Op den Inhalt sprangen

Schwäiz: Ënnerscheed tëscht de Versiounen

Linken änneren
Vu Wikipedia
Aktiv am Historique sichen
← Méi al ÄnnerungMéi nei Ännerung →
Inhalt geläscht Inhalt derbäigesat
VisuellWikiText
k Bot: Ergänze: xal:Швейцарь
Kaffi (Diskussioun | Kontributiounen)
1.480 Ännerungen
k Schantjen zou
Linn 1: Linn 1:
{{enCours|[[User:Kaffi|Kaffi]]}}
{{SkizzGeoCH}}
{{SkizzGeoCH}}
{{Lännerkëscht2
{{Lännerkëscht
|Land=Schweizerische Eidgenossenschaft<br>Confédération suisse<br>Confederazione Svizzera<br>Confederaziun Svizra<br>Confoederatio Helvetica
| numm = Schweizerische Eidgenossenschaft<br />Confédération suisse<br />Confederazione Svizzera<br />Confederaziun Svizra<br />Confoederatio Helvetica
|FändelFichier=Flag of Switzerland.svg|110px
| fändel_bild = Flag of Switzerland.svg
| fändel_bild_breet = 110px
|WopeFichier=Switzerland_CoA.png
|VuWou=Schwäizer
| fändel_artikel = Schwäizer Fändel
| wope_bild = Switzerland_CoA.png
|Devise=Unus pro omnibus, omnes pro uno<br>("E fir se all, all fir een")
| wope_bild_breet = 100px
|KoartFichier=LocationSwitzerland.png
| wopen_artikel = Schwäizer Wopen
|Sprooch(en)=[[Däitsch]], [[Franséisch]], [[Italienesch]], [[Romanesch]]
| national_devise = Unus pro omnibus, omnes pro uno<br />("Ee fir s'all, all fir een")
|HaaptstadNumm=[[Bern]]
| lag_bild = Europe location CHE.png
|HaaptstadAwunner=127.352
| lag_bild_breet =
|HaaptstadKoordinaten=46°57'N, 7°25'E
| offiziell_sprooch(en) = [[Däitsch]], [[Franséisch]], [[Italienesch]], [[Rätoromanesch]]
|LandeschefTitel=Bundespresident
| haaptstad_numm = [[Bern]]
|Landeschef=[[Micheline Calmy-Rey]]
| haaptstad_awunner =
|RegierungschefTitel=Bundesrot
| haaptstad_koordinaten =
|Regierungschef=[[Moritz Leuenberger]]<br>[[Pascal Couchepin]]<br>[[Samuel Schmid]]<br>[[Doris Leuthard]]<br>[[Micheline Calmy-Rey]]<br>[[Christoph Blocher]]<br>[[Hans-Rudolf Merz]]
| staatsform = Federal [[Republik]]
|FlächPlaz=132
| landeschef_titel = Bundespresident
|Fläch=41.284
| landeschef =
|Waasser=4,2%
| regierungschef_titel = Bundesrot
|BevëlkerungPlaz=92
| regierungschef =
|Bevëlkerung=7.418.400 <small>(Enn [[2004]])</small>
| fläch_total = 41 285
|BevëlkerungsDicht=179,7
| fläch_plaz =
|Onofhängegkeet=[[1. August]] [[1291]] (ausgeruff)<br>[[24. Oktober]] [[1648]] (unerkannt)
| fläch_waasser = 3,7
|Nationalfeierdag=[[1. August]]
| bevëlkerung_total = 7 508 739 <ref><small> Zuele fir den 31. 12. 2006, Source: [http://www.bfs.admin.ch/ BFS/OFS] [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/news/publikationen.Document.98866.pdf]</small></ref>
|Relioun(en)=[[Kathoulesch Kierch|Kathoulesch]] (41%), [[Reforméiert Kierch|Reforméiert]] (40%)
| bevëlkerung_plaz =
|Währung=[[Schwäizer Frang]] (CHF)
| bevëlkerungsdicht = 182
|Zäitzon(en)=+1
| onofhängegkeet = [[1. August]] [[1291]] (ausgeruff)<br />[[24. Oktober]] [[1648]] (unerkannt)<br />[[1848]]: modern Schwäiz
|Nationalhymn=[[Schwäizerpsalm]] [[Media:SwissX.ogg|Lauschtert]]
| nationalfeierdag = [[1. August]]
| Internet TLD=ch
| nationalhymn = [[Schwäizerpsalm]]<br />[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/lb/9/97/SwissX.ogg (Lauschteren)]
|Tel=41
| währung = [[Schwäizer Frang]]
| zäitzon = +1 (+2 vu Mäerz-Oktober)
| internet_tld = .ch
| virwahl = +41
| notizen =
| extra_bild =
| extra_bild2 =
}}
}}
D' '''Schwäiz''' (fr.: ''Confédération suisse'', it.: ''Confederazione Svizzera'', däitsch: ''Schweizerische Eidgenossenschaft'', rätoroman.: ''Confederaziun svizra'', lat. ''Confoederatio Helvetica'') ass e Staat a [[Europa (Kontinent)|Mëtteleuropa]]. D'Land grenzt am Norden un [[Däitschland]], am Osten u [[Liechtenstein]] an [[Éisträich]], am Süden un [[Italien]] an am Westen u [[Frankräich]].


