Gronn (Stad Lëtzebuerg)

Gronn
An anere Sproochen	fr: Grund de: Grund
Land	Lëtzebuerg
Kanton	Lëtzebuerg
Gemeng	Lëtzebuerg
Buergermeeschter	Lydie Polfer (DP)
Awunner	1.030
	31. Dezember 2022
Fläch	30,03 ha
Héicht	293,3 m
Koordinaten	49° 36’ 31.8’’ N       06° 08’ 13.1’’ O
Websäit	https://www.vdl.lu/fr/la-ville/en-bref/les-24-quartiers-de-la-ville/grund

De Gronn, och dacks Stadgronn genannt, ass eng Kadastersektioun an ee vun de 24 offizielle Quartiere vun der Stad Lëtzebuerg.

Geographie

De Gronn läit an engem Deel vum Uelzechtdall a vum Péitrussdall südëstlech vum Stadzentrum. De Gronn grenzt un d'Stater Quartieren: (am Auerzäresënn) Pafendall, Clausen, Zens, Polvermillen, Bouneweg-Nord, Gare an Uewerstad.

De Gronn huet eng Nord-Süd-Ausdeenung vun 0,78 km an eng Ost-West-Ausdeenung vun 0,91 km. An der Héicht erstreckt sech de Gronn vun 245 m bis 293,3 m.

Geschicht

Um Enn vum Fréimëttelalter hu sech um Ufer vun der Uelzecht Handwierker néiergelooss, déi d'Waasser vum Floss gebraucht hu fir schaffen ze kënnen. 1083 huet de Grof Konrad eng Abtei gestëft, d'Abtei Almënster. Zu där Zäit gouf et schonn zwou Kierchen am Uelzechtdall ronderëm de Bockfiels: Sankt-Ulrich, bei der Mëndung vun der Péitruss, a Sankt-Matthäus am Norden, bei der Réimerbréck am Pafendall. D'Kierchtierm kéinte gläichzäiteg Wuechttierm gewiescht sinn, fir den Zougang zum Dall an d'Brécken am A ze halen.

Sou huet sech d'Ënnerstad gebilt, déi uganks nach ante portas louch, bis datt s'am 14. Joerhonnert vun der drëtter Stadmauer, déi op de Wenzel II. zeréckgeet an dofir och nach Wenzelsmauer genannt gëtt, protegéiert gouf.

Wéi d'Abtei Almënster am Joer 1543 zerstéiert gouf, sinn d'Benediktiner an de Gronn an den Hospice Saint-Jean geplënnert an hunn do d'Abtei Neimënster gegrënnt, déi no engem Brand am Joer 1684 nees opgebaut gouf an nach haut besteet. Haut ass do de Kulturzentrum Neimënster.

De 26. Juni 1807 huet de Blëtz an de Polvertuerm um Verluerekascht ageschloen. Do waren 11.200 kg Polver, 2.500 Kanounekugelen a Kartusche gelagert déi dee Moment explodéiert sinn. De Stadgronn gouf duerch d'Drockwell am uergste getraff: D'Haiser goufe schwéier beschiedegt a Beem goufen ëmgehäit. 32 Persoune koumen ëm d'Liewen an 120 goufen der schwéier blesséiert, dorënner vill Kanner. De Schued gouf op 1 Millioun Goldfrang geschat.

Well vun uganks 19. Joerhonnert bis 1984 déi zwéi Prisonge vum Land am Gronn louchen, stoung den Ausdrock "am Gronn sinn" (oder "sëtzen") euphemistesch fir "am Prisong sinn". De Fraeprisong war am Hospice Saint-Jean, dem haitegen Naturmusée, an de Männerprisong war an der Abtei Neimënster.

Vum Haff vun der Cité judiciaire um Helleg-Geescht-Plateau an der Uewerstad kënnt ee mat engem Lift, deen 1987 gebaut gouf, erof an de Gronn.

1994 gouf d'Festung an déi al Quartiere vun der Stad Lëtzebuerg, dorënner och de Gronn, als eng Plaz vum Weltierwe vun der UNESCO klasséiert.

De Gronn am 21. Joerhonnert

Zwee Kulturhaiser drécken am 21. Joerhonnert der kultureller Offer am Gronn hire Cachet op: de Kulturzenter Neimënster (Centre culturel de rencontre Abbaye de Neumünster) an den Nationalmusée fir Naturgeschicht (Naturmusée). Do dernieft ass de Gronn hautdesdaags virun allem fir säin Nuetsliewe beléift mat senge Caféen a Restauranten.

