André Duchscher

André Duchscher
Gebuer	15. Oktober 1840 Esch-Sauer
Gestuerwen	17. Januar 1911 Wecker
Nationalitéit	Lëtzebuerg
Aktivitéit	Schrëftsteller, Industriellen
Famill
Bestuet mat	Angèle Huguet, Catherine Hosp
Kanner	Maurice Duchscher, Max Duchscher

Den André Duchscher, gebuer de 15. Oktober 1840 zu Esch-Sauer, a gestuerwen de 17. Januar 1911 zu Wecker, war en Auteur vu Kaméidistécker an Iechternacher Mondaart an e sozialdenkenden Industriellen.

Säi Liewen

No der Primärschoul an déi den André Duchscher zu Iechternach gaangen ass, ass hie vun 1852 bis 1854 och do an d'École moyenne et industrielle gaange wou hie besonnesch am franséischen an däitschen op sech opmierksam gemaach huet. Mat e bësse méi wéi véierzéng Joer huet hien als Léierbouf am Atelier vu sengem Papp ugefaangen an huet doniewent an Owescoursen zeechne geléiert.

Mat zwanzeg Joer ass hien op Paräis gaangen a well hien zolidd Kenntnisser als Schlässer-Mecanicien hat, hat hien och kee Problem fir do eng Aarbecht ze fannen. Hien huet do noeneen a fënnef verschiddenen Ateliere geschafft an huet sech professionell weider gebilt andeems hien a Konferenzen an Owescoursë gaangen ass. Duerch d'Visitte vun Theatervirstellunge konnt hie sech kulturell weiderbilden a seng sproochlech Fäegkeete weider entwéckelen. Hien huet do och d'Léift zur Schauspillkonscht entdeckt. Am November 1862 huet et hien nees zeréck op Iechternach gezunn.

Auteur vu Kaméidistécker

• Vun 1862 bis 1863 huet den André Duchscher seng éischt Kaméidistécker an dräi Akte geschriwwen:
  • E Schurk,
  • d'Brandbrei’f oader d'Gelehenhät micht den De’if. Dëst Stéck koum ënner dem Pseudonym Th. Ed. Felix eraus an de Karl Hermann (alias C. M. Spoo) hat d'Musek fir déi eenzel Lidder aus dem Stéck arrangéiert.

Duerno koumen eraus:

• 1894 De blo'e Mondig oader Wen hoat d'Box. Lostspil mat Gesank ann äm Akt. Fir d'ischt Mol opgefou'ert durch den Eechdernoacher Turnverein am Fre'ijo'er 1868. Eechdernoacher Theatersteker 3. D'Musek ass vum Laurent Menager.
  • Den Handstra'ich oader d'Bloum a'us dem Rusendhal. Lostspil mat Gesank ann äm Akt. Musék vum Carl Hermann. Eechdernoacherdäitsch Theatersteker 2
  • Den Handweerksmaan am Sträit fir d'deglich Brut. Kome'die'istek mat Gesank ann dräi Akten. Eechdernoacher Theatersteker 1
• 1896 Rekes III, Burgermäster voan Howelek. Schauspil an dräi Akten. Eechdernoacherdäitsch Theatersteker 4
• 1899 Franz Pinell. Drama a' fenf Akten. Eechdernoacherdäitsch Theatersteker 5
  • Franz Pinell - Drama a 'fenf Akten. Virgestallt a kommentéiert vum Claude D. Conter. - Centre national de littérature, Lëtzebuerger Bibliothéik Nr. 18, 2012. ISBN 978-2-919903-97-9
• 1905 D'Villa Fina. Kome'die'stek an dräi Akten. Der "Union dramatique" zu Letzeburg an Dankbarkät gewidemt. D'Stek spillt zu Letzeburg 1902-1903. Eechdernoacherdäitsch Theatersteker 6
• 1907 De Fenstermaates. Volksstek an dräi Akten. D'Stek spillt an em Dorf op d'r Sauer, am virigen Jo'erhonnert. Theatersteker an eechdernoacher Monndoart 7
• 1908 D'n dawe Jang. Lostspill an zwin Akten. Theatersteker an eechdernoacher Monndoart 8
• 1910 D'Martlenger. Familgenhader an dräi Akten. Theatersteker an eechdernoacher Monndoart 9

Den André Duchscher war vun 1895 u Member vun der Section Historique vum Institut Grand-Ducal a vun 1903 un och vun der Commission du Dictionnaire luxembourgeois.

