prefixe kënnen net getrennt an onbetount sinn, oder getrennt a betount, jee nodeem wéi e Sënn d'Verb huet:
- D'Arméi ëmstellt eng Positioun. / D'Arméi huet eng Positioun ëmstallt.
- De Wiert stellt d'Dëscher ëm. / De Wiert huet d'Dëscher ëmgestallt.
Roll vun de Prefixen
[Quelltext änneren]Net trennbar Prefixen
[Quelltext änneren]Dat si Prefixen déi net eleng kënne gebraucht ginn, wéi:
be-, emp-, ent-, ge-, er-, mëss-, ver-, zer- .....
Se sinn net betount, d'Betounung läit um Stamm vum Verb:
bewonneren, entgoen, erklären, zerrappen
Si bilden ëmmer en eenzegt Wuert mam Verb a kréien am Participe och ni e ge derbäi.
Mir verstinn Är Fro. / Mir hunn Är Fro verstanen.
Gemeinsam Kennzeechen
[Quelltext änneren]Se kënnen op e puer Manéieren hëllefe Verben ze bilden:
- Vun engem Substantiv aus: d'Bléi --> verbléien
- Vun engem Adjektiv aus: räich --> beräicheren
- Vun enger Prepositioun: géint --> begéinen
Kuckt och
[Quelltext änneren]Lëtzebuergesch op der Wikipedia
E klenge Guide fir Lëtzebuergesch ze schreiwen |
Geschicht vun: ... der Lëtzebuerger Sprooch |
...der Lëtzebuerger Schreifweis |
... der Sproochwëssenschaft zu Lëtzebuerg
Lëscht vun de lëtzebuergesche Riedensaarten |
Spellchecker |
Stilistik vum Lëtzebuergeschen |
Wéi heescht dat...? |
Lëtzebuergesch Dictionnairen