Fräiliichtmanifestatiounen am Gronn

• Blues 'n' Jazz Rallye am Gronn an a Clausen, zanter 1995 all Joer Enn Juli, eng Zesummenaarbecht vum Blues-Club Lëtzebuerg mat dem LCTO (Luxembourg City Tourist Office) an de Bistroen.
• Duck Race, eng Course vu 16.000 Platiksinten op der Péitruss.
• Konscht am Gronn ass eng Open-Air-Konschtgalerie, déi zënter 2006 vum Grënner Syndikat op e puer Sonndeger am Joer organiséiert gëtt, woubäi sech maximal 34 Kënschtler op der Bréck an um Parking op der Schmëdd presentéiere kënnen. Op deenen Deeg ass de Stadgronn fir de Verkéier gespaart.

Awunner

Op den 31. Dezember 2022 hunn am Gronn 1.030 Leit gewunnt. Den Undeel vun de Lëtzebuerger louch bei 40,35 % géintiwwer 59,65 % Auslänner.

Awunner no Nationalitéit (31. Dezember 2022)

Rang	Nationalitéit	Awunner	Prozent
	TOTAL	1 030	100,00
1	Lëtzebuerg	416	40,39
2	Portugal	109	10,58
3	Frankräich	105	10,19
4	Italien	63	6,12
5	Däitschland	24	2,33
6	Vereenegt Kinnekräich	20	1,94
7	Belsch	18	1,75
8	Spuenien	16	1,55
9	Schweden	14	1,36
10	Holland	13	1,26
	Top 10	798	77,48
	Aner Nationalitéiten	232	22,52

Bekannt Leit aus dem Gronn

• Henri ("Hary") Ackermann (1922-2014), lëtzebuergesche Vëlossportler, Gewerkschaftler an LSAP-Politiker.
• Johann von Aldringen (1588-1634), Barong vu Koschitz a Grof vu Gross-Ligma, Feldhär am Drëssegjärege Krich.
• Jean de Beck (1588-1648), Gouverneur vum Herzogtum Lëtzebuerg a vun der Grofschaft Chiny
• Jean-Pierre Beicht (1869-1925), lëtzebuergesche Komponist an Organist.
• Auguste Engel (1889-1950), musikaleschen Animateur vun der Virstad, Komponist, Sänger a Schauspiller.
• Joseph Josy Imdahl (1889-1956), lëtzebuergeschen Theaterschrëftsteller.
• Ignatius Millim (1743-1820), Moler.
• Albert Reinhard (1853-1924), Händschefabrikant.
• Venant Paucké (1893-1965), lëtzebuergesche Sänger (Bariton) an Dirigent, huet an Operen, Operetten a Filmer matgewierkt.
• Lambert Michel Runau (1874-1909), lëtzebuergesche Moler.
• Michel Schettlé (1882-1932), lëtzebuergesche Schlässer, Cafetier, Politiker a Gewerkschaftler.
• Mathieu-Auguste-Lambert Schrobilgen (1789-1883), Lëtzebuerger Affekot, Greffier, Stadschreiwer, Chef de Bureau vun der Regierungskommissioun, Chef de division pour les affaires militaires, Museker, Schrëftsteller a Fräimaurer.
• Auguste-Léopold van Werveke (1866-1927), lëtzebuergeschen Architekt, Zeecheprofesser a Moler.

Organisatiounen a Verwaltungen

Veräiner a Fondatiounen

• Association des biologistes luxembourgeois (ABIOL)
• Cercle Munster a.s.b.l.
• Fanfare royale grand-ducale a.s.b.l. (Gronn, Fetschenhaff, Cents, Polfermillen)
• FC Gronn 08
• Fondation faune-flore (Institut de recherche sur le patrimoine naturel et la diversité biologique)
• Harmonie des jeunes Prince-Guillaume
• Institut européen de chant choral (INECC)
• Inter-Actions a.s.b.l
• Jusquici a.s.b.l.
• Kanner- a Jugendchouer Emile-Michels - D'Grënnësch Spatzen
• Kicker Club Progres 08 Stadtgrund a.s.b.l.
• Les amis du musée national d'histoire naturelle a.s.b.l. (AMNHN, Frënn vum Naturmusée)
• Luxembourg Accueil Information
• Os Bracarenses no Luxemburgo
• Société de gymnastique GCG Cents-Gronn a.s.b.l.
• Syndicat du Stadtgrund
• The Grund Club Luxembourg