D'Schwäiz ass zënter dem [[Wiener Kongress]] vun [[1815]] baussepolitesch [[Neutralitéit|neutral]] a mat der Zäit Sëtz vun enge sëllechen [[International Organisatioun|internationalen Organisatioune]] ginn. D'Alperepublik selwer ass Member vun der [[EFTA]], dem [[Europarot]], der [[Welthandelsorganisatioun]] (GATT) an zënter 2002 och vun de [[Vereent Natiounen|Vereenten Natiounen]].
D' '''Schwäiz''' (fr.: ''Confédération suisse'', it.: ''Confederazione Svizzera'', däitsch: ''Schweizerische Eidgenossenschaft'', rätoroman.: ''Confederaziun svizra'', lat. ''Confoederatio Helvetica'') ass e Staat a [[Europa (Kontinent)|Mëtteleuropa]].
__NOTOC__
== Geschicht ==


[[Bern]] ass de Schwäizer Regierungsëtz an ''de facto'' d'Haaptstad. Déi gréisst Stad ass [[Zürich]].
== Geographie ==


=== Kantonen ===
== Bevëlkerung ==

D'Schwäiz besteet aus 26 Kantonen:
=== Sproochen ===

D'Schwäiz huet um Niveau vun der Federatioun véier [[Offiziell Sprooch|offiziell Sproochen]]: [[däitsch]], [[franséisch]], [[italienesch]] a [[rätoromanesch]]. Alle véier sinn anengems och d'[[Nationalsprooch|Nationalsprooche]] vun der Republik.

Dat war net ëmmer esou. D'Rätoromanesch, wat vu manner wéi engem Prozent vun der Bevëlkerung geschwat gëtt, gouf eréischt [[1938]] Nationalsprooch (Landessprooch). Iwwert en halleft Joerhonnert drop, den [[10. Mäerz]] [[1996]], hu sech d'Schwäizer dunn an engem [[Referendum]] fir d'Romanescht als hir véiert offiziell Sprooch (Amtssprooch) décidéiert. D'Ännerung ass zënter der Revisioun vun der Constitutioun am [[1999|1999er]] Joer a Kraaft, gëllt awer just fir d'Kommunikatioun tëscht Staat a Bierger mat rätoromanesch als [[Mammesprooch]].

[[Image:Map Languages CH.png|thumb|220px|left|Sproochen an der Schwäiz (2005):<ref><small>Source: BFS/OFS [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/en/index/themen/01/05/blank/key/sprachen.html] (Stand 2005)</small></ref>
{{legend|#fe9625| [[Däitsch]] (62.7%) }}
{{legend|#52b041| [[Franséisch]] (20.4%) }}
{{legend|#6a51a3| [[Italienesch]] (6.5%) }}
{{legend|#91238d| [[Rätoromanesch]] (0.5%) }}]]