Berufflech Karriär

Seng Frëndschaft mam Nicolas Steffen (alias N. S. Pierret) huet dem Duchscher a senger berufflecher Karriär weidergehollef. Duerch de Steffen, dee bei der Compagnie des chemins de fer de l'Est geschafft huet, krut den Duchscher do am Abrëll 1866 eng Plaz als Schlässer. Duerch seng gutt Ausbildung ass hie séier weider komm a gouf am November 1868 Surveillant vun de Telegrafeleitungen zu Lëtzebuerg an zu Spa. Dräi Joer méi spéit, am Dezember 1871 ass hien zum Contrôleur des Télégraphes avancéiert. Et gouf awer e Sträit tëschent dem Duchscher an de Kaiserliche Betriebsinspektionen deen dozou gefouert huet, datt den Duchscher am Abrëll 1873 gekënnegt huet.

d'Fabrick vu Wecker ëm 1880 / 1888

Den Duchscher huet scho méi laang dru geschafft fir sech selbstänneg ze maachen an hien huet 1873, zesumme mam C. M. Spoo, zu Wecker eng Fabrick fir landwirtschaftlech Maschinne gegrënnt, déi spéider Usines de Wecker. Mam Duchscher sengem Brudder Pierre hunn déi zwéin de 4. Januar 1874 d'Firma Duchscher frères et Spoo gegrënnt. Vun deem Datum un huet d'Firma och dem Pierre Duchscher säin Atelier zu Metz, deen op Schlässerei an elektresch Apparate spezialiséiert war, iwwerholl. Vun Ufank un huet d'Eisegéisserei vu Wecker zur vollster Zefriddenheet fonctionéiert. D'Filial vu Metz konnt awer nëmmen iwwerliewen duerch d'finanziell Hëllef vu Wecker. Si gouf dunn awer 1882 liquidéiert.

Ënner der Opsiicht vum Spoo gouf de Pierre Duchscher du Gerant vun enger neier Firma zu Esch-Uelzecht. Véier Joer méi spéit (1886) gouf déi Escher Filial dunn awer och liquidéiert. Den André Duchscher an den C. M. Spoo hu sech 1888 getrennt: den Duchscher gouf eenzege Proprietär vun der Fabrick zu Wecker an de Spoo huet d'Ateliere vun Esch iwwerholl.

Duerch dem Duchscher seng Genialitéit hat d'Wecker Fabrick bis 1906 schonn 28 Patenter a 24 Verbesserunge fir Patenter ugemellt. Dat Patent dat de meeschte Succès hat, war d'Erfindung vun enger Uebst- an Drauwepress mat engem Differenzial-Hiewel, déi déi penibel Aarbecht fir d'Uebst ze presse revolutionéiert huet.

Dem Duchscher säi soziaalt Engagement

Kuerz nodeem d'Wecker Fabrick gegrënnt gouf, huet e Statut den Aarbechter hir Rechter a Flichte gereegelt: ënner anerem gouf sech mat der Preventioun vun Accidenter beschäftegt, d'Aarbechtszäit war op 11 Stonnen den Dag festgeluecht, Iwwerstonne si bezuelt ginn an et war de Léierbouwe verbueden ze fëmmen. 1875 huet hien eng Aarbechterspuerkeess gegrënnt, 1885 eng Onfallassurance, 1892 eng Krankekeess an eng Handwierkerschoul; dës war obligatoresch fir d'Léierbouwen aus der Fabrick. Si kruten hei – ouni datt si eppes hu bezuele missen – zeechnen, schreiwen, liesen a rechne bäi bruecht. 1898 gouf och nach eng Invalidekeess an d'Liewe geruff.

Do dernieft huet den Duchscher 1891 och nach eng Musek fir d'Personal aus senger Fabrick gegrënnt.

