Gemeng Duelem

Gemeng Duelem
Gemeng Duelem
	d'Märei vun Duelem
Aussprooch
An anere Sproochen	fr: Dalheim; de: Dalheim
Land	Lëtzebuerg
Kanton	Kanton Réimech
Chef-lieu	Duelem
Buergermeeschter	Joseph Heisbourg
Awunner	2.389
	1. Januar 2024
Fläch	1.898 ha
Héicht	309 m
Koordinaten	49° 32’ 29’’ N; 06° 15’ 28’’ O
LAU-Code	LU1202
Websäit	http://www.dalheim.lu/

D'Gemeng Duelem ass eng vun den 100 lëtzebuergesche Gemengen. Se läit am Kanton Réimech. De Chef-lieu vun der Gemeng ass d'Uertschaft Duelem vun där se och hiren Numm huet.

Uertschaften an der Gemeng

Geographie

D'Gemeng Duelem läit am Südoste vum Groussherzogtum Lëtzebuerg an ass ëmgi vun de Gemenge Conter, Bous-Waldbriedemes, Schengen, Munneref, Fréiseng a Weiler zum Tuer. Si läit um südlechsten Ausleefer vum Lëtzebuerger Sandsteen deen och haut nach an engem Steebroch bei Altwis ofgebaut gëtt. Um Terrain vun der Gemeng hu sechs Baachen hir Quell. Nërdlech vun Duelem huet d'Schleebaach hiren Ufank, déi sech da mat der Houbech vereenegt fir dann als Albaach an d'Musel ze lafen. Och d'Hesslengerbaach, déi südlech vu Welfreng entspréngt an d'Grondbaach, déi zu Fëlschdref hiren Ufank huet, lafen iwwer d'Ierpeldengerbaach respektiv d'Gander an d'Musel.

Geschicht

Galloréimesche Vicus

Haaptartikel zu dësem Theema: Vicus Ricciacus

Südlech vun der Uertschaft Duelem, am fréiere Stammesgebitt vun den Treverer, läit um héchste Punkt vun engem no Südwesten hin offalenden Héichplateau e réimescht Duerf, e sougenannte Vicus. Eng gutt Partie keltesch Fonntstécker deiten drop hin, datt do och eng keltesch Siidlung war. Déi konnt bis elo awer nach net lokaliséiert ginn.

De galloréimesche Vicus gouf em zirka 17 v. Chr. als Etappeplaz am Kontext vum Bau vun der Via Agrippa gegrënnt, déi vu Lyon iwwer Mâcon, Chalon-sur-Saône, Dijon, Langres, Toul, Metz, Duelem, Tréier duerch d'Äifel op Köln féiert. D'Uertschaft hat an der Antiquitéit den Numm Ricciacum, dee souwuel op der Plaz selwer, wéi och op der Tabula Peutingeriana, enger mëttelalterlecher Ofschrëft vun enger réimescher Kaart, iwwerliwwert ass. Seng Bléi hat en tëscht dem Enn vum 1. an dem 3. Joerhonnert n. Chr. Obwuel Deeler wärend de Germanenafäll an der zweeter Hallschent vum 3. Joerhonnert zerstéiert goufen, war den Uert duerchgängeg bis an di éischt Hallschent vum 5. Joerhonnert bewunnt. Duerno gouf d'Plaz opginn.

Ricciacum hat beandrockend ëffentlech Gebaier, wéi en Theater, e groussen Tempelbezierk an Thermen. Dat sinn Aspekter déi dem Duerf de Charakter vun enger réimescher Klengstad ginn.

Mëttelalter an Neizäit

Dat haitegt Duerf Duelem, dat sech am Dall tëscht dem „Pëtzel-Plateau“ an dem „Péiteschbierg“ erstreckt, gouf an der éischter Hallschent vum 6. Joerhonnert vu fränkeschen Zouwanderer gegrënnt. An Dokumenter gëtt dat elo Dalheim, also „D'Heem am Dall“ genannt Duerf an de Joren 785/786 fir d'éischt ernimmt. Am 10. Joerhonnert koumen d'Uertschaften Duelem, Fëlschdref an en Deel vu Welfreng duerch eng Schenkung an de Besëtz vun der Räichsabtei St Maximin zu Tréier, woumat déi eigentlech Grondhärschaft vun der Meierei Duelem an den Hänn vun der Abtei louch. Den Abt vun Tréier huet fir dee Beräich e Vogt ernannt deen fir och d'Dierfer Duelem, Fëlschdref, Altwis a Welfreng zoustänneg war. Déi Aufgab gouf vun der Härschaft vu Roussy iwwerholl. Vu 1495 un gouf den Härenhaff op Liewenszäit a vum 16. Joerhonnert un, dunn och op Zäit verpacht. Domat geet dann och d'Eegebewirtschaftung vun der Abtei St Maximin op en Enn. Wärend dem Drëssegjärege Krich gouf bal dat komplett Duelem zerstéiert. Och am Hollännesche Krich tëscht 1672 a 1678 gouf Duelem an d'Ëmgéigend geschiedegt. 1680 gouf d'Härschaft vu Roussy vu Frankräich besat a sou gouf och Duelem fir bal ee Joerhonnert bis 1769 franséisch.

Wéi 1795 di franséisch Revolutiounstruppen an d'Herzogtum Lëtzebuerg ageréckt sinn, ass dat als Département des Forêts u Frankräich ugegliddert ginn. Aus der Meierei Duelem gouf d'Commune de Dalheim an den Nicolas Amma gouf hiren éischte Buergermeeschter. 1797 gouf de Code Civil op Lëtzebuerg ugewannt an domat déi al Strukture mat engem eenheetleche Recht ersat. Duelem war vun do u vu Réimech ofhängeg. Vun 1814 un, also nom Zesummebroch vum Napoleonesche Räich, gehéiert Duelem zum nei geschaafte Groussherzogtum Lëtzebuerg, ënner nidderlännescher Herrschaft.