Staatlech Verwaltungen

• Commissariat à l'enseignement musical
• Commissariat du gouvernement à la protection des données auprès de l'État
• Fonds national de soutien à la production audiovisuelle (Film Fund Luxembourg)
• Musée national d'histoire naturelle (MNHNL, Naturmusée)
• Service central de législation (SCL)
• Service des médias et des communications
• Institut national pour le patrimoine architectural (INPA)

International Organisatiounen

• Institut européen des Itinéraires culturels du Conseil de l'Europe (am Jakobstuerm)

Kuckeswäertes am Gronn

Am Uelzechtdall

• De Kulturzenter Neimënster (Centre culturel de rencontre Abbaye de Neumünster)
• Den Nationalmusée fir Naturgeschicht (Naturmusée) am fréieren Hospice Saint-Jean
• De Jakobstuerm
• De Rumm-Plateau mat de Rumm-Befestegungen
• D'un cercle à l'autre - Le paysage emprunté, e Konschtwierk am ëffentleche Raum vum franséische Kënschtler Daniel Buren
• D'Bréck vum Stierchen mat dem Klouschtergaart an engem Wéngert
• Dem Serge Ecker seng Melusina-Skulptur
• Déi fréier Händschefabréck Reinhard an der Plaetisgaass
• D'Schlassbréck op der Grenz zum Pafendall
• De Wenzeltuer (Circuit Wenzel)
• D'Bréck iwwer d'Uelzecht mat senger eemoleger Vue op d'Uewerstad
• D'Bicherkëschte virum Haus Nr. 14 am Grënnerbierg an der Wiss vis-à-vis vun Interactions am Biisserwee
• Den Häffchen am Biisserwee
• D'Biisserbréck (Viaduc Polvermillen)
• D'Gronn-Schleis

Am Péitrussdall

• Déi Al Bréck
• D'Gräinskapell
• De Skatepark Péitruss
• De Minigolfterrain vum Club Roude Léiw
• Den Outdoor-Fitnesspark
• D'Parkeisebunn
• D'un cercle à l'autre - Le paysage emprunté, e Konschtwierk am ëffentleche Raum vum franséische Kënschtler Daniel Buren

Naturwëssenschaftleches

Den Timber vun 1990 mat der 'neier' Wanzenaart

Op der Grenz tëschent der Uewerstad an dem Gronn, op engem vun deenen zwéi Aaschterte vun der Corniche, op der Héicht vun der Maison de Cassal, gouf 1980 eng Wanzenaart fonnt, déi nei fir d'Wëssenschaft war. Den Entdecker, de Léopold Reichling, huet se ënner dem Numm Psallus pseudoplatani Reichling 1984 beschriwwen. De Reegele vun der Zoologie no war dëse Bam de sougenannte locus typicus vun der Aart. Zanter dem Verschwanne vun de Beem existéiert dëse locus typicus net méi. An deene follgende Jore gouf d'Aart op Aaschterten an Hieselter uechter d'Stad fonnt, ë. a. op der Rumm am Gronn.

1993 huet déi polnesch Zoologin Wanda Maria Weiner no bei der Uelzecht am Gronn eng nei Proturenaart (Beentaaschter) fir d'Wëssenschaft fonnt, Eosentomon luxembourgense Szeptycki 2001, eng endeemesch Aart fir Lëtzebuerg.

Energie

Am Kader vum Programm fir den Asaz vun erneierbaren Energien huet d'Stad Lëtzebuerg op der Hasteschmillen en 100 kW staarkt Waasserkraaftwierk gebaut, wat am November 2009 a Betrib goung. D'Turbinn steet iwwregens do, wou am 19. Joerhonnert nach Millerieder gedréit hunn, an deckt den Energieverbrauch vun 100 Haiser.

Mobilitéit

De Kéibierg (Tréierer Strooss) ass tëschent den Haiser Nr. 10 an 48 nëmme fir den ëffentleche Verkéier a fir Vëloen zougänglech.

Vëlo

D'Vëlospist PC1, och nach Piste cyclable du centre, féiert an engem Bou ëm d'Stad Lëtzebuerg an huet hiren Ufank an hir Endstatioun am Gronn.