Nodeems den Duchscher scho vun 1886 u sengem Personal gratis Bauplazen ugebueden huet fir datt si sech do konnten e Wunnhaus bauen, goufe vun der Fabrick selwer vun 1890 un Aarbechterhaiser baue gelooss.

De Politiker André Duchscher

Vun deem Ament u wou den Duchscher sech zu Wecker néiergelooss hat, huet hie sech fir d'Gemengewiesen intresséiert. 1875 gouf hien dunn och scho President vun de Biwer Pompjeeën. Hie war vun 1886 u Conseiller am Gemengerot vu Biwer, vun 1888 u Schäffen a vun 1897 u Buergermeeschter.

Him war haaptsächlech dru geleeën déi eenzel Uertschaften an der Gemeng ze sanéieren an ze verschéineren, en neie Kierfecht zu Biwer an eng nei Waasserleitung ze bauen. Hien huet sech och ëm de Schoulsystem bekëmmert an eng nei Schoul op der Wecker-Gare geplangt.

Den André Duchscher huet sech och fir eng Omnibusverbindung tëschent Gréiwemaacher an Iechternach an eng Verbesserung vun den Zuchverbindungen agesat. Duerch säin Awierke gouf an der Post zu Wecker och en Telegrafeservice an e Büro vun der Spuerkeess opgemaach.

1899 huet den Duchscher fir d'Chamberwale kandidéiert, gouf awer net gewielt, deelweis well d'Kierch géint hie war, well hien eng Zäit laang Member an der Loge war.

Am Joer 1900 gouf den Duchscher Member vun der Handelskummer an huet vun do un eng wichteg Roll gespillt doduerch datt hien eng Hellewull Avise geschriwwen huet zu de verschiddenste wirtschaftlechen a soziale Sujeten. Hie war och Member vun aneren ëffentlechen, berufflechen, philanthropeschen, kënschtlereschen a literareschen Associatiounen a gouf fir seng Verdéngschter ausgezeechent (kuckt hei drënner).

Seng Nokommen

Aus sengem 1. Bestietnes mat der Madeleine Adelaïde (Angèle) Huguet sinn de Maurice Bernard an d'Marie ervirgaangen. Aus sengem 2. Bestietnes mat der Catherine Joséphine Hosp stamen d'Marthe, d'Claire, de Maximilien (Max) an den André.

Éierungen a Gielercher

Gielercher

• Chevalier vum Ordre de la couronne de chêne (Promotioun 1894)
• Chevalier vum Ordre de Léopold, (Promotioun 1906)

No him genannt

Fir un den André Duchscher a seng Verdéngschter z'erënnere sinn eng Rei Stroossen no him benannt: zu Iechternach, Sandweiler, an der Stad, zu Uewerkuer, Waasserbëlleg a Wecker.

André-Duchscher-Haus

D'André-Duchscher-Haus zu Iechternach, an deem den André Duchscher seng Kandheet a Jugendzäit verbruecht huet, gouf Ufank 2016 ofgerappt.

Literatur a Quellen

• Baden, Jeff, 2012. Neieditioun vum "Franz Pinell beim CNL. Erneierer vum Lëtzebuerger Theater. Drama a fënnef Akte vum André Duchscher. Die Warte 13|2363 vum 19. Abrëll 2012, S. 2-3.
• Conter, Claude D., 2010. André Duchscher und seine Anfänge als Theaterautor im Echternacher Turnverein. In: Aufbrüche und Vermittlungen: Beiträge zur Luxemburger und europäischen Literatur- und Kulturgeschichte. Nouveaux horizons et médiations: Contributions à l'histoire littéraire et culturelle au Luxembourg et en Europe. Herausgegeben von Claude D. Conter & Nicole Sahl. Bielefeld: Aisthetis Verlag, S.303-322.
• Duchscher, Max: André DUCHSCHER par Max Duchscher; Biographie nationale du pays de Luxembourg, fascicule 2, 1949, S. 581-608 op der Websäit Luxemburgensia.bnl.lu
• (de) Mannes, Gast: Duchscher, André. In: Luxemburger Autorenlexikon. Opgeruff de 27. Abrëll 2012.

Um Spaweck

Commons: André Duchscher – Biller, Videoen oder Audiodateien

• André Duchscher an d'Fonderie vu Wecker op industrie.lu