Herzogtum Lëtzebuerg

Geschicht vun de Benelux-Länner
Austrasien				Frisescht Kinnekräich
Karolengerräich ca 800–843
	Grofsch't Flandern 9.Jh.–1384	Lotharingien, dunn Nidderloutrengen 855–954–977
Prënzbistum Léck + Räichs- abtei Stavelot- Malmedy + Herzogtum Bouillon 10. Jh. – 1795		Aner feudal Staaten	Grofschaft Lëtzebuerg 963–1353	10.–14. Jh.
	Burgundesch Nidderld.		Herzogtum Lëtzebuerg 1353–1443	1384–1482
	Habsburger Nidderlanden 1482–1795 (Siwwenzéng Provënzen, Burgundesche Krees)
	(Südlech) Spuenesch Nidderlanden 1549–1713
				Republik vun de Siwe Vereenegte Provënzen 1581–1795
	Éisträichesch Nidderlanden 1713–1795
Lécker Revolut. 1789–92	Vereenegt nidderlännesch Staaten 1790
Éischt Franséisch Republik 1795–1804				Batavesch Republik 1795–1806
Premier Empire 1804–15
				Kinnekräich Holland 1806–10
Vereenegt Kinnekräich vun den Nidderlanden 1815-1830			Groussherzogtum Lëtzebuerg zanter 1815 (1815 - 1866 am Däitsche Bond) (1815 - 1890 Personalunioun)	Vereenegt Kinnekräich vun den Nidderlanden 1815-1830
Kinnekräich Belsch zanter 1830				Kinnekräich vun den Nidderlanden ("Holland") zanter 1830

Geschicht vu Lëtzebuerg
Virgeschicht Steenzäit
Fréigeschicht Keltescht Lëtzebuerg ~51 v.Chr  • Treverer   Gallesch Kricher 58–50 v.Chr. Réimesch Herrschaft (Gallia Belgica) 90 n.Chr. – zk. 500 n.Chr.
Mëttelalter Franken   Merowenger 481–751  • Austrasien   Karolenger 751–987 Herzogtum Loutrengen 959~  • Lëtzebuerger    • Grofschaft Lëtzebuerg 1059–1353 Herzogtum Lëtzebuerg 1354–1795 Herrschaft vun den Habsburger 1482–1556
Fréi Neizäit Spuenesch Herrschaft 1556–1714 Partitioune vu Lëtzebuerg 1659–1839 Belagerung vum Louis XIV 1684 Éisträichesch Herrschaft 1714–95 Revolutiounsbelagerung 1794–95 Franséisch Herrschaft 1795–1815  • Klëppelkrich 1798  • Departement Forêts 1795–1814
19. Joerhonnert Wiener Kongress 1815  • Groussherzogtum Lëtzebuerg 1815– Hollännesch Herrschaft 1815–30  • Herrschaft vum Guillaume I 1815–40  • Belsch Revolutioun 1830–31 Personalunioun 1839–90  • Traité vu London 1839  • Herrschaft vum Wëllem II 1840–49  • Revolutioun zu Lëtzebuerg 1848  • Herrschaft vum Wëllem III 1849–90  • Lëtzebuerg-Kris 1867 Déi ganz Onofhängegkeet 1890-
20.–21. Joerhonnert Herrschaft vum Adolphe 1890–1905 Herrschaft vum Wëllem IV 1905–12 Herrschaft vun der Marie-Adélaïde 1912–19 Lëtzebuerg am Éischte Weltkrich:   Herrschaft vun der Charlotte 1919–1964 Zweete Weltkrich:    • Däitsch Invasioun 1940  • Kollaboratioun 1940–1945  • Exilregierung 1940–45  • Verwaltungskommissioun 1940  • Resistenz 1940–45  • Holocaust 1940–43  • Ardennenoffensiv 1944-45 Herrschaft vum Jean 1964–2000 Herrschaft vum Henri 2000–
Portal:Lëtzebuerg

D'Herzogtum Lëtzebuerg war en Herzogtum a Westeuropa, dat tëscht 1354 a 1794/95 bestanen huet. Et war en Deel vum Hellege Réimesche Räich vun Däitscher Natioun.

Geschicht

Et gouf 1354 vum Keeser Karel IV. gegrënnt, andeems en d'Grofschaft Lëtzebuerg mat hiren Annexe fir säi Brudder Wenzel I. vu Lëtzebuerg zum Herzogtum erhuewen huet. Dobäi goufen d'Maarkgrofschaft Arel, d'Grofschaften Durbuy a La Roche, sou wéi och d'Herrschaften Diddenuewen, Béibrech a Marville integréiert. D'Grofschaft Veianen war schonn den 11. Juni 1269 e "Lehe" vun de Grofe vu Lëtzebuerg ginn.

1364 koum nach d'Grofschaft Chiny an de Besëtz vum Haus Lëtzebuerg; et koum awer ni zu enger formeller Integratioun vun deem Gebitt an d'Herzogtum Lëtzebuerg. Dofir fënnt een, bis zur Franséischer Revolutioun, d'Bezeechnung "Pays Duché de Luxembourg et Comté de Chiny" a villen offiziellen Dokumenter.