Um Biisserwee Nummer 8 bedreift d'Stad Lëtzebuerg ënnert dem Numm Vélo en Ville e Vëlosatelier, dee Vëloe léint a fléckt.

An der Tilleschgaass Nr. 15 huet sech zënter 2019 déi Vëlosreesagentur Velosophie néiergelooss.

Ëffentleche Verkéier

D'Buslinn 23 vun der Stad Lëtzebuerg passéiert am Gronn. Do dernieft besteet no beim Gronn Accès op follgend Linnen:

• AVL-Linn 14 (Arrêt Clausen / Rumm)
• AVL-Linn 15 (Arrêt Clausen / Rumm)
• AVL-Linn CN1 = City Night Bus (Arrêt Clausen / Rumm)
• eng etlech aner AVL-Linnen um Arrêt Centre / F. D. Roosevelt, iwwer de Lift an d'Uewerstad

Parkplazen

Nieft den net iwwerdeckte Parkinge kann och nach a follgende Stroosse geparkt ginn: Grënnerbierg, Ënnerpéitruss. Zwéin iwwerdeckt Parkinge leien no beim Gronn: Centre - Saint Esprit (Uewerstad) an Centre - Brasserie (Clausen).

Net iwwerdeckte Parkplazen

Strooss, Plaz	Parkplazen	Handikapéierte-Parkplazen
Ënnerpéitruss / Rue Saint-Quirin	33	?
Tilleschgaass / Rue Saint-Ulric	32	?
Grënner Bréck / Rue Munster	5	1
Rue Sosthène-Weis	2	0
Biisserwee / Bisserweg	12	?
Biisserwee / Bisserweg	45	?
Kierch Lëtzebuerg-Stadgronn	?	1
Op der Rumm	?	?

Stroossen am Gronn

Franséischen Numm	Lëtzebuergeschen Numm
Bisserweg	Biisserwee
Montée de la Pétrusse	Péitrussbierg; Ale Berlinerwee
Montée du Grund	Grënnerbierg; Gronnbierg
Plateau du Rham	Op der Rumm
Rue de Prague	Berlinerwee
Rue de Trèves	Tréierer Strooss; Kéibierg
Rue du Rham	Dinselgaass; Rummbierg
Rue Münster	Mënstergässel; Schelmergaass
Rue Plaetis	Plaetisgaass
Rue Saint-Quirin	Ënnerpéitruss
Rue Saint-Ulric	Tilleschgaass
Rue Sosthène-Weis	Sosthène-Weis-Strooss; Neie Wee

Plazen am Gronn

Franséischen Numm	Lëtzebuergeschen Numm
Place Auguste-Engel	Auguste-Engel-Plaz, fréier: Bei der Hasteschmillen
n.a.	Op der Schmëdd
Parvis de Neumünster	Parvis vun Neimënster

Biller

• Aktuell Biller
• 
  De Centre culturel de rencontre Abbaye de Neumünster
• 
  D'Uelzecht am Gronn mat der Uewerstad am Hannergrond (Mee 2008)
• 
  D'Jangekierch
• 
  Den Naturmusée
• 
  Vum Breedewee aus gesinn.

• Historesch Biller
• 
  De Gronn, Aquarell (1923) vum Sosthène Weis
• 
  De Gronn vum Hellege Geescht aus gesinn. Foto vum Charles Bernhoeft, 1891.
• 
  De Gronn vun den Hellege Geescht Kasären aus gesinn. Foto vum Charles Bernhoeft, 1893.
• 
  Descente du Grund. Foto vum Charles Bernhoeft, 1893.
• 
  D'Jangekierch, riets am Hannergrond d'Rumm. Foto vum Charles Bernhoeft, 1893.
• 
  Vue op d'Stad Lëtzebuerg vun der Bréck am Grond aus (1834). Zeechnung vum Nicolas Liez.
• 
  D'Plaetisgaass (fréier Rue des Tanneurs, 1834). Zeechnung vum Nicolas Liez.