Fir de Rescht ass d'Schwäiz [[Sproochpolitik|sproochpolitesch]] nom sougenannte ''Territorialprinzip'' organiséiert. D'Republik garantéiert zwar Sproochfräiheet fir d'Bierger, léisst d'Kantonen an d'Gemengen awer selwer doriwwer décidéiere wat fir e Status déi jeeweileg Sproochen op regionalem Plang hunn. Domatter ass d'Méiglechkeet ginn traditionell Sproochraim z'erhalen. D'Konsequenz dovunner ass, datt an deene meeschte Schwäizer Gemengen nëmmen eng Sprooch als offiziell unerkannt ass. Nëmmen an e puer Bezierker a Gemengen laanscht d'Sproochgrenzen huet een de Choix tëscht de Sproochen. Dat gëllt natierlech nëmme fir den Ëmgang mat ëffentlechen Institutioune wéi der Verwaltung, de Schoulen an de Geriichter.

Am Schwäizer Schoulsystem mussen d'Schüler niewent hirer Mammesprooch op mannst nach eng weider Landessprooch a meeschtens och nach [[Englesch]] léieren.

D'Majoritéit vun de Schwäizer gehéiert der däitscher Sproochkommunautéit zou (62,7%). Geschwat gëtt allerdéngs ''Schwizerdütsch'' wat historesch gesinn zu der alemannescher Sproochefamill gehéiert an eng méi al Sproochform wéi d'[[Héidäitsch]] ass. Et ginn zwou Haaptrichtungen: Berndütsch an Züridütsch.

Franséisch hunn 20,4% vun de Schwäizer als Mammesprooch. Geographesch konzentréiert sech d'francophone Bevëlkerung am Beräich vun der [[Romandie]], am Weste vum Land.

Am Kanton [[Tessin]] an a véier Däll vum Kanton [[Graubünden]] (Grigioni Italiano) gëtt Italienisch (6.5 %) geschwat.

Anerwäerts ass Graubünden dann och dee Kanton an deem d'Rätoromanesch, eng al [[romanesch]] Sprooch, nach eng relativ staark Positioun huet (an der Géigend vum [[Engad]]). D'Minoritéitesprooch (0,5% Mammesproochler) ass laang Zäit vun offizieller Säit aus vernoléissegt ginn an huet och haut nach schwéiere Stand vis-à-vis vum Däitschen. Zënter 1860 sinn 51 Gemengen zu Graubünden vum Romaneschen an d'Däitscht gewiesselt. Déi véiert offiziell Landessprooch gëtt a verschiddenen Dialekter geschwat an hautzedags och nees an der Schoul geléiert. D'Schwäizer Tëlee huet sech dozou verflichte gelooss e gewëssene Prozentsaz Sendungen -och spezielle Kannersendungen- op rätoromanesch ze weisen.

== Administrativ Ënnerdeelungen ==

[[Image:KARTE schweiz verwaltungsgliederung.png|thumb|right|400px|Déi 26 Kantone vun der Schwäiz]]

D'Schwäiz besteet aus 26 [[Lëscht vun de Schwäizer Kantonen|Kantonen]]:


<table><tr valign=top><td>
<table><tr valign=top><td>
Linn 71: Linn 105:
</table>
</table>


[[image:Swiss_cantons_brown.png|550px|Kaart vun de schwäizer Kantonen]]

== Geologie ==
=== Fauna a Flora ===
=== Klima ===
=== Bierger, Flëss a Séien ===
=== Bierger, Flëss a Séien ===
D'[[Matterhorn]] zu [[Zermatt]] ass ee vun den héchste [[Bierg|Bierger]] vun den [[Alpen]] an e regelrecht Nationalsymbol vun der Schwäiz.


== Notizen a Referenzen ==

<references/>
[[Matterhorn]] zu [[Zermatt]]

== Politik ==

== Economie ==

== Bevëlkerung a Sprooch ==

Ähnléch wi zu [[Lëtzebuerg]] ginn et an der Schwäiz méi wéi eng national Landessprooch.