Wopen

	Beschreiwung am Originaltext: Tranché de gueules à un monde d'or sommé d'une aigle romaine du même, et d'azur à deux bars adossés d'argent; à une crosse du même garnie d'or, posée en bande et brochant sur la partition. D.C. 15. Dezember 1983 - A.M. 4. Abrëll 1984 - Mémorial B 1984, Säit 478 - Projet: Marcel Lenertz 1983 De Wope vun Duelem erzielt d'Vergaangenheet vun Duelem. Den Aadler op der Weltkugel erënnert un d'Réimer, déi hir Spueren do hannerlooss hunn. Déi zwéi Baarwe kommen aus dem Wope vun den Häre vu Buerg-Rëttgen (d'azur à deux bars adossés d'argent) déi zu Duelem, Fëlschdref a Welfreng Vogt a Riichter gespillt hunn. Den Abtstaf erënnert drun datt d'Abtei Sankt-Maximäin eng Zäit am Besëtz vun den dräi Uertschafte war.

Entwécklung vun der Awunnerzuel

Quell:STATEC

Politik

Buergermeeschteren

1795: Nicolas Amma
...
? Robert Wiget
...
? - 2011: Marie-Anne Mousel-Schmit (DP).
2011 - 2023: Joseph Heisbourg
zanter 2023: Romain Kill

Kuckeswäertes

D'Gemeng zu Duelem, e modernt Gebai.
De gallo-réimeschen Theater
D'réimesch Thermen am Duerfkär vun Duelem
D'Réimermonument mam Aadler
De Vicus Ricciacus um „Pëtzel-Plateau“
D'Via Agrippa, de Kiem deen duerch Duelem gelaf ass
De réimesche Meilesteen, am Bësch tëscht Duelem a Méideng
D'Kierch vun Duelem
D'Kierch vu Fëlschdref
D'Kierch vu Welfreng

Veräiner

Fanfare Gemeng Duelem
Duelemer Guiden a Scouten Hl. Mäerten
FC Les Aiglons Duelem
Chorale Mixte Kiischtebléien
Fräiwelleg Pompjeeë Fëlschdref
Fräiwelleg Pompjeeën Duelem-Welfreng
Elterevereenegung Gemeng Duelem
Cercle Avicole Dalheim
Ricciacus Frënn Duelem
Fraen a Mammen Duelem
Club des Jeunes Dalheim
Chorale Mixte Filsdorf
Chorale St. Cécile Welfrange
CTF Filsdorf
J.A.C Filsdorf
LCGB Sektioun Duelem
Amiperas Duelem
Aikido-Club (Opgeléist)

Interkommunal Syndikater

D'Gemeng Duelem ass Member vu follgenden interkommunale Syndikater:

Literatur

Peter Henrich: Das gallorömische Theater von Dalheim „Hossegronn“ Luxemburg. Dossiers d'archéologie XV. Imprimerie Central SA, Luxemburg 2016, ISBN 978-2-87-985317-8.
Laure Juncker, Joseph Heisbourg, Joseph Mangerich (Red.): Ricciacus: 30 Joer Ricciacus Frënn Duelem 1977–2007. Imprimerie Central SA, Luxembourg 2007, S. 202, ill.
Jean Krier: DEAE FORTUNAE OB SALUTEM IMPERI. Nouvelles inscriptions de Dalheim (Luxembourg) et la vie religieuse d'un vicus du nord-est de la Gaule à la veille de la tourmente du IIIe siècle. Gallia – Archéologie de la France antique 68.2, 2011. CNRS Éditions, Paris 2011, S. 313–340, ill. ISBN 978-2-271-07269-6.
Jean Krier: Der gallorömische vicus von Dalheim. Imprimerie Hengen, Luxemburg 2010, ISBN 978-2-87985-137-2.
Jean Krier: Das vorrömische und frührömische Dalheim (Luxemburg). In: Rheinisches Landesmuseum Trier (Hrsg.): Trier - Augustusstadt der Treverer. Philipp von Zabern, Mainz 1984, ISBN 3-8053-0792-6.
Jean Krier, Raymond Weiller: Zu den Anfängen der römischen Besiedlung auf “Pëtzel“ bei Dalheim. Publications de la Section Historique de l'Institut grand-ducal de Luxembourg XCIV, Imprimerie Joseph Beffort, Luxemburg 1980, S. 141–194, ill.
Victor Loos: Der Römeradler. Den Adler – Lokalzeitung N°1-2, 1996.
Victor Loos: Duelem: Eis Kiirch. Conseil de la fabrique d'église, Luxemburg 1993.
Jeannot Metzler, Johny Zimmer: Beiträge zur Archäologie von Dalheim. Hémecht 30.3, Saint-Paul, Luxemburg 1978.
Heike Pösche: Neue Grabungen in den Thermen des vicus Ricciacus. Empreintes – Annuaire du Musée national d'histoire et d'art. Imprimerie Faber, Luxembourg 2011, S. 40–47, ill. ISBN 978-2-87985-149-5.
Robert Vandivinit, Gust Linden, Sandy Linden, Aloyse Estgen, Victor Loos, "Vu Ricciacus via Dalahem op Duelem." Fanfare Gemeng Duelem, Luxemburg 2001, ISBN 2-87996-944-1.

Kuckt och

Um Spaweck

Commons: Duelem – Biller, Videoen oder Audiodateien