Kuerz nom Doud vum Keeser Sigismund aus dem Haus Lëtzebuerg, ass d'Herzogtum 1441/43, duerch een Arrangement, un d'Herzoge vun der Bourgogne aus dem Haus Valois, déi wäitleefeg Kosenge waren, iwwergaangen, an duerno, duerch Bestietnes, un d'Haus Habsburg. De Karel V. huet et, duerch d'Pragmatesch Sanktioun vu 1549, Deel vun de Siwwenzéng Provënze gemaach. Déi Siwwenzéng Provënze ware selwer soss näischt wéi de Versuch vun enger Neiuerdnung vun den Nidderlanden tëscht dem haitegen Nordfrankräich (ë. a. Grofschafte Flandern an Artois) a Frisland.

Ënner dem Philipp II. vu Spuenien, deen d'Nidderlande geierft hat, koum et do, ënner der Leedung vum Wëllem vun Oranien ("der Schweigsame" od. "le Taciturne"), zu engem Opstand, an nëmmen de Süde konnt vun de Spuenier gehale ginn. Dës Provënzen, zu deenen och d'Herzogtum Lëtzebuerg gehéiert huet, goufe vun do un "Spuenesch Nidderlanden genannt. Den Norden (méi oder manner den haitegen hollännesche Staat) gouf dunn eng biergerlech Republik, déi aus siwe Provënzen (plus e puer gemeinsam Randgebidder am Süden) bestanen huet

1714/15 gouf d'Herzogtum Lëtzebuerg - mat deenen anere Principautéite vun de Spueneschen Nidderlanden - nom Spueneschen Ierffollegkrich - un déi éisträichesch Habsburg-Linn ofgetrueden a war vun do un Deel vun den éisträichechen Nidderlanden.

Wéi d'Truppe vun der Franséischer Revolutioun ë. a. Lëtzebuerg eruewert hunn, si 1795 d'Departementer als nei Verwaltungsstrukturen agefouert ginn. Den Territoire vum Herzogtum Lëtzebuerg - dat de facto ofgeschaf gouf - gouf opgedeelt an op d'Departementer Forêts (dee gréissten Deel), Sambre-et-Meuse an Ourthe verdeelt. Dëst gouf 1797 duerch den Traité vu Campo-Formio, zesumme mat den Annexiounen am Rhäinland, international unerkannt.

Ausbléck

1815, um Wiener Kongress, gouf d'Herzogtum Lëtzebuerg net restauréiert, mä aus dem gréissten Deel vu sengem ale Gebitt (plus Bouillon) gouf e Groussherzogtum geschaf, an zwar zu Gonschte vum Wëllem vun Oranien-Nassau, dee scho Kinnek vum Vereenegte Kinnekräich vun den Nidderlanden gi war. Elo gouf et e Lëtzebuerger Staat (wéinstens um Pabeier), deen a Personalunioun mam "hollännesche" Staat stoung a gläichzäiteg ee Memberstaat vum Däitsche Bond ("Confédération germanique") war. De Kinnek-Groussherzog Wëllem I. vun den Nidderlanden huet awer säi Grand-Duché - wéi d'Festung eng "Bundesfestung" gi war, an där eng preisesch Garnisoun kasernéiert war - bal nëmme wéi eng Provënz vu sengem Räich betruecht. Hien hat et och de Preisen iwwerlooss, de Gouverneur vun der Festung sou wéi de Festungskommandant z'ernennen.

Kaart

Kaart vum Herzogtum Lëtzebuerg aus der 2. Hallschent vum 17. Joerhonnert

Literatur

• Joseph Groben, L'ancien Duché de Luxembourg / Das ehemalige Herzogtum Luxemburg ; Lëtzebuerg, Sankt-Paulus Verlag, 1999; 311 S. (ill.); ISBN 2-87996-981-6.
• Gilbert Trausch, Le Luxembourg sous l'Ancien Régime - XVIIe, XVIIIe siècles et débuts du XIXe siècle ; -> Manuel d'histoire luxembourgeoise, 3. Band; Lëtzeburg, 1977 (= 1. Oplo).
• M. La Garde, Histoire du Duché de Luxembourg ; 2 Bänn, Bréissel 1849.
• Jean Bertholet, Histoire ecclésiastique et civile du Duché de Luxembourg et Comté de Chiny ; 8 Bänn, Lëtzebuerg,1741-1743.
• Dr. P. J. Müller, Tatsachen aus der Geschichte des Luxemburger Landes, Verlag "de Frendeskres", Imprimerie Bourg-Bourger, Luxemburg 1963.
• Vivre au Moyen Age: Luxembourg, Metz et Trèves; Etudes sur l'histoire et l'archéologie urbaines, sous la direction du Musée d'Histoire de la Ville de Luxembourg, Publications Scientifiques du Musée d'Histoire de la Ville de Luxembourg, tome 2, Luxembourg 1998.

Um Spaweck

Commons: Herzogtum Lëtzebuerg – Biller, Videoen oder Audiodateien