=== Däitsch ===
Zu den offizielle Sproochen gehéiert [[Däitsch]]. Geschwat gëtt allerdéngs "Schwizerdütsch" wat historesch gesinn zu der alemannescher Sproochefamill gehéiert an eng méi al Sproochform wéi d'[[Héichdäitsch]] duerstellt. Et ginn zwou Haaptrichtungen: Berndütsch an Züridütsch. D'Majoritéit vun de Schwäizer gehéiert der däitscher Sproochkommunautéit un.

=== Franséisch ===
An dem Beräich vun der Romandie gett Franséisch geschwat.

=== Italienesch ===
D'Regioun vum Tessin ass geografesch éischter Italien zougehöreg. Di aaner Schwäizer Kantoner sin nemmen iwwer Biergpäss oder Tunnelen ze errejen. D'Sprooch vun desem Kanton as doduerch bedingt italiéinesch

=== Rätoromanesch ===
Am Kanton [[Graubünden]] an der Géijend vum [[Engad]] gëtt nach eng al [[romanesch]] Sprooch geschwat. Rätoromanesch as eng ganz aal Sproch an vum Sproochniveau hier eng neo[[latäin]]esch Sprooch. Et gin verschidden rätoromanesch Dialekter. Nodiems des Sprooch vernoléissegt gin war a baal ausgestuerw war, ass vun offizieller Säit agegraff gin, fir d'Sprooch um Liewen ze haalen. Sou ass et haudesdaachs rem méijelech, an der Schoul Rätoromanesch ze léieren (am Engardin) an beim Schwäizer Fernsehen muss e gewessenen Prozentsaatz vu Sendungen, och speziellen Kannersendungen, op rätoromanesch ausgestrahlt gin.

Am Schwäizer Schoulsystem mussen d'Schüler niewt hiere Mammesprooch mindestens nach eng weider Landessprooch léieren.

=== Relioun ===

== Kultur ==

== Infrastruktur ==


== Linken ==
== Linken ==
Linn 119: Linn 121:


=== Um Spaweck ===
=== Um Spaweck ===
{{Commons|Switzerland|Schwäiz}}
* [http://www.winterreisen.de/ski_ch.htm Schwäizer Schigebidder]

* [http://www.admin.ch/ www.admin.ch] Portal vun der Schwäizer Federatioun
* [http://www.ch.ch/ www.ch.ch] Internet Portal vun der Schwäiz


{{LinkPortalSchwäiz}}


[[Category:Schwäiz]]
[[Category:Schwäiz]]

Versioun vum 14:45, 6. Nov. 2007

Dëse Geographiesartikel iwwer d'Schwäiz ass eréischt just eng Skizz. Wann Dir méi iwwer dëst Theema wësst, sidd Dir häerzlech invitéiert, aus dëse puer Sätz e richtegen Artikel ze schreiwen. Wann Dir beim Schreiwen Hëllef braucht, da luusst bis an d'FAQ eran.

Schabloun:Lännerkëscht2 D' Schwäiz (fr.: Confédération suisse, it.: Confederazione Svizzera, däitsch: Schweizerische Eidgenossenschaft, rätoroman.: Confederaziun svizra, lat. Confoederatio Helvetica) ass e Staat a Mëtteleuropa. D'Land grenzt am Norden un Däitschland, am Osten u Liechtenstein an Éisträich, am Süden un Italien an am Westen u Frankräich.

D'Schwäiz ass zënter dem Wiener Kongress vun 1815 baussepolitesch neutral a mat der Zäit Sëtz vun enge sëllechen internationalen Organisatioune ginn. D'Alperepublik selwer ass Member vun der EFTA, dem Europarot, der Welthandelsorganisatioun (GATT) an zënter 2002 och vun de Vereenten Natiounen.

Bern ass de Schwäizer Regierungsëtz an de facto d'Haaptstad. Déi gréisst Stad ass Zürich.

Bevëlkerung

Sproochen

D'Schwäiz huet um Niveau vun der Federatioun véier offiziell Sproochen: däitsch, franséisch, italienesch a rätoromanesch. Alle véier sinn anengems och d'Nationalsprooche vun der Republik.