• Biller vum William Turner (1775-1851)
• 
  vum Fetschenhaff aus
• 
  Vum Gronn op d'Hellege-Geescht-Bastioun
• 
  Schlassbréck a Bockfiels
• 
  Vum Uelzechtdall op de Rummplateau
• 
  Vum Uelzechtdall erop op d'Rumm
• 
  Op den Hellege-Geescht-Plateau
• 
  D'Rumm an de Bock, vun Nordosten
• 
  Vue aus dem Uelzechtsdall, mat Rumm-Befestegungen
• 
  Schlassbréck

Filmer, déi (zum Deel) am Gronn gedréit goufen

• 1988: Troublemaker
• 1999: The First 9½ Weeks
• 2005: Nondidjeft
• 2018: Péitruss (Film)

Kaarte vum Gronn

Kaart vum Stadgronn

• De Gronn um Geoportail
• De Gronn op Openstreetmap
• De Gronn op der Websäit vun der Stad Lëtzebuerg

Literatur

• Anonym, 1984. Das Vereinsleben in Stadtgrund. ons stad 15: 17. PDF 264 KB
• Bange, Evamarie, 2006. Das Bürgerhospiz St. Jean im Stadtgrund. ons stad 81: 8-9. PDF 570 KB
• Beck, Henri, 1995. L'Hospice St.-Jean au Grund. ons stad 50: 2-3. PDF 549 KB
• Brückler, Raymond & Jos Tontlinger (éd.), 1982. Les Gosses - Ils ont photographié le quartier de Luxembourg-Grund. 55 p. Inter-Actions Faubourgs a.s.b.l., Imprimerie Litho Bourg-Bourger Luxembourg.
• Clesse, René 1995. Krudelsgaass, Schelmergaass, Spidailsgaass, Mënstergaass... Die bewegte Geschichte von Stadtgrund am Beispiel der Rue Münster. Ons Stad 50: 14-16. PDF 773 Kb
• Clesse, René, 1996. Wärend der Kriegsjahre 1940-1944: Insgesamt 3.700 politische Häftlinge in Stadtgrund. ons stad 51: 20-21. PDF 414 KB
• Clesse, René, 1996. Das alte Gefängnis von Stadtgrund. ons stad 51: 19 PDF 368 KB
• Hoffmann, D., 2016. Mäi Quartier: Das Rham-Plateau - Von Kanonenfeuer bis Gesang. Op www.wort.lu an am Luxemburger Wort vum 5./6. Mäerz 2016, S. 40. (PDF)
• Höhfeld, Barbara, 1984. Ausflug in den Stadtgrund. ons stad 15: 20-21 PDF 528 KB
• Kunnert, Jemp, 1984. Stadtgrund — ein Spaziergang gang durch Raum und Zeit. Ons Stad 15: 10-15. PDF 1,9 MB
• Pauly, M., 1987. Stadtgrund: Menschen und Steine in Gefahr. Forum 98: 3-8. PDF
• Pauly, Michel, 1989. Ein Schöffe und viele Handwerker. Zur Sozialtopographie von Stadtgrund im späten Mittelalter. In: Am Schiet vun der Festung, Luxemburg, S. 23-26.
• Reuter, Joseph, ?. In den Gassen von Stadtgrund. In: Livre d'or du centenaire de la fanfare royale grand- ducale Luxembourg-Grund (1852-1952).
• Théato, Fernand, 2006, De gudde Grond (Stadgronn) an: Kräiz a quier duerch d'Stad an d'Gemeng Lëtzebuerg, Chorale Sang & Klang. S. 88-91
• Weicherding-Goergen, Blanche, 1981. Ma ville et ses beautés cachées Le pittoresque "Haffchen" du Bisserwé au Stadtgrund. ons stad 07: 14-16. PDF 798 KB
• Yegles-Becker, Isabelle, 1996. L'abbaye de Neumunster au Grund. ons stad 51: 4-7. PDF 1 MB

Publikatiounen aus dem Gronn

• De gudde Grond, eng Zäitschrëft déi vum Centre culturel de rencontre Abbaye de Neumünster erausgi gëtt;
• New's Dorf - New's Grund / Eise Quartier - journal des habitants: gëtt dräi- véiermol am Joer vun Inter-Actions a.s.b.l. erausbruecht a gëtt un all Stot geschéckt;
• https://www.grund.lu/lettres-dinformation/: erschéngt onreegelméisseg a gëtt un all Stot geschéckt.

Kuckt och

• Kierch Lëtzebuerg-Stadgronn

Um Spaweck

Commons: Gronn (Stad Lëtzebuerg) – Biller, Videoen oder Audiodateien

• https://www.grund.lu, den Internetsite vum Grënner Syndikat