Dat war net ëmmer esou. D'Rätoromanesch, wat vu manner wéi engem Prozent vun der Bevëlkerung geschwat gëtt, gouf eréischt 1938 Nationalsprooch (Landessprooch). Iwwert en halleft Joerhonnert drop, den 10. Mäerz 1996, hu sech d'Schwäizer dunn an engem Referendum fir d'Romanescht als hir véiert offiziell Sprooch (Amtssprooch) décidéiert. D'Ännerung ass zënter der Revisioun vun der Constitutioun am 1999er Joer a Kraaft, gëllt awer just fir d'Kommunikatioun tëscht Staat a Bierger mat rätoromanesch als Mammesprooch.

Sproochen an der Schwäiz (2005):[1] ██  Däitsch (62.7%) ██  Franséisch (20.4%) ██  Italienesch (6.5%) ██  Rätoromanesch (0.5%)

Fir de Rescht ass d'Schwäiz sproochpolitesch nom sougenannte Territorialprinzip organiséiert. D'Republik garantéiert zwar Sproochfräiheet fir d'Bierger, léisst d'Kantonen an d'Gemengen awer selwer doriwwer décidéiere wat fir e Status déi jeeweileg Sproochen op regionalem Plang hunn. Domatter ass d'Méiglechkeet ginn traditionell Sproochraim z'erhalen. D'Konsequenz dovunner ass, datt an deene meeschte Schwäizer Gemengen nëmmen eng Sprooch als offiziell unerkannt ass. Nëmmen an e puer Bezierker a Gemengen laanscht d'Sproochgrenzen huet een de Choix tëscht de Sproochen. Dat gëllt natierlech nëmme fir den Ëmgang mat ëffentlechen Institutioune wéi der Verwaltung, de Schoulen an de Geriichter.

Am Schwäizer Schoulsystem mussen d'Schüler niewent hirer Mammesprooch op mannst nach eng weider Landessprooch a meeschtens och nach Englesch léieren.

D'Majoritéit vun de Schwäizer gehéiert der däitscher Sproochkommunautéit zou (62,7%). Geschwat gëtt allerdéngs Schwizerdütsch wat historesch gesinn zu der alemannescher Sproochefamill gehéiert an eng méi al Sproochform wéi d'Héidäitsch ass. Et ginn zwou Haaptrichtungen: Berndütsch an Züridütsch.

Franséisch hunn 20,4% vun de Schwäizer als Mammesprooch. Geographesch konzentréiert sech d'francophone Bevëlkerung am Beräich vun der Romandie, am Weste vum Land.

Am Kanton Tessin an a véier Däll vum Kanton Graubünden (Grigioni Italiano) gëtt Italienisch (6.5 %) geschwat.

Anerwäerts ass Graubünden dann och dee Kanton an deem d'Rätoromanesch, eng al romanesch Sprooch, nach eng relativ staark Positioun huet (an der Géigend vum Engad). D'Minoritéitesprooch (0,5% Mammesproochler) ass laang Zäit vun offizieller Säit aus vernoléissegt ginn an huet och haut nach schwéiere Stand vis-à-vis vum Däitschen. Zënter 1860 sinn 51 Gemengen zu Graubünden vum Romaneschen an d'Däitscht gewiesselt. Déi véiert offiziell Landessprooch gëtt a verschiddenen Dialekter geschwat an hautzedags och nees an der Schoul geléiert. D'Schwäizer Tëlee huet sech dozou verflichte gelooss e gewëssene Prozentsaz Sendungen -och spezielle Kannersendungen- op rätoromanesch ze weisen.

Administrativ Ënnerdeelungen

Déi 26 Kantone vun der Schwäiz

D'Schwäiz besteet aus 26 Kantonen:

Bierger, Flëss a Séien

D'Matterhorn zu Zermatt ass ee vun den héchste Bierger vun den Alpen an e regelrecht Nationalsymbol vun der Schwäiz.

Notizen a Referenzen

  1. ↑ Source: BFS/OFS [1] (Stand 2005)

Linken

Kuckt och

Um Spaweck

Commons: Schwäiz – Biller, Videoen oder Audiodateien
Portal Schwäiz – All d'Artikelen op der Wikipedia iwwer d'Schwäiz.
Vun „https://lb.wikipedia.org/w/index.php?title=Schwäiz&oldid=370942“